• Йеңилиқлар
• 06 Мамыр, 2015

Исми жутдашлириниң қәлбидә қалди

Биз әсли кичикақсулуқлар. Әҗдатлиримиз йәргә ишләшни билидиған һәм шу арқилиқ һал-оқити хелила яхшилардин болған екән. Әшу бир жиллири, йәни Октябрь инқилавидин кейин, бай-кулакларға қарши «һуҗум» башлинип, уларниң көпчилиги у қатқа өтүп кетишкә мәҗбур болиду. Бирақ бизниң бовилиримиз «Биз һечкимгә зорлуқ-зомбилиқ көрсәткинимиз йоқ, пәқәт тиришип әмгәк қилишимиз түпәйли турмушимиз яхши», дәп жуттин кәтмигән екән. Шуниңға қаримай, бәзи «көрәлмәсләрниң» касапитидин ахири Қирғизстанға кетишкә мәҗбур болиду. Барған йеридиму деханчилиқниң арқисида чапсанла йәрлик аһали арисида иззәт-еһтирамға бөлиниду. Бәзидә хияллирим мана мошундақ жирақ өтмүшни чарлап кетиду. Амма асасий мәхситим, Улуқ Вәтән урушиниң қатнашқучиси мәрһум Авдун Исламов тоғрилиқ болғанлиқтин, шу һәққидә тохтилай. Авдун Исламов 1910-жили Уйғур наһийәсини Кичик Ақсу йезисида туғулған. У жуттики оттура мәктәпни тамамлиғандин кейин Әнҗан шәһиридики азсанлиқ милләтләр үчүн ечилған билим дәргаһида тәһсил көриду. Оқушини түгитип, шу яқтики 22-мәктәптә әмгәк паалийитини башлайду. Кичигидин тиришчан һәм әмгәксөйгүч акимиз аз вақит өтмәйла ушбу мәктәпниң мудирлиғиға тайинлиниду вә шу мәзгилдә жутдиши, мениң һәдәм Летипәм Баратова билән аилә қуриду. Һәр иккиси виждан әмри билән әмгәк қилип, униң қир-сирлириға әндила чөкүп, үч пәрзәнт сөйүп, бәхтияр яшаватқинида дунияни һәләйкүмгә салған уруш башлинип кетиду. Тәкитләш керәкки, акам дәрһал тегишлик орунларға мураҗиәт қилип, 1941-жили Улуқ Вәтән урушиға өз ихтияри билән атлиниду. Бир қиз, икки оғли билән қалған һәдәм ана жути Кичик Ақсуға қайтип келидудә, устазлиқ кәспини давамлаштуриду. Акам шу кәткини бойичә, пәқәт Ғалибийәттин кейин, 1945-жилниң декабрь ейида өйигә қайтиду. Мошу вақит ичидики җәң мәйданлирида бирнәччә қетим яридар болиду һәм өзигә тапшурулған вәзипиләрни шәрәплик атқурғанлиғи үчүн І вә ІІ дәриҗилик «Вәтән уруши» ордени, «Җасарити үчүн»  медали билән тәғдирлиниду. Акам арилап җәң мәйданлирида жүргәндә бешидин өткүзгән қизиқ вақиәләрни сөзләп берәтти. «Биз Ғалибийәтни Одер дәрияси бойида қарши алғандуқ, — дәп башлайдиған гепини. — Шу чағдики хошаллиғимизни көрсәңлар еди, уни тил билән ейтип йәткүзгүсиз һис-туйғуларда боливедуқ», дәп мәғрурлинип кетидиған. У сөзләп бәргән мону бир вақиә задила ядимдин чиқмайду. Бир күни у Австрияниң пайтәхти Вена шәһиридә жүргинидә тосаттин жутдиши Абдулла Қасимовни учритип қалиду. Дәсләп әву жутдиши уни тонумайду. Пәқәт акам «Һой, сән һелиқи кичикақсулуқ орус Қасимниң оғли Абдулла әмәсму?» дегәндин кейинла, иккиси қучақлишип көрүшиду. Уруш түгәп течлиқ һаят дәври башланғанда акам хошна Подгорное йезисидики мәктәптә рус тилидин муәллим болуп ишқа орунлишиду. Авдун Исламовниң Улуқ Вәтән урушида көрсәткән қәһриманлиғи вә устазлиқ паалийити өз алдиға бир мавзу. Акамниң сәккиз пәрзәндиниң һәммиси  алий билимлик һәм бүгүнки күндә салаһийәтлик мутәхәссисләрдин болуп йетилди. Уларни һазир билмәйдиған һәм тонумайдиған уйғур йоқ десәкму болиду. Шуни қошумчә қилғум келидуки, акимиз интайин кәмтар, меһриван инсан еди. У һәрқандақ адәм билән қериндишидәк мунасивәт бағлайдиған. Өзәмниң бир туққан акам, Москвада өткән  Ғалибийәт парадиниң қатнашқучиси Абдурешит Баратов униңға қейинака болсиму, иккиси қәдинас ағиниләрдәк арилишидиған. Ахирида ейтарим, акам билән һәдәмниң һаяти пәқәт пәрзәнтлиригила әмәс, бәлки жутдаш-қериндашлириғиму үлгә-ибрәт болди. Шуңлашқа көпчилик туғулуп өскән йезисиниң чоң кочилириниң биригә униң намини бәрди. Демәк, һаятниң узун яки қисқа болушидин қәтъий нәзәр, уни үнүмлүк пайдилинип, хәлқигә хизмәт қилиш билән яшиғанларниң исми мәңгү өчмәйду.

Ука БАРАТОВ,

пешқәдәм геолог.

Алмута шәһири.