• Йеңилиқлар
• 26 Маусым, 2014

Өтмүштин учурлар

 (Беши өткән санда)./ Алмутида 1919-жили «Зәрват» башланғуч мәктиви уюштурулуп, ишигини ачти. У уйғур җамаәтчилигиниң қоллап-қувәтлиши, маддий ярдими түпәйли тез кәңийип, йәттә вә тоққуз жиллиқ мәктәпкә айлиниду. Бу мәдәний һаятимиздики чоң йеңилиқ болди. Мәктәп 1929-жили Яркәнткә көчирилип, педтехникумға айландурулди. У бүгүнгә қәдәр паалийәт жүргүзүп келиватиду. *** Яркәнт шәһиридә 1919-жили Қари Босақов намидики башланғуч уйғур мәктиви ечилди. Оқуғучиларға көрнәклик мәрипәтчиләр Һебиб Закирий вә Лутфулла Қари Азнибақиев дәрис бәрди. *** 1921-жилниң 1-июнида Ташкәнт шәһиридә көрнәклик әрбап А.Розибақиевниң тәшәббуси билән дәсләпки миллий гезитимиз — «Кәмбәғәлләр авазиниң» биринчи сани йоруқ көрди. Гезит иккинчи санидин, йәни 1922-жилниң январидин башлап Алмута шәһиридә нәшир қилинишқа башлиди. Әнди мәзкүр гезит редакцияси 1930-жилниң октябрь ейидин Яркәнт шәһиригә көчирилип, нами 1932-жили «Колхозчилар авази» болуп өзгәртилди. Униң паалийитини бүгүнки «Яркәнт тәвәси — «Жаркент өңірі» гезити давамлаштуруп келиватиду. *** 1924-жили Яркәнттә сәнъәт групписи уюштурулған, униңға сәнъәтхумар яшлар җәлип қилинип, аһалиға оюн-тамашилирини намайиш қилип турған. Уларниң күчи билән 1925-жилниң 3-март күни «Назугум» пьесиси сәһниләштүрүлүп, тамашибинлар толиму нурғун кәлгән. Уларниң илтимаси билән «Назугум» әтиси йәнә көрситилгән. *** «Кәмбәғәлләр авази» гезитиниң 1928-жилқи 18-январьдики санида атап көрситилгинидәк, Ташкәнт шәһиридики алий билим дәргаһлирида шу жили 47 уйғур жигит вә қизи тәһсил көргән. Уларниң 27си, җүмлидин бәш қиз САГУда оқуған. *** 1919-жили Яркәнттә уездлиқ китапхана қурулди. 1920-жили Челәктә китапхана ечилди, 1921-жили майда Чоң Кәтмән йезисида комсомол клуби уюштурулди. *** 1918-жили Верныйда қурулған уйғур клубиниң иш даирисини техиму кәңәйтиш вә җанландуруш мәхситидә, униңға 1921-жили 2400 сом аҗритилип, мәзкүр клуб 1922-жили августта ишигини ачқан. У Қазақстан уйғурлири арисидила әмәс, Оттура Азия җумһурийәтлири уйғурлири арисидиму мәдәний-ақартиш вә тәшвиқат-тәрғибат мәркизигә айланди. Клуб һәрқачан адәмләргә лиқ толатти, бу йәрдә жиғинлар өткүзүлүп, ички вә хәлиқара әһвал тоғрилиқ докладлар, лекцияләр оқулатти, һәрхил мәсилиләр бойичә бәс-муназириләр болатти. Клуб мәхсус бригадиларни уюштуруп, жирақ авул-йезиларға әвитәтти. *** 1928-жили майда Сәмәрқәнт шәһиридә уйғур тили вә имласи мәсилилири бойичә Оттура Азия вә Йәттису уйғурлири мәдәнийәт хадимлириниң конференцияси чақиртилип, униңда әрәп алфавитидин латин алфавитиға өтүш мәсилиси бойичә җиддий муназирә болди. Әнди 1930-жили латин алфавитиға көчүш мәсилиси үзүл-кесил һәл қилинди. Тәйярлиған Абдукерим ТУДИЯРОВ.