• Йеңилиқлар
• 31 Шілде, 2015

Әмгәк билән һәсрәткә толған һаят

Бийил өзиниң йүз биринчи баһарини күтүвалған Майим Қадирова шатлиғидин көрә қайғуси тола һаятни баштин өткүзгән мәрданә ана. Хатириси тиң, гәп-сөзи лилла, һәрикәтлири тимән аниниң яшаңғириған көзлиридин еғир һаятниң, җудалиқ вә көйүкниң изнасини көрүш мүмкин. Бизниң кәлгән мәхситимиздин вақип болған у жүкинип олтирип, жирақ өтмүштики балилиғини, яшлиғи вә урушниң еғир жиллирини әскә алди. Аниниң һекайисини тиңшиғач, бизму хиялән шу дәвирни кезип, униң һаятини тәссәввур қилдуқ. Униң үстигә Майим аниниң тунҗиси, 82 яшлиқ Разийәм аниму бәзи жилларниң тәпсилатини толуқтуруп, сөһбитимизни техиму жанландуруп турди. Кичикақсулуқ Савур Яркәнт шәһиридики муәллимләрни тәйярлайдиған билим юртини пүтәргән екән. Тәңтуши Мәрәмхан билән аилә қуруп, бәш пәрзәнт қучқан устаз «хәлиқ дүшмини» атилип, тоққуз жил Сталин түрмилиридә җапа тартипту. Пәрзәнтлири Салахун, Диләрәмхан, Гүсүмхан, Майим вә Реһангүлниң тәғдиригә чепиқ болған әшу қарам жиллар унтуламдиған. Қериндашлириниң дуниядин өткинигиму хелә заман бопту. Миң бир җапалар билән чоң болған Майимму билим издәп, Яркәнт шәһиригә келиду. Шәһәрдики интернат мудири Авакри Қадиров билән аилә қуруп, бир жилдин кейин пәрзәнт қучқан яш ана үчүн бу жиллар бир әсирлик һаятидики бәхит күлүп қариған қисқа дәқиқиләр еди. Кейинки жиллар җапакәш ана үчүн пәқәт синақ болди. 1939-жили Кичик Ақсуға келип орунлашқан улар егиликниң чарвичилиқ саһасида ишлиди. Көп өтмәйла уруш башлинип, шу жилларниң азави миңлиған аниларниң назук қәддини пүккән еди. Саламәтлиги начар Авакри атиму қол қоштуруп олтармиди. Шу дәвирдә наһийә мәркизи болған Подгорное (һазирқи Қирғизсай) йезисидики наһийәлик истималчилар җәмийитигә қарашлиқ умумтамақлиниш мәһкимисини башқуруш вәзиписи жүкләнгән униң пәқәт һөҗҗәтләр билән ишләшкә аранла чамиси йетидиған. Қалған вәзипә ишниң һәммиси ярдәмчиси Майим аниниң һөддисидә еди. Тизим бойичә муһтаҗларға төрт-бәш килограммдин буғдай тарқитип, униң һәрбир дени үчүн җавапкәр болмақму шу пәйттики вәзийәттә асан иш әмәс еди. Чүнки, тоннилап кәлгән ашлиқниң һәрбир грамми алтун билән баравәр еди, у дәвирләрдә. Күндүзи тикидин-тик туруп, ашлиқ тарқатса, кечиси сайдики түгмәндә ун тартатти. 1943-жили Авакри ата Сүмбә йезисидики балилар өйиниң һесапчиси болуп ишлиди. Майим ана болса, наһийә йезилиридин жиғилған икки йүздәк житим балиларға ашпәзлик қилди. — Житим-йесир балиларниң қосиғини дайиғидәк озуқ-түлүкму йоқ еди, – дәйду шу жилларни әсләп ана.  — Чоңирақ балиларни әгәштүрүп, териқ башақлирини жиғаттуқ. Кейин ташпақиниң тухуми келидиған болди. Кийим-кечәкләрму бар. Уқсақ, булар америкилиқларниң хәйрихаһлиқ ярдими екән. Әйтәвир, тухумни териққа арилаштуруп, бирдә қоюқ, бирдә суюқ тамақ билән балиларни аман елип қалдуқ. Һәтта тузму йоқ едиғу шу жиллири. Мошу Таштиқарису йезисиниң әтрапидики шор йәрләрдин даңгалларни әкелип, суға езип, андин сүйини сүзүвелип, тамаққа қошаттуқ. Көрмигинимиз көп, йемигинимиз чөп болуп, қанчә қийналсақму, әскәрләр ғемини қилаттуқ. Кечилири түн йеримиғичә жип егирип, мәйданға пайпақ вә пәләй тоқаттуқ. – Биз көргән қийинчилиқларни һечкимгә көрсәтмисун, илаһим, – дәйду ана яшаңғириған көзлирини сүртүп. — Худайим, заман теч, силәр аман болуңлар. Уруш ләнитиниң ети өчсун, егәким. Йесир анилар билән житим балиларниң көз йеши қуримиған шу жиллар қайтип кәлмисун. Турупла ана шүк болуп қалиду. Тәғдир синақлирида тавлинип, һечқачан еғир әмгәктин қачмиған аниниң көз алдида бевақит дуниядин өткән пәрзәнтлири турса керәк. Қизи Диләрәмму пани дунияни бемәзгил тәрк әтти. Жиғлаверип икки көзи талған ана өтмүшни әсләп, үнсиз жиғлайду. Дәймән, анилар жиғлиса, һаятму өз гөзәллигини йоқитидиғандәк? Илаһим, аниларниң көз йеши төкүлмисун.

 Махмут ИСРАПИЛОВ.

Уйғур наһийәси.