• Бизниң сөһбәт
  • 18 Мамыр, 2012

Мөмүнҗан АРЗИЕВ: «Өткәнни әсләш керәк, бирақ сеғинишниң һаҗити йоқ»

 «Казахэнергоэкспертиза» акционерлиқ җәмийитиниң Алмута шәһири вә Алмута вилайити бойичә эксперти, Қазақстан Җумһурийитиниң Пәхрий энергетиги Мөмүнҗан ака Арзиев билән тәсадипи тонушуп қалдуқ. У — хәлқимизниң арисидин йетилип чиққан көрнәклик шәхс — дөләт вә җәмийәт әрбаби, узун жиллар давамида, шу пәйтләрдики ибарә бойичә ейтсақ, Қазақстан Компартияси Уйғур наһийәлик комитетиниң биринчи кативи лавазимини егиләп, мәзкүр наһийәниң иҗтимаий-ихтисадий вә мәдәний тәрәққиятиға чоң һәссә қошқан Һашимҗан Арзиевниң оғли. Атақлиқ адәмләрниң пәрзәнтлириниң һаяти пәқәт журналистларнила әмәс, бәлки кәң амминиму қизиқтуриду әмәсму. Шуңлашқа болса керәк, әтималим, мениңдиму Мөмүнҗан акини сөһбәткә җәлип қилиш истиги пәйда болди. Униң үстигә йеңи тонушум 60-баһарини қарши еливетипту. — Мөмүнҗан Һашимҗан оғли, хаталашмисам, мошу кәмгичә сиз тоғрилиқ гезитимизда бирәр мақалә йоруқ көрмигән болса керәк. Шуңлашқа сөһбитимизни өзиңизни гезитханларға тонуштуруштин башлисақ... —   Буниңдин тоғра 60 жил илгири, 20-майда, Челәк йезисида туғулдум. 1969-жили мошу тәвәдики Қорам оттура мәктивини тамамлидим. 1970-жили, аилә шараитиға  бола, Чонҗа йезисиға көчүп кәттуқ. Бир жил Уйғур наһийәлик хәлиққә мәиший хизмәт көрситиш комбинатида электрик болуп ишлидим. Андин Алмутидики Қазақ йеза егилиги институтиниң Йеза егилигини электрлаштуруш факультетиға чүшүп, уни 1976-жили инженер-электрик мутәхәссислиги бойичә тамамлап, әмгәк паалийитимни Уйғур наһийәсидики А.Розибақиев намидики совхозда инженер-электрик болуп ишләштин башлидим. 1977-жили Алмутиға келип, шу пәйтләрдә «Госэнергонадзор» дәп атилидиған мәһкимигә Уйғур наһийәси бойичә инспектор лавазимини егилидим. Һеликәм шу йәрдә ишләватимән. Аиләм бар, рәпиқәм — Меһринисәм, ихтисатчи, өзәм хизмәт қиливатқан саһада ишләйду. Үч қизим, үч нәврәм бар. Тәрҗимә һалим әйнә шундақ. —   Бир мәһкимидә вә бир лавазимда әмгәк қиливатқиниңизға тоғра 35 жил болупту. —   Шундақ. Бирақ мәһкимә бир болғини билән униң нами бәш-алтә қетим өзгәрди, егилигән лавазимимму һәр хил дәриҗидә болди. Мәсилән, һазир мән инспектор әмәс, эксперт. Әлвәттә, буларниң һәммиси мәһкимимиз ичидә йүз бериватқан өзгиришләргә бағлиқ нәрсә, әң муһими, өзәң чин дилиң билән берилгән ишниң саңа арамбәхш дәмләрни һәдийә қилишида. Мән дайим шундақ дәймән. Бәзиләр маңа «Ишму арамбәхш дәмләрни һәдийә қиламду?» дәп етираз билдүриду. Әгәр сән өзәңниң ишиңни яхши көрмисәң вә у саңа яқмиса, у йәрдә бекар вақит өткүзүшниң һеч һаҗити йоқ. Бу пәқәт өзәңни-өзәң алдаш билән баравәр нәрсә, йә шу мәһкимигә, йә җәмийәткә берәр пайдаң аз дегән сөз. Униң үстигә, һазир илгәркидәк ишқа келип көрүнүп қоюп, айлиқ аливеридиған заман әмәс. Һазир пәқәт ишлигән, йәнә келип, бар вуҗуди билән берилип әмгәк қилған адәмла чишләйдиған заман, өз ишиниң қир-сирлирини толуқ өзләштүргән вә уни әмәлиятта қоллинишни билидиған билимлик, тәҗрибилик кәспий мутәхәссисләр тәләп қилинидиған заман. —   Сиз өзиңизни әйнә шундақ мутәхәссисләр қатарида дәп ойламсиз? —   «Яқ» дәп ейтсам йәнә болмас, «Һә-ә, шундақ» десәм, махтанғанлиқ болуп қалар. Бирақ бир орунда үзлүксиз 35 жил ишләватқинимниң өзила бу соалиңға җавап бәрсә керәк, дәп ойлаймән. Мошу жиллар давамида мәһкимимиздә бәш рәһбәр авушти, хизмәткә мениң билән биллә кәлгәнләрдин һеч ким қалмиди, десәмму болиду. Жүклигән вәзипини нуқсансиз орунлаш адитим маңа пәқәт утуқ елип келиватиду. Болмиса, энергетика бойичә экспертниң иши наһайити еғир вә җавапкәрлик һәм униң вәзипә даирисиму наһайити кәң. Қисқичә ейтсам, пайдилинишқа берилиш алдида турған объектларни экспертизидин өткүзүш, йәни объекттики электр энергияси билән мунасивити бар һәр қандақ нәрсиниң техникилиқ әһвалини ениқлаштин ибарәт. Бир қаримаққа, наһайити аддий вә оңай иш. Лекин әмәлиятта бу сениңдин наһайити жуқури җавапкәрликни тәләп қилиду. Мән бу йәрдә, соалиңға бола, амалсиз шуни ейтишқа мәҗбур болуватимәнки, 35 жил давамида өзәм қатнишип, техникилиқ экспертиза йәкүнини чиқарған бирму объектта ишләп чиқиришқа дәхил йәткүзгидәк һалакәт болғини йоқ. —   Демәк, ениқки, сиз бая «Өзәң яхши көргән иш саңа арамбәхш дәмләрни һәдийә қилиши керәк», дәп бекар ейтмиған екәнсиз. Сизгә, өзиңизниң беваситә ишиңиздин бөләк, йәнә немиләр әйнә шундақ дәмләрни беғишлайду? —   Өзәң баш болған аиләңдә қелиплашқан муһит, әтигәнлиги ишқа мәйрәмлик кәйпият билән маңсаң, қайтқанда өйгә униңдинму ошуқ кәйпият билән келишиң керәк. Мениңчә, һаятта униңдин артуқ арамбәхш дәмләр болмиса керәк. —   Ейтайлуқ, достлар билән баш қошқандичу? —   Бу өз алдиға. Әгәр улар саңа садиқ болуп, ғәрәзсиз мәхсәт билән достлашса, көңүл көтириштин қачқан әмәсмән. —   Мөмүнҗан ака, Сиз исим-шәрипи хәлқимизниң еғизидин чүшмәй келиватқан аброй-шәни жуқури адәмниң оғли, демәк, хәлиқ тили бойичә ейтсақ, «көңүл — тоқ, лата камчилиғи йоқ» аилидә тәрбийиләндиңиз. Сөһбитимизниң мәзмунидин көрүнүп турғинидәк, сиз һаятниң һеч қандақ еғирчилиғиға дуч кәлмидиңизму? —   Ундақ болуши мүмкин әмәс, һаят йоли, мәйли сән яки ата-анаң ким болушидин қәтъий нәзәр, һеч қачан йеник болмиған. Мәнму нә-нә қийинчилиқларға дуч кәлдим. Бирақ, уни йеңишни билиш керәк. Чүнки у қийинчилиқни саңа кимду-бири күч билән таңмайду, униңға өзәң сәвәпкар болисән, демәк, униңдин чиқишму өзәңгә, өзәңниң идриги билән пәм-параситиңгә бағлиқ нәрсә. Мән шундақ дәп һесаплаймән. Өз мәзгилидә, йошурушниң һаҗити йоқ, «Арзиевниң оғли әмәсму, һәммә йәрдә йол очуқ», дәп ойлайдиғанларму болди.  Мүмкин, шундақту, униң раст-ялған екәнлигини испатлашниң һаҗити йоқ. Бирақ хелә нәрсиләрниң әксичә болғанлиғи тоғрилиқ бирла мисал кәлтүрәй. Институтни тамамлап, Розибақиев намидики совхозда ишләп жүргинимдә, мәрһум Ғопакам (совхоз мудири Ғ.Абдуманапов — И.Б.) мени партия сепигә өткүзмәкчи болди. Бирақ, ишинәмсән, райкомдин совхозға бәргән квота маңа йәтмиди. Кейинирәк хизмәт бабида өсүшимгиму чәк қоюлди — шу заманларда қелиплашқан әнъәнә бойичә райком кативиниң балисиниң рәһбирий лавазимда болуши аз учришидиған һадисә еди. Шуңлашқа, бир жилдин кейин, Алмутиға кетишкә мәҗбур болдум. Раст, «Арзиевниң оғли» ибариси маңа ярдәмләшкән пәйтләрму болди. Бирақ бу башқа мавзу. —   Уйғур наһийәсиниң аһалиси һеликәм Һашимҗан акини қәтъий, принципиал, шуниң билән биллә наһайити ақ көңүл вә меһриван адәм сүпитидә әсләйду. Мәрһум аилидә қандақ еди? —   Растимни ейтсам, биз, пәрзәнтләр, атимиз билән бир җозида олтириштин әйминәттуқ. Яқ, биз униңдин қорқуп шундақ қилаттуқ әмәс, ишқа орнимиздин турғичә кетип, йерим түндә келидиған дадамниң арамхуда дәм елишини халаттуқ. Бизгә қапақ түрүп, еғир гәп қилғанлиғини шәхсән өзәм задила әсләлмәймән. Сорайдиғини — оқушуң қандақ яки ишиң қандақ?. Бәзидә  қошуп қойидиғини  — «Ишлигән адәм һеч қачан кимду-биригә хар болмайду». Бирақ мән дадамниң маңа аманәт сүпитидә қалдурған несиһитини задила унтимаймән вә униңға әмәл қилип келиватимән. —   У несиһәт немидин ибарәт? —   Дадам маңа «Һеч қачан кәк сақлима. У саңа әкси садаси билән таяқ болуп тегиду» дегән еди. Рәмити Уйғур наһийәсидә 18 жил райкомниң биринчи кативи болди. Дадам хизмәт бабида кимду-бирини рәнҗиткән яки кимду-биридин дадамниң көңли қалған әһваллар болуши мүмкинғу. Әнди һазир әшу адәмләр яки уларниң бала-җақилири кона хаманни соруп, бир-биримизгә тәтүр қаришип жүрсәк боламду?! Шәхсән мән һәргиз ундақ қилмаймән. —   Һашимҗан ака Арзиев «Қорам» совхозиниң мудири лавазимидин уттур райкомниң биринчи кативи болуп тайинланди. Бу униң һәм партиявий ишта, һәм ишләп чиқиришта бай тәҗрибигә егә кадр екәнлигини көрсәтсә керәк? —   Әлвәттә, шундақ. Бу хизмәткә дадамниң намзитини көрситип, уни қоллап-қувәтлигән шу кәмдики Алмута вилайәтлик партия комитетиниң биринчи кативи Асанбай Асқаров хаталашмиған екән. Ядиңда болса, «Батталханов, Бижанов, Нурғазиев, Арзиев — Асқаровниң кадрлири» дегән уқум моҗут еди. Или, Челәк, Наринқол вә Уйғур наһийәлик партия комитетлириға рәһбәрлик қилған бу адәмләрниң кәйнидин уларниң пәқәт яхши нами қалди. —   Шәхсән Сиз дадиңизниң хизмитидин пайдиландиңизму? —   Мән һеч қачан «Дада, мону бир ишимни һәл қилип бәргинә», дәп ейтқан әмәсмән. Мошуниң өзи мениң униңға болған яр-йөлигимниң бир ипадиси. Әнди дадамға һәқиқий яр-йөләк болған адәм — анам Турсунбүви, рәмити дадамниң хизмитиниң һәм һалавитини көрди, һәм җапасини тартти. Мону бир вақиә ядимға чүшүватиду. Бир күни өйимизгә Қонаев билән Асқаров меһманға кәлди. Һәр иккилиси уйғур миллий таамлирини яхши көридиған. Дәстихандики назу-немәтләрдин дәм тартип олтирип, Асқаров Димекеңгә мураҗиәт қилип мундақ деди: «Димаш Ахметович, бізде екі-ақ райком секретарының келіншегі тамаққа уста. Біреуі — Ахметовтың, екіншісі осы Арзиевтың». Қонаев күлүп кәтти вә: «Бәрібір Турсунбүвиге жетпейды» деди. Ахметов — Балқаш наһийәлик партия комитетиниң кативи, Қонаевниң жутдиши, шундиму Димекең анамни махтап тилға алғанлиғи бизниң бешимизни көккә көтиривәткән еди. —   Һазир шу күнләрни, әшундақ пәйтләрни сеғинип әсләмсиз? —   Өткәнни әсләш керәк, бирақ сеғинип-кинәшниң һаҗити йоқ. Мән пәқәт мәрһум ата-анамни, аримиздин бевақит кәткән қериндашлиримни сеғинип әсләймән. —   Очуқ вә сәмимий сөһбитиңиз үчүн рәхмәт. Сизни 60-баһариңиз билән тәбрикләп, ишиңизға — утуқ, аилиңизгә бәхит-саадәт тиләймиз. —   Өзәм һеч пәрәз қилмиған соалларға җавап бериш арқилиқ хелә нәрсиләрни ядимға чүшәргәнлигим үчүн силәргиму рәхмәт. Сөһбәтләшкән

Иврайим БАРАТОВ.

     

546 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы