• Замандаш
  • 25 Қазан, 2013

Ким дегән ким?

Ким Абдулла оғли Азнамәтов һәққидә буниңдин бирнәччә жил илгири «ХХ әсирниң атақлиқ уйғурлири» намлиқ китаптин қисқичә әхбарат алған едим. Көкчетав шәһиридә истиқамәт қилидиған бу кишиниң исмиға, андин кейин тәғдиригә қизиқип қалдим. Амма униң билән учришишниң пурсити чүшмәй жүргән еди. Йеқинда Ким Абдулла оғлиниң бирәтола Алмутиға көчүп кәлгәнлигини аңлап, уни издәп таптим. Сәксәндин алқиған ата мени хуш чирай қарши алди вә өзиниң ким екәнлигини маңа тәпсилий сөзләп бәрди. Омақ, Коммунар, Ким вә Илина — Ата-анам Абдулла вә Шарванәм Азнамәтовлар Уйғур наһийәсиниң Ғалҗат йезисидин, — дәп сөзини башлиди Ким Абдулла оғли. —  Атам уйғурларниң арисидин дәсләпкиләрдин болуп Ленинградта алий мәлумат алған екән. Оқуштин кейин у көплигән лавазимлиқ хизмәтләрни атқурди. Мән у Челәк наһийәлик партия комитетида ишләватқанда туғулған екәнмән. Униң партияға қандақ садиқ болғанлиғини «Коммунар», «Ким» вә «Илина» дегән биз, пәрзәнтлириниң, исимлиридинла чүшинишкә болиду. Бу йәрдә «Коммунар» өзлүгидин чүшинишлик. «Ким» болса, «Коммунистический интернационал молодежи» дегән сөзләрниң қисқартилған шәкли, йәни баш һәриплиридин ясалған исим. Әнди Илина болса, Владимир Ильичқа йеқин қоюлған. Шуниңға қаримай, 1937-жили униңға «хәлиқ дүшмини» дегән қалпақ кийгүзүлди. Мошу қарғиш тәккүр жилниң 20-ноябрь күни мошу кәмгичә көз алдимдин кәтмәйду. Мән у вақитта бәш яшта едим. Өйүмизгә төрт-бәш адәм бесип кирдидә, бөлмиләрниң ичини чечип ташлиди. Анам бечарә бизни қучақлиған пети булуңда һаңқетип турупла қалди. Кейин ениқ болушичә, улар дадамни йолда тутуп әкетип, кейин бизгә кәлгән екән. Улар өйдин һеч нәрсә тапалмиғандин кейин, апамни елип кәтти. Биз жиғлишипла қалдуқ. Шу күнила төртимизни төрт тәвәдики балилар өйлиригә өтүзүвәтти. Бу бизниң аилә үчүн пүтмәс-түгимәс бир паҗиә болди. Қан ичәрләр тоққуз айлиқ қериндишимиз Илинаниму айимиди. Униң чир-чир чеқирап жиғлиғини мошу кәмгичә қулиғимниң түвидин кәтмәйду. Биз чоң болғандин кейин анам әйнә шу күнләрни әскә елип, үн селип жиғлап кетидиған. Вақитлиқ түрмидә уларға күнигә бирла вақ тамақ берипту. У атам һәққидә сориғинида, униң хәт-чәк йезишқа болмайдиған бир йәргә қамалғанлиғини ейтип, апамни техиму роһий қийнапту. Анимизға қандақту-бир қәғәзгә қол қойғузмақчи болуп, тапанча билән қорқутқанда, у кийивалған көйнигини иккигә бөлүп, «Ат!» дәп мәйдисини тутуп бәргән екән. Анимизниң  түрмидин бошитилғандин кейин тартқан җапасичу? Униңға балилириниң қәйәрдә екәнлигини ейтмай, хелә қийниған екән. Шәхсән мени анам балилар өйидин икки жилдин кейин елип кәтти. «Дүшмәнниң» балилириға шәһәрдә орун йоқ» Төрт бала билән ялғуз қалған ана уларни йетиләп, Яркәнткә, йәни йолдишиниң туққанлириниң йениға қарап йол тутиду. Амма уларниң шәһәргә киришигә йол қоюлмайду. Сәвәви, «хәлиқ дүшмининиң» балилириға шәһәрдә турушқа болмайду. — Биз өзимизгә Яркәнттин анчә жирақ әмәс Көкталдин пана издидуқ, — дәйду Ким Абдулла оғли. — Башта иҗаригә өй алдуқ. Кейинирәк йәр елип, өзимиз өй салдуқ. Бу йәрдә бизгә Закир исимлиқ бир бовай көп ярдәм қилди. Дадамниң Ғалҗатта туридиған һәдиси — Һәвзүмхан чоң апимиз бир калисини бизгә бәрди. Аңғичә улуқ Вәтән уруши башлинип кәтти. Дадамдин болса, шуңғичә һечқандақ хәвәр болмиди. Анимизға бизни беқиш еғир келиватқанлиғини чүшәнгәчкә, дайим униңға ярдәм қилишқа тириштуқ. У өйдә тикинчилик билән шуғулланди. Биз қишлиғи су әкирип, отун жиғсақ, язлиғи бағда көктатчилиқ қилимиз, улар пишқанда апам базарға қатнайду. Әйнә шундақ қилип, күнимиз өтти. Тартқан қийинчилиқларға қаримай, һәммимиз мәктәптә яхши оқудуқ. Раст, мән бир жили кийидиған кийимим йоқ, мәктәпкә баралмай қалдим. Уни ойлисам, мошу кәмгичә ичим өртиниду. «Хәлиқ дүшмининиң балилири» дәп бизгә яман көзи билән қариғанлар көп болди. Амма биз дадимизниң әйиплик әмәслигини уларға өзимизниң билими, һалал әмгиги арқилиқ испатлидуқ.  «Арминим қурулушчи болуш еди» У жиллири Азнамәтовниң балилириға алий оқуш орунлириниң ишиклириму йепиқ болғини һечким үчүн сир әмәс. Мәктәпни әла баһаларға тамамлиған Ким Азнамәтов бәлгүсиз сәвәпләр билән Ленинградтики қурулуш вә мемарчилиқ институтиға қобул қилинмиди. Бу кәсипкә у өзлиригә кесәк қуюп өй салғанда «ашиқ болуп» қалған еди. Раса қийналған у «Чоң болғанда чоқум қурулушчи болимән», дәп арман қилған. Әйнә шундақ қурулуш қизиватқан күнләрниң биридә уларға йол-йоруқ көрситиватқан Закир бовайға операция қилинип, ағриқханиға чүшүп қалиду. У хелә узақ ятса керәк, «бовисини» күтүп қийналған Ким келәчәктә дохтур болушниму көңлигә пүкүп қойған екән. Шуңлашқа у һөҗҗәтлирини көп ойланмайла Алмутидики медицина институтиға тапшуриду. У студент аталғандин кейин һәржили әмәлий тәҗрибини Көкчетав вилайитидә өткүзәтти. У яққа кетиштики дәсләпки қәдәм мана шу вақитта башланди. Ахирқи курста оқуватқанда, у «Тиң йәрләрни өзләштүргини үчүн» медали билән тәғдирләнди. Бу студент үчүн күтүлмигән соға болди, әлвәттә. Студент пәйтидила көзгә челиққан яш мутәхәссисни оқушини пүтәрмәй турупла ишқа тәклип қилғанлар көп болди. Болупму тиң йәрләрни өзләштүрүш жиллири көкчетавлиқларниң дәрдигә дава болған Ким Азнамәтовни мәзкүр тәвәниң рәһбәрлиги йенип-йенип тәклип қилишти. Шундақ қилип, у 1957-жили оқушини тамамлап, Көкчетавқа бирәтола кәтти. У медицина саһасиға һаятиниң 50 жилдин ошуқ вақтини сәрип қипту. Өз ишини мукәммәл билидиған Азнамәтовниң исми аз вақитниң ичидә пүткүл җумһурийитимизгә мәлум болди. У мәзкүр саһадики әмгиги түпәйли «Әмгәк Қизил Туғи» ордени вә бирнәччә медальлар билән тәғдирләнди. 1964-жили «СССРниң саламәтлик сақлаш әлачиси», 1983-жили болса, «Қазақстанниң хизмәт көрсәткән врачи» дегәнгә охшаш шәрәплик намларға еришти. Ким Абдулла оғлиға хирургларға қойидиған адәттики соал билән мураҗиәт қилдим. — Қанчә операция ясидиңиз? — соридим униңдин. — 1964-жилғичә һәммини йезип маңған едим, — дәп гепини давам қилди у. — Ишқа орунлишип, йәттә жилниң ичидә 3400 бемарни операция қиптимән. Униңдин кейинки операцияләрни санимидим. Гәп униңда әмәс. Әң асасий нәрсә операция қандақ болди? Бемарниң һаятини сақлап қалалидиңму? Мана гәп шуниңда. Әллик жилниң ичидә мән операция қилған бемарларниң бириму операция үстилидә қалмиди. Әң әвзили, мениң ақ халитимға «дағ» чүшмиди. Ениғирағи, мән һечқачан пара алмидим. Анам рәмити: «Оғлум, медицина саһаси наһайити җавапкәрликни тәләп қилиду. Адәмниң саламәтлиги билән ойнашқа болмайду. Саңа дәрдини ейтип кәлгән адәмдин һечқачан өзәңниң бәхтини издимә», дегән еди. Мән анамниң ейтқиниға қәтъий әмәл қилдим. Үч қетим инфаркт, бир қетим инсульт алған дохтур — Йешиңиз сәксәндин ашсиму, тимән көрүнисиз, шуниңға қариғанда врач сүпитидә саламәтлигиңизни яхши күзитисизғу, дәймән, — соридим сөһбәтдишимдин. — Һәммиси шундақ ойлайду. Мениң өзәмгә қарайдиған вақтимму болмиди. Бу дохтурларниң адити. Башқисиниң һәләкчилигидә болуп, өзәңни унтуп қалисән. Мән һаятимда үч қетим инфаркт вә бир қетим инсульт алған адәммән. Худаға шүкри, шуниңға қаримай, йәр дәссәп жүрүватимән. Буниң һәммиси мән сақайтқан адәмләрниң дуасиниң арқисида болуватса керәк, дәп ойлаймән. Өмүрлүк җүптүм украин қизи Людмила иккимиз 52 жил биллә һаят кәчүрдуқ. Әпсус, аялим икки жил бурун һаяттин өтти. У яқ тонулған лор-врач еди. Иккимиз пенсияға чиққичә бир ағриқханида  ишлидуқ. Икки пәрзәнт өстүрдуқ. Қизлиримизниң һәриккилиси дохтур. Тунҗа қизимиз Гөзәл медицина пәнлириниң намзити. Төрт нәврә вә бир чәврәм бар. Һазир әйнә шулар билән бәхитлик һаят кәчүрүватимән. Буниңдин артуқ  немә керәк?

      Бәхтишат СОПИЕВ.

778 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы