• Йеңилиқлар
• 06 Қараша, 2014

Чоң ишларниң кичик пейил саһиби

Шундақ ойлап көрсиңиз, инсан психологиясиниң өзи бир мөҗүзигә охшайдекән. Җәмийәттики паалийәт даирисидә бирлири түгмидәк хизмитини пилдәк қилип көрситип, аброй-етивар қазинишқа урунуши билән кишиниң нәпритини қозғиса, бәзиләр төгидәк ишларни қилсиму түгмичилик махтинишни хиялиға кәлтүрүп қоймиған һалда, меһир- муһәббитиңни ойғитидекән.Мән бүгүн достум Һәмраҗан Аблизовниң қәдими йәткән қутлуқ йәтмиш яшлиғи мунасивити билән өзәмгә мәлум һаят-паалийитини хатирә әглигидин өткүзүветип, әйнә шундақ һиссиятларға берилип кәттим. Дәрһәқиқәт, Һәмраҗан тағдәк ишларни қилған болсиму, шу күнгә қәдәр бирәр қетим «Мән!» дәп қилған хизмәтлирини пәш қилип махтанған инсан әмәс. Ваһаләнки, у өзи яки уни тонуған-билгән бизла әмәс, барчә хәлқимиз пәхирләнсә әрзигүлүк чоң мәсъулийәтлик вәзипиләрни шәрәплик бәҗирип, банк саһасиниң санақлиқ йетүк мутәхәссислириниң бири сүпитидә тонулған вә шу аброй-етивари билән һөрмәтлик дәм елишқа чиққан инсан. У, иҗтимаий паалийитидә қандақ нәтиҗигә еришмисун, уларниң һәммиси пәқәтла өзиниң таллиған кәспигә болған муһәббити, әқил-закавити, вәзиписигә чоң җавапкәрлик билән қарап, униң һөддисидин шәрәп билән чиқиши түпәйлила қолға кәлгән. Буниң һәқлигигә көз йәткүзүш үчүн униң бесип өткән һаят мусапилириға нәзәр ташлашқа тоғра келиду... Һәмраҗан Или вилайитиниң Текәс наһийәсигә қарашлиқ Қизилкүрә шәһиридә туғулған. Ана Вәтинидә миллий һис-туйғулуқ инсанларни бесиқтурушқа қаритилған «сайрап ечилиш», «Йәрлик милләтчиликкә қарши күрәшләр башланған 1958-жили аилә егиси болған Икрим ака, пәрзәнтлириниң келәчигидин әнсирәп, Уйғур наһийәсиниң Подгорный йезисиға көчүп чиқиду. Вәтәндә башланғучни, Подгорныйда толуқсиз оттура, ата жути Чоң Ақсуда толуқ оттура мәлуматқа егә болған. Мәктәптә тәбиий пәнләрни яхши өзләштүргән у Ташкәнт дөләт университетиниң механика-математика факультетиға һөҗҗәтлирини тапшуриду вә емтиһанлардин сүрүнмәй өтүп, студент атилиду. Бу 1963-жили болидиған. Һаятта адәм балиси күтүлмигән тәсадипларға дучар болуп туридекән. Һәмраҗан оқушини тамамлиған жили йолланма билән Ташкәнт шәһәрлик қурулуш-лайиһә институтиға әвәтилиду. Аридин бирәр жил өтмәй мәзкүр институтқа Алмутидин Қазақстан банкисиға алақидар салаһийәтлик лавазим егиси келип, Һәмраҗан билән учришип қалиду вә униң Ташкәнттики күчлүк программистларниң бири екәнлигидин хәвәрдар болуп кетиду. Аридин көп өтмәй Алмутидики Қазақстан дөләт банкисиниң рәһбәрлиги институт мәмурийитигә мураҗиәт қилип, бир жил ичидә турушлуқ өй билән тәминләш шәрти билән Һәмраҗанни ишқа чақириду. Шундақ қилип, Һәмраҗан Алмутидики Қазақстан дөләт банкисида йеңидин ечилған һесаплаш мәркизигә инженер-программист болуп ишқа орунлишиду. Бу Қазақстан банкисиға электронлуқ һесаплаш машинилириниң әндила келиватқан мәзгиллири еди. Бәхиткә қарши, у машиниларға программа язидиған мутәхәссис йоқ болуп чиқиду вә Қазақстан дөләт банкисиниң ишини автоматлаштуруш вәзиписи Һәмраҗан Аблизовниң зиммисигә жүклиниду. Һәмраҗан болса, ундақ мурәккәп ишларниң һөддисидин чиқип кәткидәк тәҗрибигә егә әмәс еди. Шуңлашқа у кәйни-кәйнидин дегидәк Москва, Минск вә Киев шәһәрлиригә берип, у йәрдики саһа мутәхәссислириниң иш тәҗрибилирини үгиниду вә әмәлдә қоллиниду. — У пәйтләрдә биз кечә-күндүз ишләп, шәнбә-йәкшәнбә дегәнни билмәттуқ, — дәп әсләйду Һәмраҗан. — Нәтиҗиси яман болмиди, тез арида Кеңәш Иттипақи даирисидә банк ишини автоматлаштуруш бойичә алдинқи орунға чиқтуқ. Банк саһасидики паалийитини әйнә шундақ мәшәқәтлик башлиған