• Йеңилиқлар
• 06 Тамыз, 2015

Яхши ишлардин өчмәс из қалар

Вақит еқими биз демәтликләрниму һаятиниң талай даванлиридин алқитип, яшанғанлар қатариға қошти. Бу һаят қануни. Муһими, шу жилларни бизму беһөддә өткүзмәптимиз. Һәрбиримиз һаяттин өз орнимизни тепип, тәрәққиятқа мунасип үлүш қоштуқ, дәп ишәшлик ейталаймиз. Әйнә шундақ достларниң бири Алмас Җамалдин оғли Ниязов, уни биз «қурулушчи Алмас» дәпму атаймиз. Чүнки у өзиниң аңлиқ һаятини қурулуш саһасиға беғишлиди, һәр йәрдә қалдурған өчмәс изи бар. Қурулушчилар мәйрими алдида Алмас тоғрилиқ азду-тола гәп қилиш пәйти кәлди дәп ойлаймән. Чүнки өзәмниң йерим әсирлик журналистлиқ паалийитимдә көплигән илғар жутдаш достлар тоғрилиқ мақалә, очерклар язған екәнмән. Әнди Алмас һәққидә язғиним, есимдә йоқ, шәхсий архивимдинму тепилмиди. У тоғрилиқ йезиш ядимғиму кәлмәпту. Өзиму кәмтар инсан. «Мән ундақ қилған, мән мундақ қилған» дегини аңлимидим, махтиништин тамамән жирақ. Әнди «Уйғур авази» гезитида тонушлири, жутдашлири, достлири тоғрилиқ мақалә йоруқ көрүп қалса, дәрру телефон қилип, тәбрикләшни унтумайду. Алмасниң ата-аниси әсли Уйғур наһийәсидин. Дадиси Җамалдин Ниязов оқуған киши. Өткән әсирниң жигирминчи жиллири Ташкәнт шәһиридики муәллимләрни тәйярлайдиған курсни тамамлап, педагогикилиқ паалийитини башлайду. У жиллири бүгүнки Уйғур наһийәсиниң территорияси Яркәнт уезиниң тәркивигә кирәтти. Җамалдин ака Яркәнт тәвәсидики Қорғас, Пәнҗим, Садир йезилиридики мәктәпләрдә муәллим, мудир болуп ишләйду. У мошундақ җошқун иҗдиһати билән ишләватқан 1937-жили тәқипләшниң дәһшәтлик борини чиқип, униң  дәрт-әлимини тартмиған жут-йезилар қалмиди десиму болиду. Садир йезисидинму бир қанчә бегуна адәмләр қолға елинип, жирақларға паланди. Мәзкүр жутта яш әвлатқа билим-тәрбийә бериватқан Җамалдин Ниязовниң өйигиму 1941-жилниң қараңғу кечилириниң биридә НКВДниң икки хадими бөсүп кирип, «Сән чәтәл билән алақә бағлап жүргән «хәлиқ дүшмини» дәп қоллирини бағлап, һайдап елип кетиду. Шуниңдин кейин йеза муәллими хәвәрсиз йоқап кәтти, у 1957-жили ақланди. Шу жили пәрзәнтлириниң тунҗиси — Адил Яркәнт педучилищесиниң студенти, Аман — 10, Кеңәш — 6, Алмас — 4, Оғуз 2 яшта еди. Аилиниң барлиқ еғирчилиқлири Мәрийәмхан аниниң зиммисигә чүшти. У көпчиликниң бешиға кәлгән бу балаю-апәткә тәсәлла берип, егилик ишлирида вақит билән һесаплашмай әмгәк қилди, балилирини оқутушқа тиришти. 1942-жили оқушини пүтәргән Адил Ниязовни наһийәлик маарип бөлүми рәһбәрлиги Надәк йезисидики башланғуч мәктивигә муәллимлик хизмитигә әвәтиду. Мошуниңға бағлиқ анисини Садирдин Надәк йезисиға көчирип әкилиду. Шундақ қилип, уларму еғир жилларда бизниң жутлуқ болуп қалди, яхши хисләтлири билән чапсан өзлишип кәтти, җапа-машақәтләрни надәкликләр билән биллә көрди. Мана шу жиллардин буян Алмас вә Оғуз билән ағинә болуп кәттуқ. Балилиғимиз, яшлиғимиз мошу йезида өтүп, буғдайзарлиқниң һарам чөпини отидуқ, еңизларда масақ тәрдуқ, хаманда тулуқ тәптуқ, пичәнликтә чөмүлә салдуқ, һарву һайдидуқ, қисқиси өгимиз қатмай туруп, әмгәккә арилишип, чиниқтуқ. Ниязовларниң аилиси кейинки жиллири хошна Алтөй йезисиға көчүп берип, иш, оқушлирини давамлаштурди. Алмас болса Яркәнт шәһиридики момисиниң қолида туруп, оқуди. У 1958-жили бу йәрдики Молотов (һазирқи Ы.Алтынсарин) намидики қазақ оттура мәктивини пүтәргәндин кейин, Вәтән алдидики борчини өтәшкә атлиниду. Украинидики һәрбий қисимларниң  биридә болуп, мәшғулатларда техиму чиниқиду. У шу анчә жирақ әмәс өтмүшни әскә елип мундақ дәйду: Шу күнләрниң биридә өйүмиздин халта кәлди. Униң ичидә йәйдиған нәрсә бар дәп ойлидим. Ачсам, йәйдиған һечнәрсә йоқ екән, пәқәт китап билән толтурулупту. Арисидин хәтни елип оқудум. Иним Оғуз өзиниң Алмутидики зооветеринария институтиға чүшкән хошаллиғини изһар қилип, мениңму алий оқуш орниға чүшүшкә тәйярлиқ көрүш лазимлиғини ейтип, керәклик китапларни әвәткән екән. Мәнму уларни оқуп, оқушқа чүшүш тәйярлиғини көрүшкә башлидим. Һәрбий хизмитимни тамамлап, өйдә бираз һадуқ алғандин кейин Алмута шәһиригә келип, һөҗҗәтлиримни йеза егилиги институтиға тапшурдум. Емтиһанлардин сүрүнмәй өтүп, студент аталдим. Бирақ стипендиягә илишәлмәй қалдим. Аилимиз әһвалиму чағлиқ, апамниң яшанған чеғи, акамниң аилиси бар, униң тапавити нәгә йетиду? Ярдәм қолини сунидиған һечкимимиз йоқ. Мошу әһвалда төрт-бәш жил оқушқа көзүм йәтмиди. Бир жилдин кейин институттин һөҗҗәтлиримни елип, ишләш қарариға кәлдим. Униң үстигә апамму бирәримизниң алмутилиқ болуп қелишини несиһәт қилған еди. Дурус ойлиған екән... Бу жиллири пайтәхт шәһәрдә аватлаштуруш мәсилисигә алаһидә көңүл бөлүнүп, қурулуш ишлири кәң қанат яйдурулған. Һәрбир участкиға ишчилар керәк еди. Алмасму шундақ қурулуш тәшкилатлириниң биригә ишқа орунлашти, дәсләп қатардики қурулушчилар билән жүк чүшәрди, сугакчилиқ қилди, хиш тизиғучи болди вә башқиму ишларда ишлиди. Ишдашлири арисида ишчанлиғи, тиришчанлиғи, сүпәтлик иши билән пәриқләнди. Қурулуш ишлири униң көңлүгә йеқип қалдидә, мошу саһаниң мутәхәссиси болушни көңлүгә пүкүп, қурулуш техникуминиң кәчки бөлүмигә чүшти. Уни муваппәқийәтлик пүтирип, техник-қурулушчи мутәхәссислигини егилиди. Шундақла Алмута гиләм фабрикисиниң илғар тикинчи-кәштичиси Ташхан билән тонушуп, аилә қурди. Рәпиқиси Алмасниң һәқиқий йөләкчиси, мәслиһәтчиси болуп әстаидил әмгәккә дайим дәвәт қилип турди. Хошаллиқлар кәйни-кәйнидин йүз бәрди. 1963-жили Алмас Ниязов шәһәрдики Ленин наһийәси Өй башқармисида үч жил техник, шундиңдин кейин Октябрь наһийәси Өй башқармисида бәш жил баш инженер болуп ишләп, уларниң паалийитини яхшилашқа чоң үлүш қошти. Мәнивий вә маддий мукапатлар билән тәғдирләнди, пәтир елиш хошаллиғиға муйәссәр болди. Кәйни-кәйнидин үч пәрзәнди дунияға кәлди. Ташхан «Һөрмәт бәлгүси» ордени билән мукапатланди. Әмгәк мәйданида тонулған Алмас Ниязов Алмута шәһиридики чоң тәшкилатларниң бири — 602-қурулуш поезида он сәккиз жил (1974 — 1992-ж.) техник, прораб болуп ишләш мабайнида өзиниң ишбиләрмәнлигини, тәшкилий қабилийитини ярқин намайиш қилалиди. Мәзкүр поезд Төмүр вә автомобиль йоллири министрлигигә тәәллуқ мурәккәп қурулуш ишлирини әмәлгә ашуратти, йәни чоң коллектив қурулушчилири җумһурийәтниң һәм шәһәрлиридә, вилайәтлиридә дегидәк әмгәк қилатти. Җүмлидин Алмас башқурған қурулушчиларму Алмутидила әмәс, Шәмәй, Өскәмән, Талдиқорған вә башқиму шәһәрләрдә, шундақла Үштөбә, Сариөзәк, Матай вә башқиму төмүр йол станциялиридә нурғунлиған заманивий көпқәвәтлик бенларни, турушлуқ өйләрни селип, пайдилинишқа бәрди. Мана шу қурулушларда Алмасниң өчмәс излири қалди. У жиллири қурулуш ишлириға тәләп, назәрәт наһайити күчлүк болуп, пайдилинишқа берилидиған беналарниң сүпити мәхсус комиссия тәрипидин әтраплиқ тәкшүрүләтти. Алмасниң қурулуш саһасидики оттуз жиллиқ үнүмлүк әмгиги мунасип баһалинип, у бир қанчә медальлар вә көплигән Пәхрий ярлиқлар билән тәғдирләнди. Алмасниңму һөрмәтлик дәм елишқа чиққиниға чарәк әсиргә йеқин вақит бопту. У шундин бу ян өзлири яшаватқан Султанқорған мәһәллисиниң җәмийәтлик вә жутдарчилиқ ишлириға паал арилишип, керәк җайда өзиниң пикир, мәслиһитини берип келиватиду. Шуниму ейтиш керәкки, у  өткән әсирниң атмишинчи жиллириниң бешида Алмута шәһиридики жутдаш достлирини жиғип, «Дидар» мәшривини уюштурди. Униң әзалири арисида инақлиқни мустәһкәмләп, нәмунилик әнъәниләрни шәкилләндүрүштә рәпиқиси Ташхан иккисиниң сиңәргән вә сиңириватқан әмгиги зор. Улар аримиздики һәммә җәһәттин ибрәтлик аилиләрниң бири. Достлар намидин пешқәдәм қурулушчи Алмас Ниязовни кәспий мәйрими — Қурулушчилар күни билән сәмимий тәбрикләп, униңға мустәһкәм саламәтлик, аилисигә бәхит-саадәт тиләймиз.

Абдукерим ТУДИЯРОВ.