• Йеңилиқлар
  • 13 Желтоқсан, 2013

Өтнә аләм

(Романдин парчә) Алимҗан БАВДИНОВ «Мәһбус», «Җаду» романлири арқилиқ кәң оқурмәнләрниң диққәт-етивариға челиққан язғучи Алимҗан Бавдинов йеқинда «Өтнә аләм» романини тамамлап, нәшриятқа тапшурди. Диққитиңларға мәзкүр романдин елинған парчини һавалә қиливатимиз.«Land Cruіser» маркилиқ қара джип шәһәрниң жуқарқи қисмидики мәнзирилик җайға җайлашқан һашамәтлик коттеджниң алдиға келип тохтиди. Рульда олтарған Абдул «бип-бип-ип-ип» қилип сигнал бәргәндин кейин, очуқ деризидин қолини чиқирип, сәрәңгә қепи шәклидики «ачқучиниң» түгмисини бесиведи, һәйвәтлик ясалған қара полат дәрваза «шар-р-р-т» қилип ечилди. Дәрвазиниң ечилиши билән һойлида спорт кийимидики бир киши пәйда болди. Қириқ бәш яшлар әтрапидики толуқ кәлгән гәвдилик, үзлири қизирип пишқан гирдә тоғачтәк пақирап турған йоған баш, доқа маңлай, көзлири тешиға чиқип турған, йоған бурниниң учи қип-қизил, қаш-кирпиклири узун, көз қаричуғи һәрян ойнап турған Җелил исимлиқ бу адәм мошу қора-җайниң күзәтчиси һәм бағвини еди. «Җелил җедәлхор», «гаңгуң» дәп нам чиқарған у бир чағларда «асманға пичақ атидиған» жигит еди. Җедәлхорлуқ, гаңгуңлиқ қилип түрмидиму олтирип чиққан. Шуңа у түрмә дегән нәрсидинму қорқмайду. Һечкимдин тәп тартмайду, һечнәрсидин қайтмайду. «Уруш десә, немә туруш» дәйдиғанлардин. Бир көргән адәм «қәпәздики ширниң өзиғу, етилай дәп туриду» дәп, униңдин әйминиши турған гәп. Абдул Барыга «қәпәздики бу ширниң» йенида өзини йолвастәк һис қилиду. Керәк җайларда уни қара джипниң рулиға олтарғузуп, биллә елип жүриду. Җелил бар җайда «мәндүрмән» дәп жүридиғанларму Абдул Барыгиға қапиғини түрүп қаралмайду. Абдулниң ейтқини ейтқан, хелә-хелиси униңға хошамәт қилғини қилған. Җелилға Абдул байвәччә айлиқниму яхши төләйду. У рази. Бағниң арқисидики чирайлиқ ясалған икки ханилиқ өйдә Җелил хотуни билән туриду. Бир қазандин — байниң қазинидин тамақ йәйду. Аяли өй хизмәтчиси һәм ашпәз. Уларниң он, он икки яшлиқ оғли билән қизи шәһәрниң сиртидики мәһәллиләрниң биридә яшайдиған бовай-момайниң қолида. Аяли һәптидә бир қетим, бәзидә икки қетим бовай-момайниң, балилириниң һалидин хәвәр алғач, өйигә берип туриду. Җелил болса, арилап-арилап ата-анисини, балилирини көрүш үчүн бармиса, башқа вақитта мошу җайда, Абдулниң йенида. Келишим-шәрт шундақ түзүлгән. Қора-җайни күзәтсиз қалдурушқа һәргиз болмайду!.. Абдул машинидин чүшүшигә Җелил униң алдиға кәлди. — Кәйпиятиңиз бәк яхши көрүнидиғу, ғоҗайин? — Һә-ә, өткәндә әву ялғанчи каззапниң канийини угилап қойғиниң бәк яхши болған екән, ука! — деди Абдул тамакисини туташтуруветип. — Ахчиниң һәммисини толуқ әкилип бәрди. Кәчүрүм сориди. «Бопту, бу қетим кәчүрдим. Буниңдин кейин ялған вәдә бәрмәй, ахчини кечиктүрмәй өз вақтида бәр» дәп «товарни» өткәнкидин көпирәк бәрдим. Бәк хошал болуп кәтти. — Қара семиз хотунчу? — Һәммиси дегән җайға әкилип, һесап-китап қилишти. Бу қетимқи «партияни» тарқитивәттим. Йерим ахчисини нәқ беришти, йеримини он, он бәш күнниң ичидә толуқ беришкә қаттиқ вәдә