• Йеңилиқлар
  • 06 Ақпан, 2014

Ана болуш чоң җавапкәрлик жүкләйду

Адәм вә җәмийәт/ Йеқинда Қазақстанда йеңи иҗтимаий лайиһә җарий қилинди. Мәзкүр лайиһә ханим-қизларға һамилдарлиқни планлашни, сағлам балиларни дунияға кәлтүрүп, уларни тәрбийиләшни үгитишни өз ичигә алған. Аилә қәдрийәтлирини сақлаш вә тәрәққий әткүзүшни мәхсәт қиливатқан бу программа һәққидә лайиһә тәшәббускари «Нур Отан» партиясиниң вә Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң әзаси, ҖУЭМниң башқарма әзаси, «Нур-Дем» мутәхәссисликни мукәммәлләштүрүш вә билим бериш мәркизиниң баш мудири Раһиләм Мәхпирова әтраплиқ ейтип бәрди. —            Раһиләм, бу лайиһини ишләп чиқишқа немә сәвәп болди? —            Бүгүнкидәк өзгирип туридиған дунияда инсанийәт өзиниң көплигән қәдрийәтлирини йоқитиватқанлиғи сир әмәс. Әвлаттин-әвлатқа аманәткә өтүватқан қәдрийәтләрниң бири — у аилә қәдрийәтлири. Һәрбиримизниң кичик яки чоң болсиму, аилиси бар. Аилә адәмниң бәхти, униң келәчиги. Аилә институти, шундақла дөләт үчүнму наһайити муһим. Сәвәви, нәқ аилидә җәмийитимизниң йеңи әвлади дунияға келиду, тәрбийилиниду. Бизниң программа «Кәлгүси ана», «Үлгилик ана» вә «Үлгилик аял» охшаш үч йөнилишни өз ичигә алиду. Мәлумки, һазир дөләт алдида бала санини өстүрүш, ана вә бала өлүми көрсәткүчлирини азайтиш, һамилдарлиқ вә туғут потологиялирини тохтитиш охшаш вәзипиләр туриду. Шундақла һәрқандақ дөләт үчүн — ата-аниси ваз кәчкән балилар муәммаси хелә җиддий туриду. Йәнә бир чоң мәсилә — келәчәк анилар йешиниң кичикләп кетиши. Әмәлият шуни көрсәттики, көп көләмдә мәбләғ җәлип қилмайла, бу әһвални өзгәртишкә болиду. Буниң үчүн келәчәк аниларға һамилдарлиққа вә туғутқа тәйярлиқ тәҗрибисини үгитиш керәк. Уларни һамилдарлиқ басқучини яхши өткүзүш үчүн организм ресурслирини сәпәрвәр қилишқа, өзиниң һиссиятлирини назарәт қилишқа үгитиш лазим. Өзиниң ата-анилиқ алаһидиликлирини чүшәндүрүш вә мәктәп партисидин башлап ана болуш чүшәнчисигә тәйярлаш муһим. Бу йосундики билим тәсадипи һамилдарлиқ вә балини сүнъий чүшириветиш әһваллириниң азийишиға елип келиду. Әпсусландуридиған йери, аяллларниң 5 — 10 пайизи туғуттин кейин роһий чүшкүнлүккә берилидекән. Әнди аялларниң 50 пайизидин көпирәги балини қандақ беқиш вә қандақ өстүрүшни билмәйдекән. Келәчәк анини тәрбийиләш программисиға төвәндикиләр киргүзүлгән. Улар — аялниң, аниниң ролини чоңқур чүшиниш, һамилдарлиқ басқучлириниң алаһидиликлирини билиш, туғутқа дурус тәйярлаш, туғут вақтида вә туғуттин кейинки басқучта өзини тоғра тутушни үгиниш. Раст, келәчәк анини һәрхил қорқунуч сезимлири егиләйдиғини сир әмәс.  Шуңлашқа бизниң мәркәздә тәҗрибилик врачлар, педагоглар, неврологлар, бала массажистлири вә психологлар бар. Бизниң мутәхәсссисләр, аялларниң иҗтимаий статусидин қәтъий нәзәр, барлиқ ярдимини бериду. Әнди «Үлгилик ана» курсида ханим-қизлар өзини-өзи баһалашни, җәмийәттики орнини вә ролини чүшиниду. Аял сүпитидә өзиниң мүҗәз-хулқини шәкилләндүриду. Тәкитләш лазимки, һәрқандақ ана балиси үчүн мувапиқ тәрәққий әткүзүшниң, тәрбийә беришниң тоғра услубиниң тоғра таллавелиш мәсилисигә дуч келиду. Униңдин