• Замандаш
• 04 Желтоқсан, 2014

Адил әмгәк мевиси

Бир қаримаққа, Бедәлҗан Баратовниң һаят йолиму миңлиған кеңәш адәмлириниң тәғдиригә охшаш. Амма вуҗудидики ғәйрәт-төзүм, ишәнчә-етиқат вә өз кәспигә болған садиқлиқ һели җошқун уруп туриду. Гәп униң атисидин башланди. Ғалҗатлиқ Һәмра деханниң балиси Йолдаш Баратовни наһийәниң чоң әвлат вәкиллири яхши тонуйду. Башланғуч синипта оқуватқинидила уйғур Елипбәсиниң рәсимлик нусхисини түзүп чиққан мәрипәтчи Сидиқ Тоқаев билән өзлиридин кичикләргә дәрис бәргән Йолдаш ата йезидики дәсләпки комсомол әзаси, наһийәдә партия сепигә өткән дәсләпки йәттә коммунистниң бири болған еди. Коммунистлар Алий университетини пүтәргән  у дәсләп Ишиктә наһийәлик партия комитетиниң инспектори болуп ишләйду. Андин Яркәнт наһийәлик партия комитети кативиниң иккинчи орунбасари хизмитини атқурған. 1935-жили Уйғур наһийәси қурулуп, униң мәркизи Подгорное (һазирқи Қирғизсай) йезисиға орунлашқанда, киндик қени тамған диярни қиймиған Йолдаш Һәмра оғли наһийә мәркизидики артельни башқуриду. Шундақ ишләп жүргинидә уруш башлинип, талай қанлиқ җәңләргә иштрак қилған җәңчи жутқа аман қайтиду вә наһийәлик партия комитетиниң уюштуруш бөлүмигә рәһбәрлик қилиду. Бираз жилдин кейин наһийәлик маарип бөлүмини башқурған мәрипәтчи ана жутидики оттура мәктәптә мудир, кейинирәк Чонҗидики рус-уйғур оттура мәктиви мудириниң орунбасари болуп ишләп, һөрмәтлик дәм елишқа чиққан. Һазир Чонҗидики бир коча уруш вә әмгәк ветерани, һели мәрһум Йолдаш Баратовниң нами билән атилиду. Әнди Бедәлҗан акиниң аниси Һәбибханму бир өмүр партия ғайисигә садиқ болуп өткән. 1928-жили партия сепигә қобул қилинған у Коммунистлар Алий университетини пүтәргән. Уруш жиллири житим балилар үчүн жәмийәтлик тамақландуруш ишлирини уюштурушта көп әмгәк әткән. Кейин өз пәрзәнтлириниң тәрбийиси билән шуғулланди. Уларниң һули мустәһкәм, мәзмут чинардәк аилисидә үч оғул вә төрт қиз дунияға келип, ата-анисиниң әҗри түпәйли һәммиси билимлик болуп йетилди. Биз сөз қилмақчи болуватқан Бедәлҗан ака болса, мошу аилиниң кәнҗиси. 1943-жили Чонҗа йезисида дунияға кәлгән Бедәлҗан ака рус оттура мәктивини пүтирип, Ғалҗаттики «Волховск» геология экспедициясидә бираз вақит ишләйду. Тиниқ муһитниң һәйвәтлик долқунлирида төрт жил Вәтән алдидики борчини ада қилип кәлгәндин кейин Саратов автомобиль йоллирини ясаш институтиға оқушқа чүшүп, 1973-жили уни муваппәқийәтлик тамамлиди. Ана диярға қайтип кәлгән яш мутәхәссис икки жилдәк Дардамту механикилаштурулған орман егилигидә ишләп, вилайәт наһийәлиридә жүргүзүлүватқан қурулушлар үчүн материал тәйярлаш ишлириға мәсъуллиқ қилиду. Мәлум сәвәпләр билән мәһкимә йепилип, һәрхил жиллири наһийәлик йолувчиларни тошуш автокарханисида ишләйду. 1980-жили наһийә мәркизидики вилайәтлик йол башқармисиға қарашлиқ ДЭСУ-325 мәһкимисидә баш инженер болуп тайинланған Бедәлҗан Йолдаш оғли он сәккиз жил давамида қәлб хаһиши билән таллиған кәспиниң қир-сирини мукәммәл өзләштүрүп, адил әмгиги түпәйли һөрмәткә бөләнди. Аңғичә, елимизда түп-асаслиқ өзгиришләр йүз беришкә башлиди. Түзүм өзгәрди. Бу, йеңи түзүмдә йеңичә ишләшкә башлиған мәһкимиләр билән карханилар, колхозлар билән совхозлар шәхсийләндүрүлүп, уларниң бесим қисми талан-таражға чүшкән пәйт еди. Шу жиллири Чонҗа-Темирлик йол бойидики ПМК-306 қурулуш мәһкимисигә қарашлиқ асфальт-бетон заводиниңму тиниғи тохтап, касатлиққа учриди. Уни қайтидин ишқа қошуп, жутдашлирини иш билән тәминләшни көңлигә пүккән Бедәлҗан ака «Алматы жолдары» акционерлиқ җәмийитиниң шу пәйттики президенти Байсеит Атаевниң һозурида бир нәччә рәт болуп, униң қоллап-қувәтлишигә еришиду. Бар җабдуқ-бисати билән сетивелинған заводни қайта тикләп, уни ишқа қошиду. — 80-жиллири наһийә йезилирида бари-йоқи 30 чақиримдәк асфальтланған йол бар еди, — дәйду у шу пәйтни әсләп. – Биз бу йолларниң узунлуғини 170 чақиримға йәткүздуқ. Чалкөдә яйлиғиниң йолиниму ясидуқ. Амма Чоң Дехан йезисиниң, Ақтам билән Ардолата йезилири арилиғидики йолларни ясап үлгирәлмидуқ. Иттипақ чечилип кәтти. Болмиса, Ақсай-Чошанай йоли арқилиқ Ғалҗатқичә уттур йол ясаш планимизда бар еди. Заманисида мәрипәтчи Сидиқ Тоқаев билән сәпдаш болған Ризайдин Худияровниң қизи Саһидәм һәдә узун жиллар давамида жутдашларниң саламәтлигини күзәткән. Бедәлҗан ака иккиси аилә қуруп, икки пәрзәнт сөйди. Оғли Өмәрҗан заманивий технология усулини пайдилинип, бағвәнчилик билән шуғуллиниду. Қизи Саадәт болса, алий билимлик ихтисатчи. Һазир наһийәлик селиқ башқармисида бөлүм башқуриду. Улардин нәвриләр қучқан бәхтияр ата-аниниң жутта һөрмитиму бәләнт. Һә, хәлқимиз адил әмгәк адәмлирини һәрқачан алиқинида көтәргән. Һөкүмәтму Бедәлҗан акиниң әмгигини мунасип баһалиди. Тәвәллудлуқ медальлар, Автотранспорт министрлиги билән вилайәтлик автомобиль йоллири башқармисиниң бирнәччә Пәхрий ярлиқлири шу әмгәкниң бәдилигә кәлди. Бийил язда болса, Қазақстан Җумһурийити Транспорт вә коммуникацияләр министрлигиниң буйруғи билән Бедәлҗан акиға җумһурийәтниң «Құрметті жолшысы» алий нами берилди. Пурсәттин пайдилинип, бизму уни бу мукапити билән тәбрикләп, ишиға утуқ тилимәкчимиз.

    Махмут ИСРАПИЛОВ.

Уйғур наһийәси.