қилишти, — дәп Абдул тамакисини болуқ-болуқ шориди. —            Яхши бопту. «Шундақ қазанға шундақ чөмүч» дегинидәк, бу ишта қаттиқ қол болмиса болмайдекәндә! Өткәндә өзиңиз көрдиңизғу, гүр-гүр сөзлигинини қараң! Сизниң ишаритиңиз билән канийини бир сиқип қоюведим, молла мөшүк болуп кәтти... Әву қара семиз хотунму яман екән. «Түз гәп қил, акамға ундақ қопаллиқ қилидиған болсаң, миҗиғиңни чиқириветимән» дәп бир алийиведим, кейин «Җеним ака, кәчүрүветиң мени!» дәп, путиңизни сөйгидәк қилип кәтти, — деди Җелил вә үгинип қалған адәт бойичә ғоҗайинидин «хизмәт һәққини» күтти. Алдин-ала тәйярлап қойған болуши мүмкин, Абдул янчуғидин бир болақ ахчини чиқардидә, саниғиниму йоқ, тамагәрликкә толған көзлирини пақиратқиничә турған хизмәткариға сунди. — Мана, ука, өткәнки хизмитиңниң һәққи. — Рәхмәт, ғоҗайин, ишиңиз алға басивәрсун. Сизниң арқиңизда биз көкләверәйлуқ, — дәп миннәтдарлиғини билдүрди. — Оқәт мошундақла маңивәрсә, көрүватисән, саңиму яман болмайду, ука. — Әлвәттә, мән сиздин рази, ғоҗайин. — Бийил өйүңниң темини турғузуп, үстини йепип, қалпиғини кийгүзүвәтсәң болди, келәр жили толуқ пүтәргүзимиз. — У ишларниң һәммиси сизниң арқиңизда болуватидиғу, Абдул ака. Буни яхши билимән. Сиз болмисиңиз, бизгә нәдин дәйсиз ундақ чоң өйләрни селиш?.. Худа һәққи, мән сизгә өмүрвайәт садиқ хизмәткар болуп өтимән! — Шуниң үчүн мән саңа ишинимән, һәрқандақ шараитта, яхши-яман күнләрдә мени сатмайду дәп ойлаймән. —            Әлвәттә, әлвәттә, ака! Әзбирайи Худа, мән сизниң садиқ қулиңизмән!.. —            Мәнпийәт дегән, пул дегән қанчилик күч-қудрәткә егә нәрсә, һә?! Абдул Барыга билән турқи-көрүнүшидин адәм әйминидиған «қәпәздики шир» мисали Җелил иккисини «бир җан, бир тәнгә» айландурған нәрсә — әшу мәнпийәт, әшу пул. Җелил йенида бар екән, Абдул һәммә җәһәттин хатирҗәм, көңли тоқ, өзигә ишәшлик. Униңдин йошурун иш қилмайду. Абдулниң қандақ йоллар билән «оқәт» қиливатқини, пул тепиватқини Җелилға сир әмәс. «Қол қолни жуйса, қол үзни жуюпту» демәкчи, ғоҗайин садиқ хизмәткариниң ойлиғинидинму артуқ болуп чиқиватиду. Қери ата-аниси, икки балиси, хотуни вә өзи болуп алтә җан атам заманда селинған әски өйдә яшаватқанлиғини көргинидин кейин Абдул байвәччиниң мәртлиги, сехилиғи тутуп, Җелилни пут-қоли билән өзигә қимир қилмай бағлавелиш мәхситидә уларға қизил хиш билән чоң өй селип беришкә вәдә қилған еди. Вәдисидә туруватиду. Әшу кона, әски өйиниң бағ тәрипигә өткән жили йоған өйниң һулини қуйғузди. Бийил темини турғузуп, үстини япмақчи. Мунчилик өй Абдул бай үчүн бир яздила, йәни үч-төрт айниң ичидила тамамлайдиған иш болсиму, «Һәр каллида бир хиял» дегинидәк, кәйнигә созуши бир өзигә мәлум нәрсә еди, халас. —            Көрүп турупсән, мениң кәйпиятим яхши. Җүр ука, бүгүн сениң билән ичкүм келиватиду. Абдул машининиң арқа ишигини ечип, қол сумкисини алдидә, ишикни япти вә Җелилға қарап. «Кийимлиримни йөткәп чиқай» дедидә, өйигә кирип кәтти... Үзүм бариңиниң астиға қоюлған үстәлдә чөрәдишип олтарған әр-аял төртәйлән — чоң гүллүк таваққа селинған чөп ашни чөриси алтун хончиларға селип, алтун ялитилған қошуқларда иштәй билән йейишмәктә еди. — Бүгүн ешиңиз бәк охшапту, Турсунай, — деди Абдул пешанисини әнбәр һиди гүпүлдәп келип турған юмшақ ақ лөңгидә сүртүп туруп. — Азадә һәдәм «Акиңизниң чөп ашни яхши көридиғанлиғини өзиңиз билисиз. Бүгүн кәчки тамаққа чөп аш етиң» дегинидин кейин әткән едим, — деди қариқумчақ, толуқ кәлгән хизмәткар аял оң қолини көксигә қойған һалда итаәткарлиқ билдүрүп. —            Һәдиңиз мениң қандақ тамақни яхши көрүшүмни убдан билиду, — деди Абдул гүлдәк ечилип олтарған аялиниң гөзәллигигә һәвәс билән баққан һалда. «Худаму бәргәнгә қошлап бериверидекәну, бәрмигәнгә һеч нәрсә йоқ? «Тәңшәлмигән аләм» дегини мошу болса керәк. Аял затиға керәк барлиқ гөзәлликни бай ғоҗамниң хотуни болған бу чирайлиқ хенимғила, байлиқни мону йоған қосақ ериғила бәргән екәндә... Бу дунияда бу әр-хотундәк бәхитликләр аздур, бәлки? «Йәйдиғанға — еғизи, кийидиғанға учиси йоқ» дәп мошуларни ейтса болиду. Бурунқи заманниң бай-падишалириму мундақ бәхиттә яшимиғанду, тайлиқ?.. Абдул байвәччә дәп, маңа охшаш талайлар униңға һәвәс қилишидую, йәнә бир тәрәптин һәсәт қилишиду. Өзи чириған бай. Маңа охшаш сәтниң сети. Амма, хотуниниң чирайлиқлиғичу!.. Пай, пай, пай, мошундақ чирайлиқ җуганни қойнуңға селип, бир кечә ятсаң немә арман, һә?.. Советниң парчиланғанлиғи мошундақларға раса яраштидә!..» дегәнгә охшаш хиялларға берилидиған Җелил ғоҗайинлириға һәвәс қилатти. — Қени, саламәтлик үчүн елип қояйли, — дәп Абдул хрусталь рюмкини қолиға алди. — Азадә, Турсунай, қени елип қоюңлар. Яхши вино, французниң алий дәриҗилик шариви. Биз, Җелил билән һарақ ичәйли. Буму әң ночи һарақ, ука. Өткәндә меһманларға елип кәлгән. Бир ботулкиси әллик доллар туриду, — дәп, йерим-йеримдин ичилгән қош шешигә қарап қойди. — Һә-ә, бәк есил һарақ екән. Мундақ ботулкини мән оңумда әмәс, чүшүмдиму көрмигән. Ночилиғида гәп йоқ. Қалтис,— дәп Җелил рюмкини қолиға алди. — Оңуңда әмәс, чүшүңдиму көрмигән бу һарақниң қалтислиғини нәдин билисән? — дәп Абдул қаришисида олтарған хизмәткариға тикләнди. — Әллик долларлиқ бу ночи һариғиңизни өзиңиз зорлап ичкүздиңизғу? — деди аяли Азадә хеним. — Немә, қачан? — дәп һәйран болди Абдул. — Өткәндә меһман болуп кетишкән, мән пишәргән кавапларни махтап, раса йейишкән полковник, подполковник ағинилириңиз кәткәндин кейин, мошу үстәлдә олтирип өзиңиз қуюп бәрдиңизғу, Абдул ака, — деди Җелил. — Шундақму? Есимда йоқ! — У күни сәл кәйпиңиз ешип қалди. Шуниң үчүн есиңизда қалмиған болса керәк, — деди хизмәткар. — Бу акаңлар шундақ, кәйпә болуп қалған чағлирида мениму унтуп қалиду! — Худа сақлисун, сизни унтуш дегән өзәмни унтуш дегән сөздә. Шундақ әмәсму, сиңлим? — дәп хотуниниң сөзидин чөчүп кәткән Абдул өй хизмәтчиси болмиш Турсунайға қариди. — Җәннәтниң һур периштәсидәк Азадә һәдәмни унтуп қелиш, вай өләй, мүмкин әмәс, һеч мүмкин әмәс нәрсә! Тоғра дедимму, Җелил? —дәп Турсунай ериға қарап қойдидә, андин күлүмсирәп олтарған чирайлиқ җуганға һәвәс билән бақти. —            