• Йеңилиқлар
• 04 Қыркүйек, 2014

Бирдә өксүп, бирдә яйрап жүримән

Әмгәк әһдимиз (Ләпәр) Жигит: Һәй, җанан қиз, җанан қиз, Маңа бир бақ, қариғин. Ишқим чүшти бир саңа, Сән мениңдин қачмиғин. Қиз: Һай, һай, жигит, һай жигит, Көрүнгәнгә қаш атма. Жигит болсаң мәрданә, Әмгәк әткин, бош ятма. Жигит: Әмгәк сөйгүч жигит мән, Озуп чиққан бәйгидин. Шуңа сизни таллидим, Ишчан дегән йүз қиздин. Қиз:  Ишчанлиғиң көрәй мән, Маңлай тәрдин бағ яса. Гүл-гүлстан яшнисун, Шу баққа мени башла. Жигит: Әмгәктин бәхит қучуп, Бағ ясиған жигит мән. Жут қойнини гүлләшкә, Һармай әмгәк қилимән. Қиз: Иш қойнида синишип, Саңа садиқ яр болай. Жигит: Әмгәктин гүлләр тизип, Мән сениң көңлүң алай. Қиз: Биз деханниң әвлади. Әмгәк қилип өрләймиз. Жигит: Әл байлиғин яритип, Күздә тойлар  ойнаймиз. Гүлбостан (Қошақ) Гүлбостан, гүлүм бостан, Сән мениң ейтар нахшам. Хиялимдин кәтмәйсән, Ойлаймән әртә-ахшам. Сән гөзәл сумбул чачлиқ, Һурлардәк қәләм қашлиқ. Көрсәткин җамалиңни, Қилмастин бағри ташлиқ. Гүлбостан, гүлүм бостан, Ишқиңда язай дастан. Жүрәктин қошақ тоқуп, Яңрайду мениң нахшам. Қайтармиси: Гүлбостан — Вәтән дәймән, Һәрдәмдә ғемиң йәймән. Сәдиқәң болуп өмрүм, Хизмитиң өтәй дәймән. Ойлар, ойлар, түгимәс ойлар 1 Ойлар, ойлар, вуҗудимни тәвритәр, Томуримда орғиған қан қияси. Ой-хиялда тән һәм жүрәк өртинәр, Ечишиду әләм-дәртниң яриси. Түгимәйду, үзүлмәйду ойлирим, Түн уйқумни төрт бөлиду һәр күни. Беарам боп өтиду һәм түнлирим, Һәләйкүмгә салған немә бу мени. Баш ахири йетәлмәймән ойларниң, Адишип мән қалған гоя тоқайлиқ. Нә бир арман, мәнзили йоқ уларниң, Охшайду һәм вараң-чуруң, чуқанлиқ. 2. Кәтти мәндин жирақларға ой-хиял, Башлап мени мәнзили йоқ сәпәргә. Әйнә, дәйду, көрүнгәнгә нәзәр сал, Келиватқан йолда икки адәмгә. Тонуш әмәс, улар йолда учрашти, Саламлишип бир-биригә қарашти. Маңар йоли, мәнзиллири бир екән, Һәмра болуп өзара гәп башлашти. Һәмра болуп йолда келәр иккиси, Узун йолни қисқартиду сөһбити. Бири атлиқ, бири яяқ уларниң, Булақ беши келип әйнә тохтиди. Сөһбәтлири давамлашти су ичип, Һадуқ елип чимәнликтә йетишти. Һекайисин давам қилди һәмраси, Ат егиси үгдәп, уйқа йепишти. Үгдәк бесип, ухлап қалди һәмрайи, «Һекайивән» турди аста орнидин. Йолға раван болди атни минип у, «Сән келәрсән алдиримастин кәйнимдин». Йолдаш болмас йерим йолда қошулған, Алдиниду сир алмастин ишәнгән... 3 Ой-хияллар сәгитиду уйқидин, Силкигәндәк у мени чач-қуйқидин. Көзүңни ач, әйнә қара, қериндаш — Саңа қандаш кетип барар жутидин. Кетип барар, тенәп барар нәләргә, Кечип барар, чидимай дәрт-әләмгә. Өз өйи һәм өз жутиға өгәй боп, Хар болмасқа Сәддичиндин кәлгәнгә. Тәрк етип туққан өйи, жутини, У нәләргә тутти үмүт йолини. Маңлийиға язғанмекин уйғурниң, Кәлгүндигә ташлап бериш Елини. Нә, нәләргә кәтти уйғур тәнтирәп, Өзгиләрдин меһир-шәпқәт,  нан тиләп. Қени, қәйсәр оғул-қизи милләтниң, Алидиған қериндашни бир йөләп... 4 Ойлиримға ой улишип келиду, Үлгә ал, дәп маңа ишарә бериду. Тәкәббурлуқ, қарамлиқниң баласи, Кажлиқ ахир өмүрни хар қилиду. Әйнә, қара икки Қошқар учрашти. Тар көрүктә бир-биригә йол бәрмәс. Икки тағ боп йолни торап тақашти, Осал әмәс, бир-биригә баш әгмәс. Әйнә һәйвәт ача-ача мүңгүзләр, Чақмақ чеқип, бир-биригә урулди. Өрәдишип икки Қошқар чирмишип, Моллақ етип, ғар тегигә ғулиди... Икки Қошқар ғар тегигә ғулиди, Әшу йолда икки оғлан тик турди. Тәкәббурлуқ, кажлиғи һәм болуп җәм, Бирин бири йеңишини шәрт қилди. Немә маҗра келишәлмәй қалғидәк, «Хәлиқ үчүн көйүп-өчүп янғидәк». Қәһриманлар җасарити унтулмас, Улуқ ишму шуңа қияс қилғидәк. Икки «қәйсәр» гүс-гүс урди көксигә, Һаят-мамат елишқанди әшу чағ. Икки метр йәрла тәгди биригә, Һә, «батурниң» маңлийида қанлиқ дағ...» Қандақ яшап, сәрип әттиң немигә, Бир мөһләткә берилгән бу өмриңни. Вәтән, милләт муддиасиға җан тиккән, Оғул-қизлар, шәрәп дәйду өлүмни. 5 Ой-хияллар арам бәрмәс көңүлгә, Қара, дәйду, өтүватқан күниңгә. Қандақ яшап, қандақ изгү иш қилдиң, Бир гувалиқ беридиған өмрүңгә. Күнләр өтти, ай, жил өтти хатирҗәм, Әңил пүтүн, қайғу-ғәмсиз, тоқчилиқ. Уйғур әһли яшисақму җуғи-җәм, Бәхит дәмсән турмуштики барчилиқ. Бәхит дәмсән, турмуштики барчилиқ, Вәтәнсизгә кәң аләмму тарчилиқ. Той-мәшрәпни қизитисән көрәңләп, Һә, униңдин бәхит таптуқ қанчилик? Той-мәшрәпни қизитисән  мәрданә, Йоқиңниму тепип келип төкүсән. Вәтән, милләт ташлап берип ятларға, Течлиқ тиләп, баш чөкирип жүрисән. Улуқ өткән бизниң әҗдат, пуштимиз, Һә, уларниң яққан гүлхан оти биз. Қутлуқ қанда йезип мирас  қалдурған, Сақлалмастин болдуқ бизләр «қара үз». «Минивелип мән-мәнликниң етиға», Биримизни яратмаймиз биримиз. «Барар йери саманлиқкән мозайниң», Андин башқа бардур бизниң нәримиз? «Сән янмисаң, мән янмисам ким янар» Бир жүрәктин миңлап жүрәк от алар. Һаят үчүн учқуниңни чачмисаң, Вәтиниңниң бағлирида күл қалар. 6 Ой-хияллар типирлайду җаң уруп, Салғиним йоқ «ишигигә мән қулуп». Вуҗудимни сәрасимға селип у, «Чиққин, — дәйду, — сәнму әнди йәң түрүп». Хиял-оюм, дәйду маңа пичирлап, Тарихиңниң улуқлиғин сөзләйсән. Өткәнләрни дәсмайә қип қачилап, Яхшилиқни көктин күтүп бозлайсән. Йәргә қарап сән бешиңни қашлима, «Өлүм әла, өлүмтүк боп яшима». Қуруқ сөзүң, сәпсатариң нә керәк, Вәтән — әлгә батур жүрәк әр керәк. 7 Хиял-ойлар ғидиқлайду дилимни, Дәйду, нечүк ғәм басиду көңлүңни. Мән хатирҗәм қандақ яшай Вәтәнгә, Хизмәт қилмай өткүзсәм гәр өмрүмни. Қариғина әтрапиңға адәмләр, Сүрүшмәктә шатлиқ ичрә хуш дәмләр. Байлиқ, мәнсәп иштияқи мәс қилип, Ойлимайду келәрини матәмләр. Сүрүшмәктә шатлиқ ичрә хуш дәмләр, Улар екән «бәхит қучқан» адәмләр. Байлиқ билән һәм шөһрәткә бөлүнүп, Һаятимда күндә-күндә байрам, дәр. Махташларға учуп кәтти у бири, «Қараңлара, мән йетиштим бәхиткә», Йәнә бири  көксин уруп керилди. «Егидурмән даналиққа, шөһрәткә». Йәнә бири: —            Төрт тәрәпкә созсам қолум йетиду, Һәммә җайда мени һөрмәт күтиду. Бундин өзгә йәнә қандақ бәхит бар, Төрдә орнум көңүлни шат етиду. Ой: —            Әйнә шундақ адәмләрдә  бар бәхит, «Қолниң кири кетидиған бир күни». Байлиқ, мәнсәп, ялған дуния-алдамчи, Ташлап кетәр, туталмайсән сән уни. — Ойлиғина, ойлиғина бәхитни, Рәңги қандақ? Әсли өзи у немә? Вәтән, жутуң, әркинлигиң бәхтиңдур, Андин өзгә бәхтим бар дәп җөлимә. 8 Ойлар, ойлар, һеч түгимәс ойлирим, Маңсам, турсам, үгдәп йетип ойлидим. Маңа мунчә йепишисән хиял-ой, Бәлким силәр көңүл ачар оюнму? Хиял-ойда Йәрйүзини кезимән, Мән өзәмни учар қанат сезимән. Хиял-ойниң һарарити мәс қилип, Долқун урған океанда үзимән. Ойлиримда һаят-күрәш намайән, Қарисамла көрүниду мән қаян. Әйнә көргин, вәйранчилиқ-харабә, Өлүм дәһшәт чақар мени боп чаян. Көз алдимда гөзәлликләр намайән, Өмүр сүрүш қандақ яхши шадиман. Хиял-ойлар чақмақ кәби ялт етип, Вуҗудимни силкүндүрәр һаяҗан. Ой-хиялниң қачисида сеғиниш, Интизарлиқ нахшиси һәм күйи бар. Жүригимни езидиған өкүнүш — Җудалиқниң солған мәсүм гүли бар. Хиял-ойниң нәпәсидә интилиш — Тосқунларни йеңидиған күчи бар. Дәйду һаят қисмәтлири, кәл челиш, Бу челишта нәқ Мирзиниң өзи бар. Хиял-оюм давамлишип келиду, Бирдә өксүп, бирдә яйрап жүримән. Үмүт-арзу қанитида пәрваз қип, Жүрәк соқуп, ойғақ өмүр сүримән.