• Әнҗуман
• 06 Қараша, 2014

Инсанийәтнин келәчиги КАЗМУда муһакимә қилинди

Түнүгүн Әл-Фарабий намидики Қазақ миллий университетида Қазақстан Җумһурийити Парламенти Сенатиниң Рәиси Қасымжомарт Тоқаевниң қатнишиши билән «Турақлиқ инсанийәтлик тәрәққиятниң йеңи парадигмиси. G-Global — дуниявий диолог үлгиси» мавзусида хәлиқара әнҗуман ечилди. Инсанийәтниң аләмшумул мәсилилири бойичә дуния дәриҗисидики үчкүнлүк учришишқа дуния тәрәққиятиниң заманивий парадигмисини, келәчәкниң йеңи үлгисини ясаш үчүн чоң хәлиқара тәшкилатлар вәкиллири баш қошти. ҚазМУ билән биллә әнҗуманни уюштурғучилар сүпитидә Дуниявий сәнъәт вә пән академияси, Дуниявий университетлар консорциуми вә алимларниң Евразиялик ихтисадий клуби, шундақла Рим вә Мадрид клублири, Хәлиқара Йешил Крест, чоң хәлиқара җәмийәтлик тәшкилатлар, алий оқуш орунлири вә фондлар болди. Униң ишиға ЮНЕСКО, ПРООН, ІLO, OECD, Хәлиқара европилиқ һәрикити, Дуниявий келәчәк тәрәққият фонди вә башқиму хәлиқара тәшкилатлар қатнашти. Мәлумки, узун жиллар давамида мәзкүр әнҗуман Европа вә Америка дөләтлиридә өткүзүлди. Бийил тәшкилий комитетиниң қарари билән Қазақстанда, елимиздики йетәкчи оқуш орни, турақлиқ тәрәққият бойичә БМТниң «Академиялық ықпал» программисиниң хабиға рәһбәрлик қилидиған ҚазМУда уюштурулди. Әнҗуманни Дөләт рәһбири Нурсултан Назарбаевниң қатнашқучиларға әвәткән тәбрикнамиси билән тонуштурғач, Қазақстан Җумһурийити Парламенти Сенатиниң рәиси Қасымжомарт Тоқаев ачти. Президентниң тәбригидә G-Global лаһийиси регионлиқ вә хәлиқара дәриҗидә әмәлгә ашурулуватқанлиғи, қабилийәтлик яшларниң һәм җәмийәтлик тәшкилатлар билән бизнес қурулмиларниң қувәтлик интеллектуал ихтидариға егә екәнлиги тәкитләнди. «Муназириниң хәлиқара дәриҗиси нәтиҗидар башқуруш йоллирини тәрәққий әткүзүш үчүн G-Globalни адәмләрниң, ресурсларниң вә қоршиған муһитниң арисидики өзара мунасивәтлиридә уйғунлуқни қолға кәлтүриду вә сүръәтлик тәнпунлуққа йетишкә айландуриду», дәп тәкитләнгән Н.Назарбаевниң тәбрикнамисида. Қ.Тоқаев инсанниң турақлиқ тәрәққиятини вә бехәтәрлигини тәминләш үчүн һаҗәт өзгиришләр тоғрилиқ өз пикрини оттуриға салди вә йеңи парадигма бойичә он концепцияни тәклип қилди.  Биринчи. Ихтисадий хизмәтниң мәзмунидики әвзәлликләр ениқлашни тәләп қилиду. Ихтисатни тәрәққий әткүзүшниң асасий мәхсити — адәмләр һаятиниң сүпитигә мунасивәтлик: илим-пәнни тәрәққий әткүзүш, саламәтликни сақлаш, маарип, мәдәнийәт мәсилилирини һәл қилиш. Иккинчи. Турақлиқ тәрәққиятниң йеңи парадигмисидики әһмийәтлик мәсилә — экологиялик мәсилиләрни қайта баһалаш һаҗәт. Қоршиған муһитни сақлаш вә тәкрар җанландуруш — цивилизацияниң турақлиқ тәрәққиятиниң мәҗбурий шәрти. Үчинчи. Турақлиқ тәрәққиятни тәминләштә адәм капиталиниң алаһидә роли бар. Мошуниңға мунасивәтлик БМТниң «Миңжиллиқни тәрәққий әткүзүшниң мәхсәтлири» программисини җарий қилиш вә уни 2015-жилдин башлап әмәлгә ашуруш әһмийәтлик. Төртинчи. Адәм тәрәққиятиниң йеңи концепцияси дуния даирисидики иҗтимаий тәнпунлуқни қолға кәлтүрүш йоли билән бу әһвални әмәлгә ашуруш бойичә чариләр қараштурулуши керәк. Бәшинчи. Кәмбәғәл әлләр өзигә алаһидә диққәт бөлүшни тәләп қилиду, улар ихтисадий ислаһатләрни әмәлгә ашуриду вә сәясий институтларни трансформацияләп, турақлиқ тәрәққият йолиға чүшүшкә һәрикәт қилиду.  Алтинчи. Йеңи дуния тәртиви концепциясидә дуниявий цивилизация үчүн һәрбир мәдәнийәтниң бирдәк баһалинишида түрлүк мәдәнийәт қаидилири өз әксини тапиду. Йәттинчи. Адәмләрни, ихтисатни вә мәмликәтни бир-биригә қарши қойидиған аммивий риқабәтчилик парадигмисини қайтидин ойлаштуруш лазим. Бу йәрдә тәңһоқуқлуқ, өзара һөрмәт вә умумий мәнпийәт үчүн өзара нәтиҗидар һәмкарлиқ диққәткә елиниши шәрт. Сәккизинчи. Турақлиқ тәрәққият парадигмиси бехәтәрликниң һазирқи вә келәчәктики ховуплирини әскә елип, йеңи дуниявий тәртип қелиплаштурушни мәхсәт қилиши лазим. Тоққузинчи. Бехәтәрликниң йеңи парадигмиси: терроризм билән экстремизмни қандақ тохтитиш, тәрәққияттики өзгичиликләрниң пәйда болуш ховупиниң алдини елиш, дуниявий сәясәттики тоқунушларниң күчийишини азайтиш һәққидә соалларға җавап бериши керәк. Онинчи. Турақлиқ тәрәққият демократик ички сәясий турақлиқни көрситиду, бирақ уни сирттин киргүзмәй, тарихий тәҗрибини, дөләтниң мәдәний әнъәнилирини көздә тутуш әһмийәтлик. Әнҗуманға тонулған чәтәллик вә вәтәнлик экспертлар, дөләт вә җәмийәт әрбаплири, алимлар қатнишип, билим бериш ислаһатлирини, илим-пәнниң иҗтимаий җавапкәрлигини, ихтисат вә экологияниң, иш билән тәминләшниң, қанунларниң әвзәлликлирини, бехәтәрликниң мәсилирини муһакимә қилди. Тәкитләш лазимки, әнҗуман һөҗҗәтлири БМТниң күн тәртивигә тәвсийә қилинидиған һәм инсанийәтниң умумға ортақ турақлиқ келәчиги бойичә хәлиқара тәшкилатларниң барлиқ стратегиялиқ планлириға киргүзүлиду.