Һәмраҗан мошу йәрдә үзлүксиз оттуз йәттә жил ишләп, пенсиягә чиқти. Мәлумки, банк мәмликәттә бар мәбләғни бир йәргә мәркәзләштүргән һалда униң үзлүксиз муамилидә болуп турушини тәминләш билән шуғуллинидиған дөләт мәһкимиси. Әнди Һәмраҗан башқурған резерв мәркизи болса, миллий банкта әмәлгә ашурулған күндилик кирим-чиқимларға аит һесап-китапларниң көчәрмисини елиш арқилиқ ахчиларниң орунсиз, мәхсәтсиз сәрип қилинишидин сақлайдиған мәркәз дегәнликни билдүриду. У әйни вақитта мәмликитимиздә рой беридиған тәбиий апәт, күтүлмигән тәсадиплар, мәсилән, Қазақстан миллий банкисиға от кәтсә яки су бесип һәммә нәрсә йоқ болуп кәткән тәғдирдә, резерв мәркизи Қазақстан миллий банкисиниң ишини һечбир қийинчилиқсиз давамлаштуриду. Шуңлашқа у Қазақстан миллий банкисиниң әң һалқилиқ башқармиси болуп санилиду. «Алтунниң қәдрини зәргар билиду». Һәмраҗанниң банк саһасиға қошқан төһписини саһа рәһбәрлири һәрқачан мунасип баһалап турди. Атап ейтқанда, Кеңәш Иттипақи моҗут вақтида банк саһасини автоматлаштуруш бойичә җарий қилған йеңилиқлири үчүн «СССР Дөләт банкисиниң рационализатори», «СССР Дөләт банкисиниң әлачиси» дегән шәрәплик намларға еришти. Қазақстан мустәқиллигини қолға алғандин кейин болса, «Қазақстан Җумһурийити миллий банкисиниң хизмәт көрсәткән хадими», «Ерен еңбегі үшін», «Қазақстан тәңгисигә — 20 жил» медальлири билән тәғдирләнди. — Иш давамида немиләр болмиған дәйсән, — дәйду Һәмраҗан өтмүшни әсләп. — 1987-жили иштин мени Минск шәһиригә бәш күнлүк семинарға әвәтти. Кәчкә йеқин берип әндила меһманханиға орунлашқинимда, Алмутидин телефон қилип, тезлик билән қайтип келишимни ейтишти. Миң бир тәсликтә самолетқа билет тепип қайтип кәлсәм, аэропортта күтүп турған кәсипдашлар мени уттур ишқа елип келишти. Һесаплаш машиниси вә униңдики программилар тоғра ишлимәй қелип, банкиға берилидиған һөҗҗәтләрниң бириму тәйяр болмай, банкиниң иши тохтап қапту. Бу йәрдики мутәхәссисләрниң уни түзәшкә көзи йәтмигәндин кейин мени чақирған екән. Банкта күндилик пул айлинимидики баланссиз һечқандақ ишни әмәлгә ашурушқа болмайду. Әгәр машинини вә униңдики программиларни таң атқичә ишқа қошмисақ, әтә бизниңла әмәс, бизгә алақидар барчә банкларниң ишиға дәхил йетәтти. Һә, буниң өз новитидә ишләпчиқириш орунлириниң ихтисадиға чоң зиян йәткүзүши ениқ еди. Шуңа таң атқичә етишип, һесаплаш машинисини вә униңдики программиларни дәрһал ишқа қошушқа тоғра кәлди. Мениң паалийитимдә мундақ әһваллар нурғун болған. Достумниң ейтмиса камлиқ қилидиған алаһидә хисләтлириниң бири — униң тәшәббускарлиғи болса, иккинчиси, һәрқандақ чоң-кичик ишни қолға алғанда «йәттә өлчәп, бир кәскә» қәтьий әмәл қилиши. Шуниң үчүн у арилашқан ишлар һәрқачан нәтиҗилик аяқлишиду. Мәсилән, Һәмраҗанниң тәшәббуси билән уюштурулған бийил майда Ташкәнт дөләт университетида биллә оқуған қәдинас дости, хәлқимизниң мунәввәр пәрзәнди, уйғурларниң тунҗа академиги Ярмәһәмәт Мубарәков тәвәллудиниң йәтмиш жиллиғини кәң түрдә нишанланди. Әң характерлик йери, униң қилған ишини һечқачан миннәт қилмаслиғида һәм махтанмаслиғида. Һәмраҗан бу күнләрдә бирқатар дөләт мәһкимилиридә бухгалтер болуп ишләп пенсиягә чиққан өмүрлүк җүпти Асийәм билән һәр җәһәттин хатирҗәм болған һалда һаятниң гәштини сүрүватиду. Уларниң мундақ әминликкә еришишигә «Пепси-кола» ширкитидә департамент мудири болуп ишләватқан қизи Гүлчеһрәм, «Приват клиника» шипаханисиниң хирургия бөлүмини башқуруватқан оғли, медицина пәнлириниң намзити Мурат билән заман тәләплиригә лайиқ тәрбийилиниватқан нәврилири қол қанат болуп кәлмәктә. Абдухалиқ МАХМУТ.