• Жиллар вә адәмләр
• 26 Маусым, 2014

Аләмдә болмисун уруш дәһшити

Түн йерим. Җими тирик җан татлиқ уйқида. Асман гүмбизиниң кечилик ғоҗайинлири — һесапсиз юлтузлар көктә чақнап туриду. Әтрап йешил кимхапқа пүркәнгән. Баһар гүллириниң хушбой пурақлири адәмни изгү үмүтләргә, илһамбәхш һисларға ғәриқ қилиду. Бирақ... Бир чағда әтрапни  зил-зилигә кәлтүргән самолетлар билән танклар моторлириниң күчлүк авази аңланди. Шавқун һаман йеқинлашмақта.  Мана бир чағда зәмбирәк, пулеметлар ишқа қошулди. Асман билән бой талашқан беналар, бағлар билән гүлзарлар вәйран болуп, тушма-туштин аччиқ жиға-зерә аңланди. Бир дәқиқә илгирила адәмниң зор иштияқини қозғиған тәбиәтниң гөзәл көрүнүшидин изнаму қалмиған шу тапта. ...У чөчүп оханди. Маңлийидин домилап чүшүватқан тәр тамчилирини сүрткәч, өзини беарам қилған дәһшәтлик чүшни йәнә бир қетим хиялидин өткүзүп, чоңқур «уһ» тартти. Инсанийәт тарихидики ғайәт чоң паҗиә болған урушниң түгигинигә йәтмиш жилчә вақит өткинигә қаримай, бәзидә кишини әйнә шундақ чүшләрниң тәшвишләндүридиғанлиғини ойлиди у вә хиялиниң дуния жилнамисиға әбәдий йезилған, өзи беваситә иштракчиси болған әшу бир жилларни чарлап кәткинини сәзмәй қалди... Абдуҗелил ата — аилидики икки пәрзәнтниң тунҗиси. Униң дадиси Шервахун Ақсуда деханчилиқ қилип, әтидин та кәч киргичә етиздин кәлмәтти. Аниси Шерхан өй какунчилиғи вә оғуллири Абдуҗелил билән Тевахунни тәрбийиләш койида еди. —            «Еғизи ашқа йәткәндә, беши ташқа йетипту» дегәндәк, турмушимиз әндила яхшилиниватқанда, аилимизниң түврүги — дадимиздин айрилип қалдуқ. Әслидә кәлсә қош-қош келидиған охшайду. Аридин узақ өтмәй ғәмгүзар анимизму бақилиқ болди. Улар бу һаяттин толиму әтигән  кәтти. Дадам оттуз тоққуз, анам оттуз икки йешида у дуниялиқ болди, — Абдуҗелил ата нури қечишқа башлиған көзлирини қол яғлиғи билән сүрткәч, һекайисини давам қилди. — Шуңа иним иккимизгә җисманий әмгәккә кичигимиздин арилишишқа тоғра кәлди. Амма һәр иккимиз мәктәптә әла баһаларға оқудуқ. 1941-жили тәсадипи башланған Улуқ Вәтән уруши униң гөзәл яшлиқ дәвригә чәк қойдидә, 1942-жили Панфилов наһийәсиниң һәрбий комиссариатиға чақиртилди. — Шундақ күнләрни баштин кәчүрдуқки, уруш сепигә чақиртилғанлар һәммимиз Уйғур наһийәсидин та Сариөзәккичә пиядә барғанлиғимизни ойлисам, һазир ишәнгүм кәлмәйду — дәп өтмүшни әсләйду ветеран. — Бир жил давамида Ашхабад шәһиридики 7-полкта кичик командирларни тәйярлайдиған қисқа муддәтлик курсни тамамлап, сержант унвани билән җәңгә атландим. А.Шәрипов 1943 — 1945-жиллири генерал Баграмян қоманданлиғидики 197-алаһидә атқучилар тәркивидә Украининиң бирқанчә йеза-шәһәрлирини азат қилиш җәңлиригә қатнишиду. Арилиқта қоманданлиқ уни Әнҗан шәһиридики разведчиклар мәктивигә әвәтиду. Буниң сәвәвини башта өзиму чүшәнмигән җәңчи, 1944-жили Шәрқий Түркстанни хитай гоминдаңчилиридин азат қилишқа баридиғанлиғини аңлиғинида бирла билди. Шу-шу болдидә, А.Шәрипов дәсләп немис-фашистлириға қарши җәң қилған болса, әндиликтә гоминдаңчилар билән күрәш елип барди.  Шәрқий Түркстандики 4-Или атлиқ полкида хизмәт қилиду. Абдуҗелил Шәрипов тарихий Вәтинимиздин қайтип, 1945-жилиниң ахирилиридин 1947-жилниң башлириғичә кеңәш — авған чегарисидики Кушка шәһиридә 1188-атқучилар полкида хизмәт қилип, шу жили аман-есән жутиға қайтиду.  Бәш жил ичидә һәрхил җайларда һаятиниң әң шерин һәм гөзәл яшлиғини сәрип қилип, Вәтән үчүн күрәшкән яш жигитни жутида әмгәк қайними билән уруштин кейинки қийинчилиқлар күтүп туратти. Амма, ейтиш керәкки, А.Шәрипов һәрқандақ еғирчилиққа бәрдашлиқ беришкә тәйяр еди. У бираз вақит өтүп, кичигидин арман қилған бухгалтерлиқ кәспини егиләш үчүн кооператив техникумида оқуйду вә бу билим дәргаһини тамамлап, Уйғур наһийәлик йеза егилиги башқармисиниң баш бухгалтери вә көплигән егилик, мәһкимилиридә, җүмлидин наһийәлик аһалиға мәиший хизмәт көрситиш комбинатида, колхозларара қурулуш мәһкимисидә һесапчи вә баш һесапчи хизмәтлирини атқуруп, һөрмәтлик дәм елишқа чиқиду. Иниси Тевахун Шәрипов авал йеза егилиги институтида, андин аспирантурида билим алиду. У Киров намидики колхозниң рәиси болуп ишләватқинида 34 йешида йол һалакитидин қаза болиду. Уйғур наһийәсиниң Пәхрий граждини Абдуҗелил Шәриповниң Улуқ Вәтән уруши жиллири җәң мәйданидики җасарити вә течлиқ һаятидики үнүмлүк әмгиги мунасип баһалинип, ІІ дәриҗилик «Вәтән уруши» ордени вә жигирмигә йеқин медаль униң һаят йолиниң беһөддә өтмигәнлигиниң испати болса керәк. —            Бүгүнки күндә өмүрлүк җүптүм Зәйнәпбүви Мушрапиловадин әтигән айрилғинимни демисәм, башқа һәммә җәһәттин бай адәммән. Асасий байлиқ мал-дуния әмәс, у — пәрзәнтләр. Шуңлашқа рәпиқәм иккимиз он бала тепип,  тәрбийилигән бәхитлик бай ата-ана болдуқ. Әпсус, җорамдин буниңдин он тоққуз жил илгири айрилип қалдим. Пәрзәнт, нәврә-чәвриләрниң қизиғини ялғуз көрүватимән. Бирла тилигим бар: аләмдә уруш дәһшити болмиса екән, — дәйду ветеран. Қизиқ һәм мәзмунлуқ һекайилирини тиңшаш билән биллә Абдуҗелил атини 90 яшлиқ тәвәллуди билән тәбрикләп, униңға мустәһкәм саламәтлик вә узақ өмүр тиләп хошлаштим. Мәшүр САСИҚОВ. Уйғур наһийәси.