Бизниң хотун ейтқандәк, җәннәтниң һур периштәлириму һәрқанчә болса, Азадә һәдәмдәк гөзәл болмас? Дуниядики уйғур аяллириниң ичидә икки тал чирайлиқ болса, униң бири мошу Азадә һәдәм, бир тал болса, Азадә һәдәмниң өзи!.. Ериниң бу сөзини йәниму көптәрди хизмәткар аял. — Азадә һәдәмдәк гөзәл, сиртқи көрүнүшила әмәс, ички дуниясиму шунчилик гөзәл аялни биринчи қетим учритишим. Өзи интайин кичик пейил, кәмтәр, меһриван, меһмандост, очуқ-чирай, әҗайип инсан. Әҗайиплиғиниң өзи мана, көрүп туруптимиз, хизмәткарлири билән бир үстәлдә олтириши, бир қазанда пишқан ашни биллә йейиши әмәсму! Буни бирлиригә ейтса, ишәнмәслиги турған гәп! — Гөзәлликтә тәңдиши йоқ Азадә һәдимиз яш чағлирида, он сәккиз яш вақтида, қанчилик чирайлиқ болғанду, һә. Һазирму қизилгүлдәк ечилип, хуш пурақ чечип турупту. Абдул ака, әзбирайи Худа, биз хотун иккимиз сизгә һәвәс қилимиз. Қандақ бәхитлик адәм сиз, һә! Азадә һәдимиздәк пәризатниң йолдиши, — деди Җелил. — Җелил ейтқандәк, Абдул ака, сиз һәқиқәтәнму бәхитлик адәм. Азадә һәдәмдәк гөзәл, алийҗанап аялни көз қаричуғиңиздәк асрап, алиқиниңизда алма қилип қанчә көтирип жүрсиңиз әрзийдудә! —            Әлвәттә, укилирим, әлвәттә, — деди Абдул тола хуш болған һалда. — Мана, һәдәңлар яхши билиду, — дәп янму-ян олтарған хотуниниң мүрисигә қолини қойди. — Һәдәңларға мән Таһир — Зоһраға, Ғерип — Сәнәмгә, Ләйли —Мәҗнунға ашиқ болғандәк, ашиқ болуп өйләнгән!.. «Әски чапанниң ичидиму адәм бардә» демәкчи, Абдул байвәччиниң хизмәткарлири болмиш әр-хотун Җелил билән Турсунайниң «зогулисини» ата-аниси яхши тутқан екән, көрдиңизму, ғоҗайинлири билән муамилә қилишни, очуқ-йоруқ сөзлишишни, уларда өзлиригә нисбәтән йеқинчилиқ-сәмимийлик ойғитишни қандақ билиду, һә? Улар байвәччиниң өйигә хизмәткар болуп қандақ кәлди, бу аилидә көргини, сәзгини, байқиғини шу болдики, шаһ һаятта яшаватқан бу аилидә әр әмәс, аял һөкүмдар. Аялниң ейтқини ейтқан, дегини дегән. Әр аялниң алдида мөшүк, аял әрниң алдида қаплан. Демәк, мөшүкниң кари чағлиқ. Һәммә гәп қапланда. Қапланни қолға үгитивелиш керәк? Буниң йоли асанму яки қийинму? Пәм-парасәтлик адәмләр үчүн бу анчә қийин әмәс, асан иш. Униң үчүн немә қилиш керәк? «Пичақ капқа маңиду, аял киши — лапқа» дәп бекар ейтмиған? Униң үчүн шерин сөз, махташ-мәдһийиләш керәк! Махтиғанни ким яман көрсун? Һечким яман көрмәйду. Башқилар әмәс, падишаму махтап-мәдһийилигәнни яхши көриду, яқтуриду, халайду. «Сиз бар екәнсиз, асмандики қуяш нур чечип туриду. Сиз болмисиңиз, аләмни қараңғулуқ, зулмәт басиду!» дәйдиған болсиңиз, башқилар әмәс, һәтта падишаниң өзиму раст екән дәп ишиниду. Сизни йеқин, яхши көрүп қалиду, һәтта өзиниң әқилдари, мәслиһәтчиси қатариға қоюшиму мүмкин нәрсә. Шуңа «Кимниң һарвусида олтарсаң, шуниң етини махта, нахшисини ейт» дегән сөз бекар ейтилмиған болса керәк? Аял кишини өшкә йеғиғиму қияслайду. Өшкә йеғи азирақ иссиқта шурридә ерийдию, азирақ соғда дәрру қатиду. Демәк, епини тапсиңиз, аял кишиниң көңлини елишиңиз анчә қийин иш әмәс. Униң үчүн яхши сөз, татлиқ сөз, чирайлиқ сөз керәк. «Яхши сөз қилсаң, илан инидин чиқиду» дәп бекар ейтмиған! Әшу яхши сөз, татлиқ сөз, чирайлиқ сөзләргә ерип кетидиған Азадә хенимниң дилиға Алла салдиму, тола намрат-кәмбәғәлчиликтә яшаватқан хизмәткарлириға бир яхшилиқ қилишни көңлигә пүктидә, Җелил билән Турсунайға қизил хиштин чоң өй селип бериш тәшәббусини көтәрди. Аялиниң бир сөзини икки қилалмайдиған Абдул байвәччә амалниң йоқидин «хоп» деди. Болмиса, Абдул байвәччә мундақ хәйри-еһсанлиқ ишқа каллисини миң йәрдин кәссиму бармас еди. У хотунида кейинки вақитларда пәйда болған мәрт, сехилиқтин жилда бир қетим келидиған Роза һейтиниң закатиниму тул хотун, житим-йесир, намрат-кәмбәғәлләргә тарқитишни үгәнди. Хәсисликтә мән дегән байларни алдиға өткүзмәйдиған Абдул байвәччә үчүн хизмәткарлириға өй селип бериш һеч гәп әмәс. Бирақ, үч-төрт айда пүтидиған өйни үч жилға созуватиду. Буниңға Азадә хеним қаршилиқ көрсәткини йоқ. Бопту, деди. Чүнки, әр-хотун хизмәткарларниң хошаллиғиниң, разилиғиниң чеки йоқ еди. Мундақ улуқ ишни, соваплиқ ишни шу күнгичә мән дегән чиригән бирәр бай-байвәччә қилғини йоқ техичә?! «Тоққузи тәл-төкүз» шаһ һаятта яшаватқан Азадә хенимниң көңлини елиш әр-хотун хизмәткарлар үчүн анчә қийинға чүшкини йоқ. Жуқарқидәк махташ-мәдһийиләшләргә толуп-ташқан сөзләрни чирайлиқ хеним мәз болуп, раһәтлинип тиңшатти. Азадә хеним мундақ чағларда өзигә техиму жуқури тәмәнна қоятти. Растә, яшлиқтики гөзәллигидин айрилмиған, қириқ яшниң үстигә чиққан болсиму, бу хеним өзини һаман жигирмә яштәк һис қилатти... Пәдәзни бабида қилип, кийим дегиниңизниң есилини кийип, ясинип кочиға чиқидиған болса, әркәкләр буяқта турсун, қиз-аялларму униңға һәвәс билән бақатти. Бирақ, «Бири кам дуния» демәкчи, томурлиридики қанлирида қайнақ, шох яшлиғи орғуп турған бу җуганға бирла нәрсә йетишмәйватқандәк еди. У немә? Һәтта пулғиму сетивелишқа болмайдиған у нәрсә Азадә хенимни қийнап, азаплатти... —            Қени болмиса, укилирим, мениң әң гөзәл, сөйүмлүк аялим Азадәниң — силәрниң бәк һөрмәт қилидиған һәдәңларниң саламәтлиги үчүн елип қояйли. Бай ғоҗисиниң бу сөзи аяқлашмай туруп хизмәткарлар «әлвәттә, әлвәттә» дейишип, қәдәһләрни қолиға алди. Хрусталь рюмкилар бир-биригә урулуши билән җириңлиған авазлар әкис садалар бәргәндәк болди. Шуниңдин кейин «әҗайип инсан» Абдул акисиниң, «гөзәлликтә тәңдиши йоқ» Азадә һәдисиниң, һәм шундақла өзлириниң чәксиз ғәмхорчиси болған акиси билән һәдисиниң муһәббитиниң мәңгүлүк, тениниң сағлам болуши, узақ өмүр сүрүп, байлиғиға байлиқ қошулуп, нәврилириниң очумидин су ичишини тилигән хизмәткарларниң тиләклири билән қәдәһләр кәйни-кәйнидин көтирилди. Һәмминиң кәйпияти чағ. Абдул байвәччә бүгүн оң тәрипидин турғанму, һеч кимгә сөз бәрмәй, тохтимай сөзләтти. У өзгәргән бүгүнки заманниң әҗайип тәрәплирини бир һаза еғизи-еғизиға тәгмәй раса махтиди. — Мән мана, СССР вақтидики коммунистик партия дегән нәрсини көргән. Өзәм партия әзасиму болған. Партияниң немилигини убдан билимән. Бәзи адәмләр шу заманни яхши еди, дәп арман қилиду. Униң арман қилидиған немиси бар? Һеч немиси йоқ. Партия дегән нәрсә адәмләрни алдап-салдап, попуза қилип-қорқутуп, қулдәк ишлитәтти. Һазирқидәк әркинчилик, тоқчилиқ, баяшайәтчилиқ нәдин дәйсиләр! — дәп, үстәл үстидики назу-немәтләргә қарап қойдидә, сөзини давам қилди. — Партияни қуруқ махташ биләнла өтәттуқ. Пул тапсаң, нәдин таптиң дәп, сорақ қилатти. Чоңирақ өй салалматтиң, машина алалматтиң. «Пулни нәдин алдиң? Һөкүмәт мүлкигә хиянәт қилдиң, оғрилидиң!» дәп, арқаңға киривалатти... Бирақ, шу заманлардиму мән һечким салалмиған өйләрни салған. Һечким «Волга» алмиғанда мән алған. Һечкимниң қоли йәтмигән Азадә һәдәңларға мениң қолум йәткән. Шундақ әмәсму? — дәп аялиға қарап қойди. — Бүгүнки әркинчилик заманни қараңлар?.. Ишлә, пул тап, бай бол! Мундақ кәңчилик заман һечқачан болмиған. Шундақ әмәсму? — дәп Абдул хизмәткарларға тиклиниведи, әр-хотун иккиси тәңла «әлвәттә, шундақ» дейишти. — Әву бир жили бир тонушим, худди маңа пул тепип бериватқандәк, «тапқан дунияриңни покиниңға бесип ятмай, Вәтән давасини қиливатқанларға азду-тола ярдәм қилип турсаң болиду. Вәтән байғиму, гадайғиму керәкқу?» дегәндәк гәпни қилип қалди. «Болиду» дәпла қойдум. Кейин өзәмгә-өзәм «қайси җайда, қайси мәмликәттә турма, яхши һаят кәчүрсәң, яхши пул тепип баяшайәт яшисаң, Вәтән дегән шу! Ишлимисәң, тиришип-тирмишип пул тапмисаң, қайси вәтәнкә у сени ятқузуп қоюп бақидиған? Шундақ Вәтән нәдә баркән?» дедимдә, бәш тийин бәргиним йоқ. Тоғра қиптимәнму? — дәп соал нәзәридә Җелилға тикләнди. —            Тоғра җавап берипсиз, тоғра иш қипсиз, Абдул ака! — рюмкидики липму-лип қуюлған һарақни гүпла қилип ичивәтти. Абдул байвәччиму уни қайтилиди. —            Мундақ есил һараққа закускиниңму кериги йоқтә! — дегән Абдул қуяш нурида сарғийип пишқан созунчақ үзүмниң бир данисини елип, еғизиға салди. — Ичишкә бәк йеник, силиқ... Бүгүн бир пәйзә қилдиңдә, ука? — дәп хизмәткариға қарап қоюп, тамакисини туташтурди. Ериниң бу сөзидин кейин Азадәниң хиялидин «әллик долларлиқ бу һарақниң пәйзисини Җелил өткәндила сүрүп болған, мону қара хотунму раса мәззә қилип, раһәтләнгән...» дегән ойлар чақмақ тезлигидә өтти. Тоғра, шундақ болған. ... Әллик долларлиқ һарақ, коньякларни «қәдирданлири» билән раса ичишип кәйпә болған Абдул меһманлар кетишкәндин кейин, Җелилни үстәлгә чақирип, «ночи һарақтин» болди дегичә униңға қуюп бәргән еди. Өзиму бир-икки рюмка ичтидә, бир чағда олтарған орнидила ухлап қалди. Хизмәткар аял үстәлләрни бесиқтуруш, қача-қомучларни жуюш билән бәнт еди. Театрға маңғандәк чирайлиқ ясинивалған, меһманларниң тәкливи, зорлиши билән бир-икки рюмка коньяк ичип қойған, үзлири қизғуч рәң елип, көзлири хумалашқан, бәргидә туруп раса пишқан ақ өрүктәк көз чеқип турған Азадә хеним өйдин чиқтидә, хизмәткарға қарап: — Җелил, акиңизни өйгә әкирип ятқузуп қоюң! — деди. — Хоп болиду, һазир! — дәп хизмәткар дәрру орнидин турди. —            Туруң, Абдул ака, туруң! — дәп у ғоҗайинни тәсликтә турғуздидә, оң қолини мүрисигә елип, белидин тутти. Өйгә қарап маңди. Ақ мәр-мәр таш пәләмпәйләрниң үстигә селинған зилчә гиләмләргә аяқ басти. Абдул көзини бирдә ечип, бирдә япқан һалда чүшинип болмас бир нәрсиләрни ейтатти. Хизмәткар «Һә, шундақ, шундақ» дәп қоятти. Қаттиқ мәсчиликтин аяқлирини түзүк басалмай қалған ғоҗайинини хизмәткар хелә тәсликтә иккинчи қәвәттики ятақ бөлмисигә елип кирди. Азадә хенимниң «бу яққа» дәп бөлминиң ишигини ечиватқинида, ишикниң босуғисидин атлишиға Җелилниң калтә йәң көйнигиниң билиги чирайлиқ жуганниң диңгарап турған көкрәклиригә тегип кетиведи, хизмәткарни байқимаста ток урувәткәндәк һаләт пәйда болди. У лап етип Азадәгә қариди... Көзләрдә чеқилған чақмақтәк от қалди. Бу отта қандақ истәк-хаһиш, мәна-мәзмун бар, у өзлиригила мәлум еди, әлвәттә. «Қалтис екән... Яш қизларниңкидәк... Бизниң хотун ейтқандәк, байниң бу чирайлиқ хотуни бир әмәс, иккини туққан болсиму, «фигурисини бузмиши, йоқатмиши үчүн» оғли билән қизини емитмай, мәхсус, есил кала сүти билән беқип чоң қилғини шу екәндә?.. Шуңа балилири калиниң өзи, кала мүҗәз. Өзи болса, қизилгүлдәк ечилип турупту...» дегәндәк, сөзләр өтти Җелилниң хиялидин. У ғоҗайинини ятқузуп, бешиға мамуқ ястуқни қойди. Абдул немиду- бир нәрсиләрни ейтип, қапақ ичидики һәригә охшаш ғуңшуп, бир пәстила татлиқ уйқиға кәтти. — Немә дәрди баркинтаң, һарақни мунчилик ичип? Өзини билмигидәкму ичкән барму? — дәп ғудуңшиди хотуни. — Хошаллиқтин ичип қойса керәк, — деди хизмәткар. — Илгири мунчилик ичмәйдиған, — деди Азадә хеним. —            «Һарақни бир хошаллиқта, бир дәрт-һәсрәттә ичиду» дәп қоюшидекән, — деди хизмәткар. — Абдул акамдәк адәм қанчә ичсә әрзийдудә. Қолини қайси яққа сунса йетиду. Һәммә нәрсә йетәрлик. Һечнәрсидин ғәм-қайғуси йоқ. Мән дегәнләрниң қоли йәтмәйдиған сизгә охшаш гөзәл аялниң йолдиши болуп яшаватқан... Хизмәткарниң ахирқи сөзи Азадә хенимни хуш қилди. «Бу доқақ маңлай палкөзниң өзи сәт болғини билән сөзлири чирайлиқ» дегән сөз хиялидин кәчкән хеним униңға миннәтдарлиқ билән бақти. —            «Қолдики алтунниң қәдри йоқ» дегинидәк, бу акиңизға һарақ болсила болди, мениму мошундақ унтуп қалиду... Чирайлиқ хеним бу сөзни немә ой-мәхсәттә ейтти, уни хизмәткар чүшинәлмәй қалди. — Бопту болмиса, мән чиқай. —            Мәйли... Бу кечә Азадә хеним үчүн толиму азаплиқ түн болди. Һарақни тойғичә ичкән күнлири Абдул ястуққа беши тегиши билән чала боғузланған өкүздәк хартилдиған һалда тохтимай хорәк тартатти. Униң әски трактор моториниң авазидәк чиқидиған хоригидин безар болидиған хотуни биринчи қәвәттики меһманхана өйидики дивандила йетип қалатти. Бу күниму худди шундақ болди. Хан сарайлиридәк һашамәтлик бенаниң иккинчи қәвитидики әр-хотунниң кәң-таша ятақ бөлмисидә тохтимай хорәк тартип ухлаватқан Абдул туруп-туруп «тарт-тарт» етип, йәл чиқирип қоятти. Ериниң хориги билән «зәмбиригидин» безар болған аял, биринчи қәвәт өйниң меһманханисидики диванға кирип ятти. Ятқини билән  немишкиду уйқа келәр әмәс... Һаят дәп атилидиған тирикчилик билән өтүватқан бу дуния тола сирлиқ, тола мурәккәп, шуниң билән биллә тола қизиқ екән. Бәлки, бу һаятниң қануни шундақтур, йоқ болса йоқниң дәрди, бар болса барниң дәрди. «Дунияда йоқсизчилиқтин қаттиқ нәрсә йоқ!» дәп қахшайду намрат-йоқсуллар. Тоғра. Йоқсизчилиқ дегән яман нәрсә. Адәмни һәр ойларға, һәр койларға, һәр ишларға салиду. Байлиқчу? Һәддидин зиядә мал-дуниячу? «Байларда немә қилған ғәм-қайғу болсун?» дәп қоюшиду иккиниң бири. Тоғра. Уларда немә қилған ғәм-қайғу? Бирақ, ғәм-қайғуниң чоңи байларда болидиғанлиғини һәммә биливәрмәйду. Чириған бай әр-хотун Абдул — Азадәниң қул-хизмәткарлири Җелил — Турсунай йоқсизчилиқниң дәрдини тартип, байларниңму өзигә чушлуқ дәрди, ғәм-қайғуси болидиғанлиғини толуқ болмисиму, һәрһалда көрүп, билип жүрүватиду. Бу әр-хотун уйқиси ечилип кәткән бәзи кечиләрдә мошу мавзу үстидә бир әмәс, бирнәччә қетим бир-биригә шундақ дейишкән еди. — Бу әр-хотун иккисиниң ойлайдиғини пул, пул, йәнила пул! Немә дегән пулға тоймайдиған адәмләр булар, һә? Бу дунияда мәңгү яшайдиғандәкла қилидекән. Бир күни өлиду, һәммиси қалидиғу? — дәтти Җелил. — Пулға ким тойған дәйсиз? Һечким тоймайду. Өлгәндә бирақла тойиду, — дәтти Турсунай. — «Барахолкидики» шунчә контейнерлири, шәһәрниң чоң магазинлиридики дукан-бутиклири, ашхана-кафелири, ресторанлирини аз дегәндәк, Абдул акимизниң наркотик бизнесини қиливатқини түви яхшилиққа апармайду дәп ойлаймән, — дәтти Җелил. — Тоғра дәйсиз, бу яхши иш әмәс! — Яшлиримиз наркоман болуп кетиватиду. Қанчә ата-анилар балилириниң дәрдидә зар-зар қахшаватиду, вәйран болуватиду. Наркоман болуп кәткән қанчә яшлар өлүп кетиватиду. Өткәндә «Абдул ака, бу бизнесни қоюң, униңсизму башқа бизнеслириңиз йетип туруптиғу?» десәм, «Мән қилмисам башқилар қилидиғу, қиливатидиғу? Һазир дуниядики әң чоң бизнес мошу» дәп, «Сән мениң ишимға арилашма, ука. Бизнес дегән шундақ нәрсә, пул тапсаңла болди... Униңдин көрә, мән тапшурған ишни қилип, ахчаңни елип жүрүвәрсәңчу?!» дәп еғизимға тувақни йепипла қойди. — Өзиңиз ейтқандәк, акимизни «Абдул Барыга» дәп атишини сақчилар билмәмду? — Билиду, яхши билиду. «Абдул Барыга» дегән чоң акула. Сақчилириң чоң акулини әмәс, ушшақ белиқларнила тутидекән. Көрүп, билип жүрүватимән. — Вай товва, бу һөкүмәт немишкә әшундақ акулиларни тутуп, түрмигә олтарғузмай, қоюп бериду, һә? — «Белиқ бешидин чирийду» дәп бекар ейтмиған, — дәтти Җелил еғир хурсинип. — Бай акимизниң жуқури орунларда ишләйдиған тонушлири нурғун. Әшу полковник, подполковникларни өйигә меһманға чақирип, соға-саламларни бериши, һәр жили қишта уларға соқумларни апирип бериватқини бекар әмәстә! Бай акимиз ишниң йолини бәк убдан билидиған адәм екән. — Шундақ дәң! — Һә, шундақ. Бай акимизниң өзини чирайлиқ хотуниниң алдида мөшүк, әмәлдар-башлиқ тонушлириниң алдида түлкә, адәмләрниң алдида пилдәк һис қилишиға һәйран қалимән. Хотуниниң алдида тил қисинчилиқ бир йери болса керәк? Болмиса немигә унчилик қилиду? — деди Җелил. — Ким билсун. Мүмкин бардур? Бәлки, аялини яхши көргәнликтин әтрапида пәрванә болуп жүрүши шуниңдиндур?

426 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы