• Йеңилиқлар
• 16 Қаңтар, 2012

Пул әмәс, һесап тапқан «Саадәт»

Уйғур наһийәсидә паалийәт елип бериватқан дехан егиликлири өткән жилни утуқлуқ йәкүнлиди. Рәқәмләр тилида ейтсақ, йеза егилиги саһасиниң умумий ички мәһсулат көләми 15050,0 миллион тәңгини тәшкил қилди. Бәш жил илгири бу көрсәткүч 4 миллионғиму йәтмәтти. Бу утуқлар көрсәткүчлири көләңгүсидә қанчилик әмгәк, төкүлгән тәр, бәл билән биләк күчи турғанлиғи ениқ. Бүгүн дехан билән чарвичини қанчә мәдһийилисәкму әрзийду. Чүнки, улар, қанчә қийин болсиму, ата кәспигә садиқ болуп қеливатиду. Биз сөз қилмақчи болуватқан Чарин йезилиқ округиға қарашлиқ «Саадәт» дехан егилиги нәқ шундақ ата кәспигә садиқ әзимәтләрдин тәркип тапқан. Бар күч-ғәйритини илгәрки Свердлов намидики колхозниң ихтисадини көтиришкә сәрип қилған Үсән ака Садиқов мошуниңдин 12 — 13 жил муқәддәм «Саадәт» дехан егилигини қуруп, оғуллири Асим вә Ярмуһәмәт билән шәхсий дехан егилигиниң дәсләпки бәтлирини кәтмини билән имзалиди. Ана йәрниң отлуқ тәпти билән иссиқ меһрини талай жиллар давамида убдан һис қилған ата оғуллириниму мошу ишқа дәвәт қилди. Маңлай тәри билән суғирилған әмгәкниң қуруқ болмайдиғинини оғуллириға қайта-қайта җекиди. Оғулларниң чоңи — Асим агроном кәспини егиләп, атиси билән бир сәптә 17 жил ишлиди. Шуңа болса керәк, Үсән ака яшанғандин кейин егилик тизгинини оғулларниң чоңиға өткүзүп бәрди. Бүгүнки күндә егиликниң нәпәсини Асим Садиқов рәтләп, әмгәкни уюштурушта җүръәтлик қәдәмлири түпәйли наһийәдики башқа дехан егиликлиридин кәскин пәриқлиниватиду. Мәсилән, 0,12 гектар мәйданға 1000 баш қой вә 50 баш илқа үчүн бодаш комплексиниң селинғини әйнә шу җүръәтликниң бир көрүнүши болса керәк. Бу башланмини наһийә һакими Көйүмчан Өмәровму қизғин қоллап-қувәтләп, униң башқа егиликләр үчүн үлгә боларини алаһидә тәкитлигини тәсадипи әмәс. Чүнки бу комплексниң һазирчә наһийәдә тәңдиши йоқ. Бизни Чарин йезисида күтүвелип, «фазендисиға» башлап апарған Асим сөһбәткә зоқмән, меһмандост вә кичик пейил жигитләрдин екән. Комплекс вә башқиму қора-җайларни, йәм-чөп сүпитини көздин кәчүрүп чиққандин кейин, сөһбитимизни давам қилдуқ. — От-чөп вә йәм йетәрлик болғандин кейин, мал бодап, гөшкә өткүзүш хаһиши пәйда болди,— дәйду сөһбәтдишим. — Һә дегәндә, бари-йоқи 8 баш сийиримиз болидиған. Тоққуз жил мабайнида униң санини 150 башқа йәткүздуқ. Кейинирәк, немишкиду, бу ишимиздин көңлимиз зади су ичмиди. Шу пәйттә, қара малға қариғанда, ушшақ мал билән илқа бодашниң үнүмдарлиғи жуқуримекин, дегән ой муқум бир қарарға келишимгә түрткә болди. Ата-бала болуп, бу йөнилишниң егиз-пәс тәрәплирини таразидин өткүзүп, бисмилла дәп ишқа кириштуқ. Қара малниң санини кәскин қисқартип, қой сетивелишқа башлидуқ. Мошу мәхсәттә һәтта Шәрқий Қазақстан вилайитигиму берип кәлдим. Шу йосунда, һәш-пәш дегичә, төрт жил вақит өтти. Малниң саниниму көпәйттуқ. Һазир 450 баш сағлиқ бар. Уларниң алди төлләшкә башлиди. 50 баш илқа бар, һазир униң 20си бодиливатиду. Бодаққа 850 баш қойни киргүздуқ. Владимир Йүсүпов, Алимҗан Мухтәров вә Турлан Рысқулов билән Бақыт Тастанбеков аилилири билән уларни күтүп-беқиш ишлири билән бәнт. Болупму егилик қурулған күндин етиварән маңа аилиси билән ярдәмчи болуватқан Ерлан Рысқуловтин чәксиз миннәтдармән. Асимниң колхоз пәйтидә етиз-ериқта жүрүп топлиған мол тәҗрибиси һазир өзигә әсқетиветипту. У йәрдин үнүп чиққан һәр бир гияниң, әлвәк болсиму, һәр бир тамча суниң қәдрини убдан билиду. Төрт түлүк мал билән шуғулланғандин етиварән, бу ишниңму қир-сирини мукәммәл үгәнди. Бир қаримаққа, мәзкүр егиликниң он жилдин ошуқ вақит мабайнидики паалийитини тил билән йәткүзүш асан, амма мошу жиллар мабайнида язниң қайнақ аптиви билән қишниң қара соғлирида тартқан җапалири һели унтулғини йоқ. У жилдин-жилға давамини тапиду. Сөһбәтдишимниң ейтишичә, ярдәмчиси Ерлан иккиси техника тапчиллиғидин, язда қол һарву, қишта чанилар билән бодақтики малға су вә йәм-чөп тошуған екән. Шу күнләрни әсләп, һазир у күлиду, бирақ шу еқидиләр зайә кәтмиди. Әмгәкниң әң еғир йолини таллиған һәм дехан, һәм чарвичи ата-балилар күчлүк ирадиси түпәйли қийинчилиқларни йеңишни билди. Һазир техника җәһәттин һеч проблемиси йоқ. Һаҗәт болғанда, техникиси билән жутдашлириниң муһтаҗидин чиқиватиду. Йеза егилиги техникиси йетәрлик болғачқа, жиғим-терим ишлириму өз қәрәлидин кечиктүрүлмәй, әмәлгә ашурулидекән. Булту 30 гектар чепинлиқтин 300 тонна тәбиий чөп жиғиштурулди. 20 гектар мәйданда 300 тонна бедә чепилип, прессланди. 24 гектар мәйданға йәм үчүн көмүқонақ терилип, униңдин 180 тонна һосул елинди. «Пул тапқичә, һесап тап» дегинидәк, Асимниң ейтишичә, егиликниң 1000дин ошуқ мелиға 180 тонна көмүқонақ билән 200 тонна прессланған бедә толуғи билән йетидиған охшайду. Қалған қисми аһалиға сетилидекән. Сөһбәт җәриянида байқиғиним, әмгәк яки әмгәк адәмлири һәққидә сөз қозғалса, Асим Садиқовниң көзлиридә учқун яниду. «Өз әмгигигә көйүнгән өзиниң әмгигини баһалашни билиду», дегини раст охшайду. Шуңа болса керәк, егилик ишчиларниң һал-муңи, күндилик еһтияҗлирини тез һәл қилишқа тиришидекән. У өйидә ғеми йоқ ишчиниңла үнүмдарлиқ әмгәк егиси болалайдиғинини яхши чүшиниду. Шуңлашқиму ишчилириниң мәхсәт-муддиалири, тиләк-истәклири дайим униң нәзәридә. «Бош тағар тик турмайду» әмәсму. — Биз Асим акидин рази, — дәйду ярдәмчиси Ерлан Рысқулов, — чүнки әң еғир пәйтләрдә у бизни иш билән тәминлиди. Һазир һәр биримизниң айлиқ мааши 40 — 60 миң тәңгә әтрапида. Хиҗалитимиз чүшсә, ейиға бир мални союп, бөлүп бериду. Аддий дехан билән чарвичидин наһийә һакиминиң мәмнун болуши интайин орунлуқ. Кәлгүсидә «Саадәт» дехан егилиги охшаш дадил қәдәмлири билән пәриқләнгән егиликләрни қоллап-қувәтләш йәрлик һакимийәтниң әнчисидики иш. Әлвәттә, көләмлик иш бар җайда проблемилар дайим болуп туриду. Һөкүмәттин бир тийин несийә алмиған «Саадәт» егилигиму проблемилирини өз күчи билән һәл қиливатиду. Демәк, егилик икки айиғида мәккәм туриду. Мақалимиз ахирида рәпиқиси Разийәм билән икки оғул тәрбийиләватқан Асим Садиқовқа аиләвий бәхит тиләп, қәдәмлириң техиму дадил болсун, дегүмиз келиду. Махмут ИСРАПИЛОВ. Уйғур наһийәси.