• Замандаш
• 31 Шілде, 2014

Султанбәгниң бәг бовиси

Кичигидин қулдәк ишләп өткән Нәвирдин Әмирдинов йеши йәткәндә бәгдәк яшашни арман қилатти. Күнләр, айлар, жиллар бир-бирини қоғлап өтүп, Әмә қойчиниң (уни жутдашлири шундақ ататти) оғлиму арминиға йәтти. Йәтмишкә йәткән Нәвирдин ака һазир йәттә яшлиқ нәвриси Султанбәгни йетиләп бәгдәк яшаватиду. Султанбәг кәнҗә оғли Рафитниң оғли. Әлдин өзгичә һаят кәчүрүшни халайдиған Нәвирдин акиниң пәрзәнтлириниң исимлири әйнә шундақ башқиларниңкигә охшимайду. Тунҗа оғлиға армия сепидә биллә болған татар жигити Фахитниң исмини қоюпту. Хизмәтдашлар армиядин кейин өйлинип, оғул тапса бир-бириниң исимлирини қоюшқа келишкән екән. Достларниң арисидики бу вәдини татар жигити орунлидиму, йоқму, у тәрипи бәлгүсиз. Амма Нәвирдин ака сөзидә турди. У ейтқинидин қайтмайдиған яхши хисләткә егә инсан. Вәдә қилдиму, орунлашқа тиришиду. Иккинчи оғли Фарменни қәдинас дости, мәрһум Фармен Ризайдиновниң  һөрмитигә қойған еди. Йеқин ағинисидин айрилған у бу җудалиқ отини әйнә шундақ басқандәк болди. Бу униңдики достқа болған садиқлиқ охшаш йәнә бир яхши хисләтни көрсәтсә керәк. Һәрқетим у балилири билән нәврилириниң беши қошулғанда  пәрзәнтлириниң исимлириниң «тарихиға» зерикмәйла тохтилиду. У шундақла балилириға бешидин өткән-кәчкәнни сөзләп бәргәнниму  яқтуриду. Адәттә, у һекайисини Әмә бовайдин башлайду. Бу қетим иккимизниң сөһбитиму әйнә шундақ башланди. Нәвриләрниң арисидин бири «Немишкә  Әмә?» дәп гепимизни бөлди. — Биз, уйғурлар, балилиримизни әркилитип, уларниң исимлирини өзимизчә қисқартивалимиз, — деди Нәвирдин ака. — Шуңлашқа мән балилиримниң исимлирини қисқирап кәтмисун дәп, уларға бизниң милләттә йоқ исимларни қоювалдим. Бу чақчаққа бәзи нәвриләр бовиси билән тәңла күлди. Бәзиләр чүшәнмиди. — Дадам  қойчи болған, — деди Нәвирдин ака өзини сәл күлкидин бесивелип. — 1941-жили у Улуқ Вәтән урушиға кәтти. Урушта бир айиғидин айрилғанда тартқан җапасини сөзләп бәргәндә, көзимизгә яш алаттуқ. У бир путиға оқ тегип, вертолет ярдәмгә кәлгичә әтрапни яридар пути билән айлинип, қип-қизил қанға миләвәткән екән. Ахири вертолет арқилиқ у госпитальға йәткүзүлүпту. Көридиған күни бар охшайду. Бир путидин айрилип, аман-есән аилисигә келип қошулди. Шундақ қилип, 1944-жили мән дунияға кәлдим. Уруш жиллири болғачқа, һаят намлиқ йолумниң түз йәрлиригә қариғанда әгир-тоқийи көп болди. Нәвирдин ака һәқиқәтәнму  йоқсизчилиқниң дәрдини көп тартипту. Сәккиз қериндаш бели қатмастин ата-анисиға ярдәмлишиш нийитидә етиз-ериқ вә чарвичилиқ ишлириға арилашқан. Нәвирдин — балиларниң оттуранчиси. У акилириниң қара ишта қийниливатқинини көрүп, билим елишқа интилди. Шу бир жиллири униң «тәлийигә» мәктәпниң он бир жиллиқ, армияниң үч жиллиқ болуп кәткиниму җениға патти. Вақитниң созулуп кәткинигә қаримай, у билим елишқа интилди. Сәралиқ жигит Талдиқорғанға берип, мал дохтурлирини тәйярлайдиған техникумда тәһсил көриду. Оқуветип, анисидин айрилиду. Буму яш жигитниң жүригини моҗуп, уни кәдимкидәкла  мәңдитип қойди. Амма у роһий чүшкүнлүккә берилгини йоқ. — Ака, пәрзәнтлириңизниң кәйпиятини көтирәйли, әнди һаят йолиңизниң түз йәрлиригә тохталсиңиз? — дедим униң сөзини бөлүп. — Оқушумни тамамлап, йезиға берип, дадамниң маллирини давалидим, — күлди у. — Бираз жил йезида мал дохтури болуп ишлигәндин кейин, Чонҗа йезисиға көчүп кәлдим. Наһийә мәркизидики қурулуш материаллири мәһкимисигә завхоз болуп орунлаштим. Ишләп жүрүп, алий билимму алдим. 1977-жили Кегән наһийәсигә қарашлиқ қушханиниң Уйғур наһийәсидики бөлүмчисигә рәһбәр болдум. Худаға шүкри, туғулуп өскән тәвәдә иш бабида яхши өсүп, хелә утуқларға йәттим.  Жиллар өтүп, «гадай болсаң шәһәр талаш» демәкчи, балилиримни йетиләп, Алмутиға йетип кәлдим. Җәнубий пайтәхт маңа амәт елип кәлди. Җапаниму тарттим, һалавитиниму көрдүм. Әң әвзили, балилиримға алий билим бәрдим. Һазир нәвриләрни оқутушқа бәл бағлаватимән. Йенимда тағдәк йөләкчим, өмүрлүк җүптүм Галя бар. Иккимиз қириқ жилдин ошуқ  вақит биллә һаят кәчүрүватимиз. Кичигидин җапани көп тартқан Нәвирдин акимиз қериндашлириғиму ярдәм қолини сунуп туриду. Пурсити кәлсә, жутдашлириғиму көз қирини селип қойиду.  Әву бир жили туғулуп өскән жути — Долатиға кафе селип, жутдашлирини хошаллиққа  бөлиди. У йәрдә долатилиқлар һәрқандақ муһимлирини өткүзиду. Ейтмақчи, әшу ашхана селинған жили нәвриси туғулди. Шуңлашқа һәр иккилисини Нәвирдин ака «Султанбәг» дәп атиди. У күни Әмирдиновларниң аилисидә қош той болди. Кичигидин қийинчилиқни көп тартқан акимиз дайим мошундақ той болсекән, дәп арман қилиду.