• Йеңилиқлар
  • 24 Сәуір, 2014

«Қазақстан-2050» Стратегияси: течлиқ, мәнавият вә разимәнлик мәдәнийити

Қазақстан Президенти Нурсултан Назарбаевниң Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң ХХІ сессиясидики доклади Қымбатты отандастар! Қадірменді қауым! Қазақстан халқы Ассамблеясының 21 сессиясының ашылуымен баршаңызды шын жүрегімнен құттықтаймын! Ұлы Жамбыл ақынның «Жігерлі болса ер болар, Бірлікті болса ел болар» деген сөзі бар. Бүгінгі сессияның өзегі - бейбітшілік, руханият және келісім мәдениеті біздің осындай бірлікті Ел болмысымыздың кепілі. Мәдениет - тіршіліктің тірегі, ортақ игіліктерді ұлықтап, ұлтты ұлы істерге ұйыстырудың бірегей тетігі. Бейбітшілік, руханият пен келісім: бәрінің тамыры - мәдениетте. 21 ғасырдың ең басты заңы - татулық! Келісім - экономика мен саясаттың, қауіпсіздіктің, өмірдің заңы. Біз келісім мәдениетін дәстүр ретінде ұрпаққа мұра етуге тиіспіз. Келісім мәдениеті Мәңгілік болуы керек. Һөрмәтлик Ассамблея әзалири! Қиммәтлик вәтәндашлар! Мән силәрниң һәммиңларни Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң ХХІ сессияси ишиниң башлиниши билән тәбрикләймән. Бу залға бепаян Вәтинимизниң барлиқ регионлиридин вәкилләр жиғилди! Бизниң әнҗуманимизға бирлишип, адил Әмгиги билән мәмликитимизни вуҗутқа кәлтүргән вә уни тәрәққий әткүзүватқан түрлүк яштики, әвлатлар вә кәсиптики барлиқ қазақстанлиқлар қатнишиватиду! Мән өзиниң җәңгиварлиқ вә әмгәктики җасарити билән достлуғимизни қоғдап қелип, уни мәңгү күчәйткән барлиқ ветеранларға алаһидә алқиш билдүримән. Мән мениң билән биллә Қазақстан хәлқи Ассамблеясини вуҗутқа кәлтүргәнләрниң вә мошу идеягә садиқ болғанларниң һәммисидин миннәтдармән. Улар күндилик иш-паалийитидә течлиқ һәм разимәнликниң улуқ принциплирини қоғдап, тәрәққий әткүзүватиду. Бу залда яшлар, җүмлидин Мустәқиллигимизниң тәңтушлири нурғун. Мән буниңда төзүмлүк, достлуқ вә қериндашлиқ идеялирини қазақстанлиқларниң яш әвладиниң мәңгүгә қобул қилғанлиғиниң яхши нишанини көрүватимән. Бу бизниң бошқа ишлимәйватқанлиғимизни билдүриду! Бу Ассамблеяниң течлиқ вә разимәнликни сақлашниң ишәшлик таянчиси екәнлигини һәрқандақ сөздин яхши дәлилләйду! Бүгүн бизниң сессиямизгә чәтәллик меһманлар вә чәт дөләтләрниң дипломатлири қатнишиватиду. Мән Қазақстанниң барлиқ сәмимий достлирини чин қәлбимдин алқишлаймән! Һөрмәтлик сессия қатнашқучилири! Мустәқилликниң дәсләпки күнлиридила биз регионларда, шәһәрләрдә, наһийәләрдә, йезиларда миңлиған учришишларни өткүздуқ. Биз буниңдин жигирмә жилға йеқин вақит илгири Ассамблеяни қуруп, дунияда мәлум болған барлиқ үлгиләрдин ешип кәттуқ. Биз хәлиқни умумий вәтәнпәрвәрлик платформида җипсилаштурушниң бирдин-бир тоғра механизмини таптуқ. Униң мәзмун-маһайити һәммигә чүшинишлик вә аддий инсаний тәләпләр — иш, аилидики молчилиқ, балилар үчүн билим, саламәтлик, турушлуқ өй,  бехәтәрлик вә дәм елиш — билән тәминләшкә ярдәм қилиду. Җәмийитимиздә һечким һечқандақ миллий әвзәлликләргә егә әмәс вә һәммиси Қанун алдида баравәр. Барлиқ қазақстанлиқлар — бир ана диярниң балилири. Биз һәммимиз — һәрхил вә бирпүтүн Қазақстан хәлқиниң тәң һоқуқлуқ балилири. Һәммимизниң ғеми бир — Қазақстан хәлқиниң паравәнлиги. Һәммимизниң мәхсити бир — умумий Вәтинимизниң гүллиниши. Бу бизниң умумий утуғимиз, умумий ғуруримиз. Бу мән Дөләт рәһбири сүпитидә мошу барлиқ жилларда жүргүзгән, жүргүзүватқан вә жүргүзүверидиған сәясәт! Турақлиқ вә разимәнлик — һәрбир һакимниң, һәрбир рәһбәрниң, һәрбир гражданниң күндилик иши! Ассамблея һәрдайим вақит билән қәдәмму-қәдәм тәң кетип бариду. Мустәқиллигимиз тарихиниң барлиқ тәғдиранә басқучлирида униң қоллап-қувәтлиши һәл қилғучи әһмийәткә егә болған. Мән бирлик вә җипсилиқ — бу җәмийәтниң  баш қәдрийити дәп тәкрарлаштин һечқачан һармаймән. Шу түпәйли биз ихтисатни көтәрдуқ, гражданларниң паравәнлигини ашурдуқ, мәмликәтниң келәчигини көрсәттуқ. Биз 2030-жилғичә бәлгүләнгән Стратегияниң қәрәлдин илгири орунлинишини қолға кәлтүрдуқ. Бүгүнки таңда бизниң бирлигимиз — бу 2050-жилғичә бәлгүләнгән йеңи Стратегияни әмәлгә ашурушниң асасий амили. Әң тәрәққий әткән 30 дөләтниң тәркивигә кириш — бу бизниң асасий мәхситимиз вә барлиқ қазақстанлиқларниң умумий тәғдири. Стратегиядә бизниң улуқ көпмилләтлик хәлқимизниң даналиғи әкис әткән. У бизниң надир течлиқ, роһий разимәнлик мәдәнийитимизниң алий принциплириға асаслиниду. Биринчи. Бу миллий, тил, диний вә иҗтимаий тәәллуқлуғидин қәтъий нәзәр, барлиқ қазақстанлиқларниң тәң һоқуқлуғи. Биздә камситишниң һәрқандақ шәкиллиригә, течлиқ вә разимәнликкә һәрқандақ һаләттә сүйиқәст қилишқа мутлақ йол қоюлмайду вә қанун бойичә қаттиқ җазалиниду. Иккинчи. Бу ихтисадимизниң тәрәққий етиши, хәлиқ паравәнлигиниң яхшилиниши үчүн умумий җавапкәрлик. Түрлүк милләттики қазақстанлиқлар индустрияләштүрүшкә, кичик вә оттура тиҗарәтни, илим-пәнни, маарипни, саламәтликни сақлашни, спортни тәрәққий әткүзүшкә паал қатнишиватиду. Ихтисадимизда һечким миллитигә қарап бөлүнмәйду. Һәммиси көпмилләтлик коллективларда инақ-иҗил ишләватиду. Үчинчи. Қазақстанда дөләт тилиниң роли, рус тилиниң рәсмий статуси вә барлиқ милләтләр тиллириниң һәм мәдәнийәтлириниң тәң һоқуқлуқ асаста тәрәққий етиши тоғрилиқ мәсилиләр һәл қилинған. Бийил бизниң тиллар тоғрилиқ биринчи қанунимизниң қобул қилинғиниға жигирмә бәш жил толиду. Барлиқ гражданларниң келәчәктә дөләт тилини билиши бизни техиму тәң һоқуқлуқ қилип, бирлигимизни мустәһкәмләйду. Мана чарәк әсирдин буян тил сәяситидә биз ениқ йол билән кетип баримиз — дөләт тилини пәйдин-пәй тәрәққий әткүзүватимиз вә барлиқ милләтләрниң тиллирини тәрәққий әткүзүш үчүн шараит яритиватимиз. Һазир аһалисиниң көпчилиги кам дегәндә икки тилда сөзләйдиған вә ойлайдиған мәмликәтләр анчила көп әмәс. Қазақстан шуларниң қатарида вә бу бизниң миллий байлиғимиз. Биз үч тиллиқни тәрәққий әткүзүш программисини әмәлгә ашуруватимиз. Биздә он бәш тилда атмиш аммивий әхбарат васитиси йоруқ көриду, җүмлидин этномәдәний бирләшмиләрниң 34 гезити вә 26 сайти бар. Төртинчи. Дөләтниң зайирлиқлиғи Қазақстанда паалийәт елип бериватқан барлиқ динларниң улуқ мәдәний мирасиға һөрмәт билдүрүшкә, һәрбир адәмниң әркин етиқатиға асаслиниду. Дунияда һеч йәрдә мундақ көп конфессиялик төзүмлүк әһвали болмиса керәк. Шуниң билән бир вақитта мәмликитимиз зайирлиқ мәмликәт вә дин дөләттин бөлүнгән. Биз шундақла диний шиарлар астидики экстремизмни, диний илимларни сирттин сәясәтләштүрүшкә болған урунушларни, хәлқимизгә биз үчүн ят болған диний көзқарашлар билән идеяләрни теңишни рәт қилимиз. Ислам діні әу баста жаратушыдан біздің ата-бабаларымызға қалай түссе, бүгінгі Қазақстанға дәл солай жетуін тарихтың өзі қамтамасыз етті. Қасиетті қазақ жерінде әсіредіншілдер ешқашан болмаған. Қазақ халқының рухани болмысы әрдайым гуманизммен және ішкі тұтастығымен ерекшеленеді. Ата-бабалардан мирас болған осынау ұлы қасиеттен айырылуға бүгінгі буынның ешбір хақы жоқ. Сондықтан, мен қазақ зиялыларын, рухани жетекшілерін, барлық және әрбір қазақты ұлы ұстаздардың ұлағатын ұмытпауға шақырамын. Біз ұрпағымызды жат ықпалдардан қорғауға, адасқандарды ақылға шақырып, оларды оқыс қадамдардан сақтандыруға тиіспіз. Бәшинчи. Умумға Ортақ Әмгәк Җәмийитини шәкилләндүрүш — қазақстанлиқларни иш билән тәминләшниң, барлиқ әмгәкчилиримизниң турмуш сүпитиниң асасий шәрти. Әмгәк, җавапкәрлик вә интизам — пүткүл Қазақстан пәқәт әйнә шундақ тәрәққий етиши мүмкин. Алтинчи. Умумқазақстан мәдәнийити мәмликәтниң барлиқ милләтлириниң мәдәний қатламлириниң зич өзара һәрикити түпәйли шәкиллиниватиду. Биздә қазақ сәнъити вә әнъәнилири тәрәққий етиватиду вә шуниң билән бир вақитта, барлиқ милләтләр мәдәний мирасиниң тәрәққий етиши тәминләнгән. Биз мәмликитимизниң, һәрқандақ милләтниң вәкили болған вәтәндишимизниң дуния сәнъитигә, әдәбиятиға вә спортиға қошуватқан өскиләң һәссиси билән пәхирлинимиз. Йәттинчи. Қазақстан хәлқи Ассамблеяси — бу течлиқ, роһий разимәнликниң һәм һули, һәм асасий принципи. Ассамблея — бу барлиқ гражданларниң мәнпийәтлиригә умумхәлиқ болуп вакаләтлик қилишниң инновациялик үлгиси вә биздики яш демократияниң утуқлуқ қурали. У пүткүл мәмликәт бойичә 820 этномәдәний бирләшминиң паалийитини уйғунлаштуриду. Бу 70 миң активист дегән сөз. Әнди барлиғи болуп бу ишқа 3 миллиондин ошуқ адәм қатнишиватиду. Ассамблея хәлиқ суверенитетини җипсилаштурғучи сәясәттин үстүн органға айланди. Шу нәрсә диққәткә сазавәрки, Ассамблеяниң депутатлар топиниң тәркивигә 21 Мәҗлис депутати, барлиқ Парламент партиялириниң вәкиллири кириду. Ассамблея дөләт органлириниң аһали билән үнүмлүк диалогини, барлиқ милләтләр һаятиниң муһим мәсилилириниң һәл қилинишини тәминләватиду. Пәқәт өткән жилила Ассамблея 3,5 миллиондин ошуқ адәм қатнашқан 10 миң чарә-тәдбирни уюштурди. Регионларниң көпчилигидә достлуқ өйлири қурулуп ишләватиду, уларға һәр жили 720 миңдин ошуқ адәм келиду. Ассамблеямизни 2020-жилғичә тәрәққий әткүзүш концепцияси әмәлгә ашурулуватиду. Пикри соралған қазақстанлиқларниң 97,5 пайизи Ассамблея пүткүл хәлқимизниң вәкиллиригә вакаләтлик қилиду, дәп һесаплайду. Бу яхши етирап қилиш. Қазақстанниң течлиқ вә роһий разимәнлик мәдәнийитиниң йәттә асаслиқ принципи әйнә шундақ. Әнди бу биз милләт ғәзниси сүпитидә әвлатларға тапшуридиған умумий мәдәний мирасимиз. Һөрмәтлик сессия қатнашқучилири! 2050-жилғичә бәлгүләнгән Стратегия бизни ХХІ әсирниң мурәккәп шараитида җиддий һәм қийин ишқа нишан қиливатиду. Биз — очуқ мәмликәт. Шуңлашқа биз гүмбәз астида яшаватмаймиз. Бизни пүткүл дуния билән миңлиған ихтисадий, сәясий вә аддий инсаний алақилар бағлап туриду. Бизгә аләмшумул һәм регионал характердики нурғунлиған синақ-ховупларға бәтму-бәт учришишқа тоғра келиду. Бу тоғрилиқ мән хәлиққә йоллиған өз Мәктүплиримдә адиланә вә уттур ейтиватимән. Очуқ ейтимәнки, течлиқ вә разимәнликни күчәйтиш — 2050-жилғичә бәлгүләнгән Стратегияни әмәлгә ашурушниң асасий өлчими. Бу әсирдә дунияниң қанчилик мурәккәп болидиғанлиғини биз аләмшумул сәясәттә көрүватқан вақиәләр көрситиватиду. Бүгүнки күндә Украинидин келиватқан йеңилиқларни жүрәкни моҗумай оқуш мүмкин әмәс. У бизниң МДҺ бойичә йеқин шериклиримизниң бири. Бизни онлиған жиллардики өзара пайдилиқ һәмкарлиқларла бағлаштурмайду. Бизгә тарихниң умумий сәһипилириму тәәллуқ. Еғир жилларда Қазақстан мәмликитимизгә мәҗбурий көчирилгән, Улуқ Вәтән уруши жиллирида эвакуация қилинған вә бу йәргә қәлб әмри билән санаәт гигантлирини көтиришкә һәм тиң йәрләрни өзләштүрүшкә кәлгән йүз миңлиған украин үчүн иккинчи өйгә айланди. Бийил биз тиң эпопеясиниң башланғанлиғиниң 60 жиллиғини нишанлаймиз вә мәмликәтниң ашлиқ канини вуҗутқа кәлтүрүш үчүн ишлигәнләрниң һәммисини әскә алимиз. Мән еғир шараитта тиң йәрләрни өзләштүргәнләрниң, очуқ далада инфрақурулумни вуҗутқа кәлтүргәнләрниң һәммисини тәбрикләймән. Һазир үч йүз миңдин ошуқ гражданимиз украинлардур. Украина йеридә уни фашизмдин азат қилиш җәңлиридә қәһриманларчә һалак болған көп миңлиған қазақстанлиқниң җәсиди қалди. Миңлиған қазақ Украинида билим алди. Силәр мениңму шуларниң бири екәнлигимни билисиләр. У йәрдә мән металлург сәнъитини оқуп-үгәндим. Шуңлашқиму биз, қазақстанлиқлар, украин хәлқигә һисдашлиқ билдүримиз вә Украина җәмийити турақлиқлиғиниң һәм бирлигиниң чапсан әслигә кәлтүрүлүшигә қериндашлиқ үмүт-ишәнчимизни билдүримиз. Биз украин хәлқиниң ички проблемилирини сиртниң арилишисиз, барлиқ мәнпийәтдар тәрәпләр билән течлиқ музакириләр арқилиқ һәл қилиши керәклигигә ишинимиз. Қиммәтлик вәтәндашлар! ХХІ әсир бизгә Бәш Мустәһкәм Һәқиқәтни несиһәт қилиду. Биринчидин, турақлиқ ихтисат — бу турақлиқ җәмийәт, һәрбир адәмниң турақлиқ турмуши. Бирқатар мәмликәтләрдә мундақ һәқиқәт түрлүк партияләр билән топларниң сәясий мәхсәтлириниң пайдисиға көп чағларда иккинчи планға қалдурулиду. Биздә болса, ихтисатни тәрәққий әткүзүш — биз һәр күни әмәлгә ашуруватқан 2050-жилғичә бәлгүләнгән баш Стратегия. Иккинчидин, дөләтниң Мустәқиллиги һәммидин авал мәмликитимиз гражданлири Конституциягә вә қанунларға қәтъий әмәл қилғандила мустәһкәм болиду. Үчинчидин, милләтләрара мунасивәтләр, гражданлиқ тәңһоқуқлуқ мәсилилири, тил сәясити — мошуниң һәммиси сәясий оюнлар үчүн мәйдан әмәс. Уларни кейингә қалдурушқа болмайду. Шундақла рәт қилиш һәм һакимийәт үчүн испат-дәлил сүпитидә уятсизларчә пайдилинишқа болмайду. Бу дөләт үчүн, хәлиқ үчүн, һәрбир адәм үчүн хәтәрлик. Шуңлашқиму һәммәйлән шовинизм яки милләтчиликни очуқ неофашизмдин оңайла атлап кетишкә болидиған наһайити инчикә сизиқла бөлүп туридиғанлиғини чүшиниши керәк. Биз хәлқимизниң вә пүткүл МДҺ хәлқиниң Улуқ Вәтән урушида хәтәрлик ваба үстидин Ғалибийәт қазиниш үчүн қанчилик қурванлиқларға учриғанлиғини һәрдайим әстә сақлишимиз керәк. Бу аилидә, мәктәптә вә алий оқуш орнида, әмгәк коллективлирида һәрбир йеңи әвлатни тәрбийиләшниң мавзуси болуши шәрт. Фашизм үстидин қолға кәлтүрүлгән Ғалибийәтниң һечқачан хатиридин өчмәслигиниң әһмийити чоң! Шуңлашқиму 9-Май — һәммимиз үчүн муһим сәнә. Астана һакимиға исми ривайәткә айланған генерал Иван Васильевич Панфиловқа ядикарлиқ орнитиш вә пайтәхтниң йеңи кочилириниң биригә униң исмини бериш мәсилисини қараштурушни тапшуримән. Техи йеқиндила, апрельниң бешида, Россияниң Псков вилайитигә қарашлиқ Невель шәһиридә шәһәрниң мәркизий мәйдани бизниң жутдишимиз, 1944-жили январьда мошу йәргә дәпин қилинған павлодарлиқ Әбилқайыр Баймулдинниң исми билән аталди. Ғалибийәт Күни шәрипигә униң қәбригә бронза бюстини орнитишқа тәйярлиқ көрүлүватиду. Биз Россия хәлқигә уруш батурлирини хатириләп, һөрмәтләватқанлиғи үчүн миннәтдарлиқ билдүримиз! Биз Улуқ Вәтән урушиға қатнашқан барлиқ қазақстанлиқ батурларни бир-бирләп әскә елип, уларға һөрмәт билдүрүшимиз шәрт. Яшларни вәтәнпәрвәрлик роһта тәрбийиләшни, болупму келәр жили нишанлинидиған фашизм үстидин қолға кәлтүрүлгән Ғалибийәтниң 70 жиллиғи даирисидә Ассамблея ишиниң асасий йөнилиши сүпитидә тәрәққий әткүзүш лазим. Төртинчидин, һәрқандақ мәмликәтниң интеграциялик йоли — бу хәлиқ паравәнлиги мәсилиси. Сәясий конъюнктуриға әмәс, бәлки ихтисадий прагматикиға асасланған интеграция утуқлуқ вә пайдилиқ болиду. У адәмләрниң турмушини яхшилаш, ишләш һәм тиҗарәтни жүргүзүш үчүн яхши шараитни яритиду, ихтисатни тәрәққий әткүзүш үчүн кәң имканийәтләрни ачиду. Нәқ әйнә шундақ нуқтәий нәзәрдин Қазақстан Беларусь вә Россия билән бирликтә Евразия ихтисадий иттипақини қуриду. Бу йәрдә, Астанада мошу интеграциялик бирләшмини қуруш тоғрилиқ тарихий шәртнамини имзалаш планланмақта. Униң мән 1994-жили МДУ дәргаһида оттуриға қойған Евразия Иттипақини қуруш тоғрилиқ идеяниң 20 жиллиғи жилида түзүлүватқанлиғи рәмзгә егидур. Биз ХХІ әсирдә технологиялик илгириләшни бирлишип әмәлгә ашуруш үчүн ихтисадий иттипақни қуруватимиз. Бир-биригә аләмшумул риқабәткә тақабил турушта ярдәм қилиш үчүн үч мәмликәт бирлишиватиду. Униң еғир болидиғанлиғи шүбһә туғдурмайду. ХХІ әсирдә Евразия интеграциясидин башқа стратегиялик пайдилиқ альтернатива йоқ екәнлигигә ишинимән. Рәқәмләр тили Қазақстанниң Бажхана Иттипақи мәмликәтлири билән болған товар айлиниминиң иттипақ қурулған вақиттин буян 88 пайиз өсүп, 24 миллиард долларни тәшкил қиливатқанлиғи тоғрилиқ гувалиқ қилиду. Җүмлидин мошу мәмликәтләргә бизниң экспорт 63 пайиз өсүп, 6 миллиард долларға йеқин мәбләғни тәшкил қилди. Һазир барлиқ интеграциялик қәдәмләрниң «хәлиқ дипломатияси», җамаәтчиликниң, биринчи новәттә, Ассамблеяниң кәң қоллап-қувәтлиши билән мустәһкәмлиниши муһимдур. ХХІ ғасыр — интеграция ғасыры. Ұлттық мүдде тұрғысынан мұқият ойластырылған интеграцияға қарсы болу - заманауи үрдіспен дамуға қарсы болу. Ең дамыған елдердің барлығы бүгінгі биіктерге интеграция арқылы жетті. Бүкіл адамзат глобализация жолымен дамып жатыр. Етек-жеңді қымтап, есік-терезені тарс жауып отыру дамуды тежейді, әлем көшінің соңына қалдырады.Біз дамыған елдердің шаңын жұтуға емес, көшін бастауға ұмтылған елміз. Байбаламға салып, балақтан тартпай, байыппен ойлап, байсалды әрекет етсек жарасады. Интеграция - ел тәуелсіздігіне ешбір қауіп төндірмейді, керісінше, нығайта түседі. Ол нарықты кеңейтеді, алыс-беріс пен барыс-келісті арттырады, бәсекелік қабілетімізді шыңдайды. Бәшинчидин, дуния чоң өзгиришләр йолиға чүшти. Хәлиқара мунасивәтләр җиддий боһранни баштин кәчүрмәктә. Мени йетәкчи ядро дөләтлириниң ядро материаллирини җисманий қоғдаш саһасидики һәмкарлиқни тохтитишиниң мүмкин екәнлиги тоғрилиқ әхбарат тәшвишләндүрүватиду. Бу дунияда ядро қуралини тарқатмаслиқниң пүткүл җәрияниға җиддий нуқсан кәлтүрүши, кейинки он жилда, җүмлидин йеқинда Гаагада болуп өткән Аләмшумул саммитта мошу саһада қолға кәлтүрүлгән утуқларни йоққа чиқириши мүмкин. Биз хәлиқ хаһишиға тайинип, Шәмәй ядро полигонини яптуқ, ядросиз дөләт статусиға егә болдуқ. Биз, қазақстанлиқлар, ядролуқ өзини өзи йоқитиш ховупидин азат течлиқ идеаллириға садиқ болуп қалимиз. Бүгүн биз хәлиқара сәясәттики кәскин боһранни көрүватимиз. Мошундақ мурәккәп шараитта шу нәрсини билдүримәнки, Қазақстан  билән Россия — яхши хошнилар, иттипақдашлар вә стратегиялик шерикләр. Биз өткән жили ХХІ әсирдики Яхши хошнидарчилиқ вә иттипақдашлиқ тоғрилиқ шәртнамини, Һәрбий-техникилиқ һәмкарлиқ тоғрилиқ шәртнамини имзалидуқ. Йеқинқи вақитта һәр икки мәмликәт мошу келишимләр бойичә барлиқ тәстиқләш җәриянлирини жүргүзиду. Россия билән болған мунасивәт — ташқи сәяситимизниң муһим йөнилиши. Йәнә бир қетим тәкитлимәкчимән: Мәркизий Азия әллири, Россия, Хитай — булар бизниң хошнилиримиз вә шуңлашқиму биз улар билән һәрқачан әң йеқин дост болған, һазирму дост вә шундақ болиду. Аләмшумул сәясәттики һазирқи вәзийәт — бу дуния қурулуши прадогмисиниң көпқирлиқ тәрәпкә алмишишиниң мурәккәп әһвали. Бу тоғрилиқ мән дәсләпки қетим 2012-жили ейтип, G-GLOBAL тәшәббусини көтәргән едим. Әгәр хәлиқара һоқуқта, ташқи сәясәт әмәлиятида, дөләтара мунасивәтләр усуллирида чоңқур өзгиришләр йүз бәрсә, һазирқи аләмшумул ховуп-синақни йеңимиз, дәп һесаплаймән. Шуңлашқиму бүгүнки таңда бизниң G-GLOBAL принциплири тоғрилиқ тәклиплиримиз дуниявий бирләшмигә һәрқачанқиға қариғанда пайдилиқтур. Мән уларниң дуния тәрәққиятиға һазирқидәк қалаймиқан әмәс, бәлки конструктив йөнилиш беришкә қабил екәнлигигә ишинимән. Ассамблея бай хәлиқара алақиларға егә. Мән силәрниң һәммиңларни өз хәлиқара алақилиңларни G-GLOBAL идеялирини илгирилитиш үчүн пайдилинишқа чақиримән. Шундақла Ассамблеяниң мәмликитимиздә, Астанада өткүзүлидиған «ЭКСПО-2017» Дуниявий көргәзмә, 2017-жили Алмутида өткүзүлидиған Универсиада охшаш чоң хәлиқара чарә-тәдбирләргә тәйярлиқ көрүшкә қатнишиш бойичә ениқ Иш-һәрикәтләр программиси болуши керәк.  Бу чарә-тәдбирләрдә биз дунияға мәдәнийитимизни, мәмликитимизниң көпмилләтлик хәлқиниң төзүмлүклигини, бизниң течлиқ вә разимәнлик шараитидики утуқлиримизни көрситишимиз керәк. Һөрмәтлик сессия қатнашқучилири! Җәмийитимиздики турақлиқ вә бирлик — бизниң Стратегия йоли бойичә тәрәққий етишимизниң муһим амили. Шуңлашқа төзүмлүк вә разимәнликниң қазақстанлиқ үлгисини техиму илгирилитиш бойичә бирқатар йеңи чариләрни көрүш зөрүр. Биринчи. Келәр жили Ассамблеяниң қурулғиниға вә референдумда мәмликәт  Конституциясиниң қобул қилинғанлиғиға 20 жил толиду. Бу бизниң жилнамимизни биртуташ қилидиған икки улуқ вақиә. Нәқ Ассамблея өзиниң дәсләпки икки сессиясидә 1995-жил Конституциясиниң қобул қилинишини қоллап-қувәтлиди. У барлиқ җәмийәтлик институтлар арисида биринчи болуп хәлиқни референдумда Конституцияни яқлап аваз беришкә чақирди. Шуңлашқиму 2015-жилни Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң жили дәп елан қилишни тәклип қилимән. Һөкүмәткә Ассамблея билән бирликтә Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң жилини вә Конституцияниң 20 жиллиғини өткүзүш бойичә Миллий чарә-тәдбирләр планини тәйярлашни вә әмәлгә ашурушни тапшуримән. Шуниңға бағлиқ келәр жили Астанада Қазақстан хәлқи форумини өткүзүшни тәклип қилимән. Иккинчи. Буниңдин бир йерим ай илгири, 1-мартта, Ассамблеяниң 20 жиллиғиға беғишланған «Течлиқ вә разимәнликниң йол хәритиси» мега-лайиһисиниң йеңи басқучи башланди. Һәр шәһәрдә, наһийә мәркизидә, авул вә йезиларда ишларға алаһидә сүръәт берилиши керәк. Һәрбир өйгә, һәрбир аилигә йетидиғандәк дәриҗидә ишләш лазим! Һазир Ассамблея туғи астида җай-җайларда қурулған җәмийәтлик разимәнлик кеңәшлириниң ролини күчәйтиш зөрүр. Үчинчи — Ассамблеяниң регионал дәриҗидики қурулумлирини күчәйтиш мениң тапшуруғум бойичә ишләнгән барлиқ вилайәтләр, Астана вә Алмута шәһәрлири кичик ассамблеялирини тәрәққий әткүзүш концепциялирини қобул қилиш керәк. Ассамблея кативатиға Атырав, Ғәрбий Қазақстан, Қарағанда, Қизилорда, Маңғыстав вилайәтлиридә достлуқ өйлирини селиш мәсилилирини назарәт астида тутушни тапшуримән. Пайтәхтимиз Астанаға кәлсәк, биринчидин, у төзүмлүк милләтләрара мунасивәтләрниң мунасип үлгиси болуши шәрт. Бу йәрдә Тиллар тоғрилиқ қанунниң барлиқ тәрәплири үлгилик орунлиши лазим. Җүмлидин йол инфрақурулуми, шәһәр транспорти, кочилар, проспектлар вә башқа шәһәр объектлири қанун тәләплиригә толуқ мувапиқ һалда қазақ вә рус тиллиридики көрсәткүчләргә егә болуши керәк. Бүгүнки күндә бу һәммә җайда дегидәк тәминләнмиди, автобусларда немишкиду пәқәт бирла тилда елан қилиду, улардики маршрутларниң көрсәткүчлириму бир тилда. Немишкә Астананиң кичик ассамблеяси буни диққәт нәзәригә алмайду. Қанунға риайә қилиниши үчүн җавапкәр вакаләтлик органларға йол көрсәтмәйду?! Бу мәмликәтниң барлиқ башқа шәһәрлири вә аһалилиқ пунктлири үчүнму муһимдур. Келәчәктә өткүзүлидиған «ЭКСПО-2017» Дуниявий көргәзмә даирисидә шәһәр топонимикисини инглиз тилидики көрсәткүчләр билән тәминләш керәк. Бу шундақла 2017-жили Универсиадини қобул қилидиған вә 2022-жили Олимпиада өткүзүш һоқуқи үчүн күришидиған Алмутиғиму тәәллуқ. 2015-жилни пайтәхттә «Астана — течлиқ вә разимәнлик шәһири» шиари астида өткүзүп, униңға барлиқ җумһурийәтлик этномәдәний бирләшмилирини җәлип қилиш керәк. Төртинчи. Бүгүн Ассамблеяниң барлиқ еқимдики ишини башқурушни тәминләйдиған механизмни  вуҗутқа кәлтүрүш мәсилиси пишип йетилди. Һөкүмәткә 2014-жилниң 1-июниғичә Алмутидики Достлуқ өйи асасида ҚХА паалийитини тәминләш бойичә дөләт мәһкимисини, шундақла вилайәтләр һакимлири билән бирликтә кичик ассамблеяләрниң ишини тәминләйдиған регионал мәһкимиләрни қуруш мәсилисини қараштурушни тапшуримән. Бәшинчи. Регионаллиқ ассамблеяләр кативати мудирлириниң статусини ашуруш керәк. Дөләт хизмити ишлири бойичә агентлиққа вилайәтләрдики, Астана вә Алмута шәһәрлиридики ҚХА кативатлири мудирлириниң лавазимини Дөләт хадимлири лавазимлири реестриниң D2 дәриҗисигә йөткәшни тапшуримән. Алтинчи. 22-апрельда «Жасыл ел» — «Йешил әл» Җумһурийәтлик яшлар әмгәк отрядлири штабиниң юбилейлиқ 10-мәвсүми ечилиду. Бу яшлиримиз вәтәнпәрвәрлигиниң вә әмгәксөйгүчлүгиниң йәнә бир ярқин көрүнүши. Мәзкүр программини әмәлгә ашурушқа һазирниң өзидә 200 миңдин ошуқ яш қатнашти. Улар 44 миллиондин ошуқ дәрәқ тикти, 111 миң гектар йәрни аватлаштурди! Мән әмгәк отрядлириниң барлиқ җәңчилиригә сәмимий салимимни йоллаймән вә уларға Вәтинимиз пайдисиға үнүмлүк иш тиләймән! Һөкүмәт бир айлиқ қәрәлдә «Жасыл ел» программисини техиму тәрәққий әткүзүш тәкливини бериши керәк. Маңа яшларниң вәкиллири бәзи бир регионларда бу ишниң гиҗиң кетиватқанлиғи тоғрилиқ шикайәтләр билән бирнәччә қетим мураҗиәт қилди. Бұл жай ғана экологиялық шара емес, терең өмірлік мәні бар, аса маңызды шаруа. Жасыл Ел дегеніміз - Мәңгілік Ел. Біз елімізді жапырағы қуармайтын, тамыры суалмайтын, көрген жан тамсанбай тұра алмайтын Мәңгілік Жасыл Елге айналдыруымыз керек. Кейінгі ұрпаққа желде ық, суықта пана, ыстықта сая болатын Мәңгілік Бәйтерек тұрпатты Жасыл Елді табыстауымыз қажет. Мошу барлиқ чариләр Ассамблеяниң җәмийәттики ролини күчәйтишкә хизмәт қилип, униң бизниң умумий Қазақстан өйүмиздики течлиқ вә разимәнлик үчүн җавапкәрлигини ашуриду. Қиммәтлик достлар! Көрнәклик шаирәмиз, әпсус, йеқинда бақилиқ болуп кәткән Фариза Оңғарсынова мениң билән болған сөһбәтләрниң биридә чоң ишни әмәлгә ашуруш — һәммигә мәлум болған нәрсигә бир нәрсә қошуш, өз җениңниң бир қисмини, шәхсий тәҗрибәңни бериш дегәнни билдүриду, дәп тәкитлигән еди. Течлиқ, мәнавият вә разимәнлик мәдәнийити — бу өз қәлбини муқәддәс йеримизниң гүллинишигә һәр күни сәрип қиливатқан барлиқ 17 миллион гражданимизниң җанлиқ иҗадийити. Биздә һәрбир милләт өз һаятиниң нәқишлирини яритип, уни башқа милләтләрниң нәқишлири билән бирләштүриду. Биз һәммимиз бирлишип Қазақстан намлиқ Улуқ Тарихниң надир, рәңму-рәң, бебаһа полотносини яритиватимиз. Йеқинда «Казахстанская правда» гезитида мән қарағандилиқ жутдишим, украин мәдәнийәт мәркизиниң рәһбири Николай Матияшинниң бүгүнки күндә қазақстанлиқлар течлиқ вә разимәнлик шараитида «чөмүлүп» бәһир еливатиду, дегән пикрини оқудум. Алтун сөзләр! Мән адәмләр течлиқта инақ-иҗил яшаватқан җәмийитимиздә дунияниң һәрқачан парлақ вә кәң болидиғанлиғиға ишинимән. Бүгүн бизниң сессиямиз икки күндин кейин барлиқ христиан вәтәндашлиримиз бир мәзгилдә атап өтидиған Пасха мәйрими һарписида өтүватиду. Бу, динға етиқат қилишидин қәтъий нәзәр, барлиқ қазақстанлиқларниң мәйрими. Биз мусулманларниң вә Қазақстандики башқа динларниң мәйрәмлирини худди шундақ атап өтимиз. Бу хәлқимиз қәлбиниң кәңлиги. Мошу парлақ баһар күнлиридә мән барлиқ қазақстанлиқларға течлиқ, изгүлүк, өзара чүшәнчә вә паравәнлик тиләймән! Құрметті отандастар! «Дамудың сыры — бірлікте, Табыстың сыры — тірлікте» екенін баршаңыз білесіздер. Мұратқа жолын тапқан жетеді. Еңбегіміздің жанбағы біздің ортақ үйімізді бейбітшіліктің бесігі етіп, барды бағалай білуімізге байланысты. Қазақты қасиетті қара шаңыраққа баласақ еліміздегі барша этностар — сол шаңыраққа шаншылған уықтар. Ортақ ордамыз — Қазақстанның босағасын берік, шаңырағын биік ұстап, түтінін түзу ұшыру — елдік мақсат. Сонда ғана «Қазақстан-2050» стратегиясында айтылған үздік 30 елдің қатарынан табылады. Біздің отанымыз — ортақ, тілегіміз — бір, мақсатымыз — жалғыз. Ол — жері гүлденген, елі түрленген, дамуы жедел, ұрпағы кемел Мәңгілік Қазақстан! «Саусақ ашса — қылдырық, жұмса — жұдырық» екенін көкейге берік түйе отырып, ұлы мақсаттарға бірге сапар шегейік, қымбатты отандастар! Бірлігіміз берік, тірлігіміз серік болсын! Еліміз жарқырап, жайнай берсін! Астана, 2014-жил 18-апрель. Бәхтишат СОПИЕВ чүшәргән сүрәт.

507 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы