• Замандаш
• 29 Мамыр, 2014

Жутта инавәтлик инсан

Бу күнләрдә һаятиниң 75-даваниға көтирилгән Қәһриман ака Һасанов Яркәнт тәвәсидила әмәс, бәлки униң сиртидиму исми җамаәтчиликкә яхши мәлум болған жут пәрзәнди. Тәбиитидин кичик пейил-кәмтар, гәп-сөзи билән иш-һәрикити уйғунлишип туриду. Мана шуниң үчүнму униң билән сөһбәтлишишниң өзи адәмдә қандақту-бир қанаәтлиниш сезимлирини пәйда қилиду. Һасановлар әвлади әсли мошу Яркәнттин болуп, ата-бовилиридин тартип, жут, хәлиқ алдидики бир кишилик борчини шәрәп билән атқуруп өткән адәмләр. Шуңлашқиму уларниң һәрқайсисиниң исми-шәрипи һөрмәт-еһтирам билән әскә елинип, жутдашлириниң қәлбидә сақлинип қеливатиду. Гәпни техиму айдиңлаштурсақ, сулалиниң тунҗиси тәвәдики дәсләпки чекистлардин болуп, пүткүл анлиқ һаятини мошу саһаға беғишлап өтти. Өз хизмитигә әстаидил берилип, жутдашлириниң аманчилиғини сақлаштәк мурәккәп, шуниң билән бир қатарда шәрәплик саһаға тегишлик һәссисини қошти. «Үсүвахун милиционер» атилип, аридин бир әсиргә йеқин вақит өтүватқан болсиму, жут әһлиниң хатирисидә сақлинип кәлмәктә. Атиниң пәрзәнди болған Турсун акиниң өмүр йолиму хәлиқниң аманчилиғи билән бехәтәрлигини сақлаштәк хәйирлик хизмәт билән жуғирилип кәтти. Аилидики үчинчи әвлат вәкили болған Қәһриман акиму уларниң ишиға варислиқ қилип, изини давамлаштурди. Мақалимиз қәһримани ата жути Яркәнт шәһиридә 1939-жили 29-май күни дунияға кәлди. Бирақ балилиқ һәм өсмүрлүк чағлири таша жутларда өтти. Бу атиси Турсунниң хизмәт паалийити түпәйли аилиниң пат-патла көчүп-қонушлириға мунасивәтлик болди. Мәктәп йешиға йетип, бир жил өткәндин кейин, Челәк йезисидики рус оттура мәктивидә 5-синипқичә оқуғанлиғи, андин Алмутидики 39-рус оттура мәктивидә икки жил билим алғанлиғи әйнә шуниңдин еди. Хәйрият, ахири Яркәнт шәһиридики А.Луначарский намидики мәктәптә оқушни давамлаштуруп, 1958-жили қолиға камаләтлик шаһадәтнамә елишқа муваппәқ болди. Оттура мәктәптин кейин һәрбий сәптә хизмәт қилидудә, қайтип кәлгәндин кейин «Автовнештранс» автобазисиниң Панфилов бөлүмчисидә шофер болуш билән әмгәк паалийитини башлайду. Аридин бираз вақит өтүп, Алмутидики Қазақ политехника институтиға һөҗҗәтлирини тапшуруп, кириш емтиһанлиридин муваппәқийәтлик өтиду. Мәзкүр билим дәргаһида инженерлиқ-қурулуш факультетида тәһсил көрүп, қурулуш саһасиниң алий мәлуматлиқ мутәхәссиси болуп йетишип чиқиду. Алмутида қурулуш-монтаж башқармисида бирәр жилчә қурулуш устиси болуп ишләп, андин өз жутиға қайтип келиду. Қ.Һасанов 1969-жили Қазақ ССР Дөләт бехәтәрлиги комитетиға хизмәткә чақиртилиду. Бу йәрдә 1980-жилғичә оператив вәкил, чоң оператив вәкил қатарлиқ лавазимлиқ хизмәтләрни атқуруп, истипаға чиққан 1991-жилиғичә җумһурийәтниң Талдиқорған вилайити бойичә Дөләт бехәтәрлик комитети башқармиси Панфилов наһийәси бөлүминиң башлиғиниң муавини болуп ишләйду. Жигирмә жилдин ошуқ вақит җәриянидики наһайити җавапкәрлик хизмәт тоғрисида мундақ рәқәмләрни кәлтүрүш биләнла чәклинишимиздики сәвәп, аталған саһаниң өзигә хас алаһидилигигә мунасивәтлик, әлвәттә. Бирақ, шундиму Қәһриман акиниң лейтенант болуп хизмәткә орунлишип, подполковник унвани билән истипаға чиққанлиғи өз вәзиписини қайси дәриҗидә атқурғанлиғини көрсәтсә керәк. Буниңдин ташқири, І, ІІ, ІІІ дәриҗилик «Дөләт бехәтәрлиги органлиридики нуқсансиз хизмити үчүн» медальлири, СССР Қураллиқ күчлириниң 60 вә 70 жиллиғи, «СССР Сиртқи разведкисиға 70 жил», Қазақстан Җумһурийити «Барлау» Сиртқи Разведкисиға он һәм он бәш жил толушиға мунасивәтлик, «СССР Қураллиқ күчлириниң ветерани», башқиму шуларға охшаш медальлар, пәхрий ярлиқлар вә тәшәккүрнамилар билән тәғдирләнгәнлиги йәнила шу нәмунилиқ хизмәттин дерәк бериду. Шуниму ейтип өтүш керәкки, җумһурийәт Дөләт бехәтәрлиги комитетиниң рәиси, Дөләт бехәтәрлиги комитети Талдиқорған вилайити бойичә башқармисиниң башлиғи тәрипидин берилгән хатирә соғиларму аз әмәс. Яркәнт шәһәрлик кеңәшкә депутат болуп сайланғанлиғиниму жутдашлириниң униңға көрсәткән ишәнчиси дәп чүшиниш керәк. Дәсләпкиләрдин болуп «Панфилов наһийәсиниң Пәхрий граждини» намини елишқа сазавәр болғанлиғиму униң әмгиги мунасип баһаланғанлиғи вә әмгигигә яриша көрситилгән һөрмәт-еһтирамниң ипадисидур. Хәйри-еһсанлиқ, мәрт-мәрданилиқ — алий инсаний пәзиләттур. Тәвәллуд егисиниң вуҗудида мошу хил есил хисләтләр муҗәссәм. Бу һели мәрһум Турсун ака билән бүгүнки күндә жутниң нураний аниси болуп һесаплинидиған Саһибҗамал һаҗим анидин сиңгән хисләт. Қәһриман ака ата-аниниң мошундақ соваплиқ ишлирини давамлаштуруп келиватиду. Униң яркәнтликләрдин турмуш-шараити начарларға қол учини сунуп, көрситиватқан ярдими көпкә мәлум. Шуниң билән биллә, әдиплиримизниң йоруқ көргән китаплириға херидарлиқ қиливатқанлиғини, мәтбуатимизға җан көйдүрүп, муштири топлаш ишлириға йеқиндин ат селишиватқанлиғини тилға алған орунлуқ. «Қуш угида немә көрсә, учқанда шуни қилиду» дегән дана гәп бар хәлқимиздә. Мошу җәһәттин сөз қилғандиму, Һасановлар аилиси Яркәнт шәһиридики һәммә тәрәптин ибрәт елишқа мунасип. Жуқурида ейтқинимиздәк, Саһибҗамал һаҗим анимиз өйниң берикитигә берикәт қошуп, бала-чақилириға қол-қанат болуп жүрүватиду. Шакурәм һаҗим һәдимиз болса, аниниң еғирини йеник, жириғини йеқин қилип, хизмитидә болмақта. Мундақ аилиниң пәрзәнтлириму заманға мунасип тәрбийилинип, җәмийәттин бир кишилик орнини тапидиғанлиғи тәбиий әһвал. Бир-бириниң изини бесип, қатарға қошулған үч пәрзәнтниң һәммиси — оқуп, алий мәлумат алған мутәхәссисләр. Өйниң кәнҗиси Диләрәм һәққидә гәп қилғанда, қоли очуқ алаһидә мәрт-мәрданә екәнлигини тәкитләп өтүшкә тоғра келиду. Кейинки вақиттила шәһәрдики балилар өйи билән Б.Назим намидики уйғур оттура мәктивидә оқуватқан турмуш әһвали начар балиларға маддий ярдимини көрсәтти. Бу ата-бова ишиниң давамлишиватқанлиғиниң нишани болса керәк. Шундақла Пәрһат тоғрисидиму икки еғиз сөз қилишқа тоғра келиду. У мошу күнләрдә бехәтәрлик органлирида оңушлуқ паалийәт елип бармақта. Шундақ қилип, сулалидики мошу саһада хизмәт қиливатқан төртинчи әвлат вәкили болуп келиватиду. Мақалини йезиш җәриянида шәһәрдики Үсүвахун мәһәллисиниң мөтивәрлиридин болуп келидиған, шаир Арупҗан Җумахунов билән сөһбәтлишишниң пурсити чүшүп қалди. — Мән у жиллири мәһәллиниң жигитбеши едим, — деди сөһбәтара Арупҗан акам. — Бир баш қошушта мәһәллигә жутқа хизмити сиңгән рәмәтлик Үсүвахун акамниң намини бериш тоғрилиқ тәклип ейтилди. Турғунлар буни бир еғиздин қоллап, муқум қарарға кәлди. Һазир ойлисам, шу чағда тоғра иш қилған екәнмиз. Чүнки мундақ адәмлиримизниң исмини жутдашлиримизниң қәлбидә сақлап қелиш — биз, тирикләрниң, инсаний пәрзи һәм қәрзи. Дәрһәқиқәт, жутта инавәтлик адәмләргә һөрмәт-еһтирәм билдүрүш бүгүнки күн үчүнла әмәс, әтики өсүватқан әвлатлиримиз үчүнму керәк.

Нурәхмәт ӘХМӘТОВ.

Турсунмәһәмәт МӘШҮРОВ чүшәргән сүрәт. Яркәнт шәһири.