ташқири, балини мәктәпкә тәйярлаш, яхши билим бериш, униң һаятта өз орнини  тепиши үчүн шараит яритип беришму муһим мәсилә. Шу җәһәттин биз җарий қилған лайиһиниң ата-анилар үчүн әһмийити зор. Шундақла балилар билән ишләватқан мутәхәссисләргиму пайдиси чоң дәп ойлаймән. Һәрқандақ аилә бу бир кичик дөләт. Аилидә хошаллиқ дәқиқиләрму, уруш-җаңҗалларму болуп туридиғанлиғи тәбиий. Аилидики течлиқни, инақлиқни сақлап турушта, бала тәрбийиләштә аниниң роли алаһидә. Шуңлашқа һәрқандақ аял адәмләр билән сәмимий мунасивәт орнитишни, өз өйидә иллиқ муһитни яритишни үгинишни халайдиғанлиғи сөзсиз. Бу йөнилиштә аялларға бизниң алий билимлик мутәхәссислиримиз ярдәм қилиду. Мениңчә, биздә алған билим вә тәҗрибиләр аялларға, уларниң кәспидин вә иҗтимаий статусидин қәтъий нәзәр, өзлириниң камал тепишиғиму мүмкинчилик яриду. Һазир биз мәркәзниң ғәмхорлуқ кеңишини тәшкил қилдуқ. Униң тәркивидә елимизда тонулған шәхсләр, алимлар бар. Улар ханим-қизлар үчүн маһарәт дәрислириниму өткүзүшкә тәйяр. —            Өткән жили Дөләт кативиниң тәшәббуси билән «Қазақстанниң йеңи 100 исми» намлиқ лайиһиси әмәлгә ашурулди. Билишимизчә, сизниң исмиңиз шу «йүзлүкниң» қатариға кирди... —            Әлвәттә, бу мени йеңи ишларға илһамландуридиғини сөзсиз. Шундақла униң чоң җавапкәрликни жүкләйдиғанлиғиму тәбиий. Бу мениң, йәни, «Нур Отан» партиясиниң, ҚХА билән ҖУЭМ әзаси сүпитидики, яшлар вә балилар арисида иҗтимаий йөнилиштә әмәлгә ашуруватқан күндилик ишим. Нәтиҗидә мән жуқурида тәкитләп өткән лаһийә тәйярланди. Мениң байқиғиним, һазир биздә җарий қилиниватқан лаһийиләр аялларға туғут пәйтидә вә туғуттин кейин өзини күтүшни үгитидекән. Һеч ким ханим-қизларға ана болуш вә өзини өзи чүшиниш һиссиятлирини психологиялик турғидин үгәтмәйдекән. Шәхсән өзәм экспертлар билән сөзләшкинимдә, айрим анилар туғуттин кейин балилирини урушқа башлайдекән, балилардин ваз кечидекән, туғуттин кейинки чүшкүнлүктин, һәтта, роһий кесәлликләргиму гириптар болуши мүмкин екән. Униң сәвәви, ана балиниң туғулушини күтүп яшисиму, пәрзәнт дунияға кәлгәндә, мәлум дәриҗидә, мәңдәш, һодуқуш илкидә болуп қалидекән. Бу келәчәк анилар билән психологларниң ишлимигәнлиги ақивитидин орун еливатқан һадисә. Мәзкүр программиниң алаһилилиги, биз келәчәк анилар билән комплекслиқ түрдә ишләймиз. Невропотологларниң мәлуматлири бойичә, йеңи  туғулған балиларниң 90 пайизиға профилактикилиқ массаж керәк екән. Амма һәркимниң адәттики шипаханиларда һәқсиз бу хизмәттин пайдилиниш мүмкинчилиги йоқ. Бизниң мәркәздә массаж үгитидиған мутәхәссис бар. Яш анилар бу йәрдә массаж қилишни, көп мәбләғ чиқармай үгинәләйду. Биз бу лайиһини өткәндә Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң кативатиға тәвсийә қилған едуқ. Кативат лайиһимизни қизғин қоллап-қувәтлиди. Шундақла мәзкүр лайиһини Алмутидила әмәс, җумһурийәт даирисидә җарий қилиш тәклиплириму чүшүватиду. Бу келәчәктә әмәлгә ашурулидиған иш, әлвәттә. Әнди уйғур ханим-қизлириму мошундақ ишлардин чәттә қалмайду дәп үмүт қилимән.

Сөһбәтләшкән

Йолдаш МОЛОТОВ.

471 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы