• Йеңилиқлар
• 10 Желтоқсан, 2015

Өзлүгимизни йоқатмайли

Мән ишләватқан мәһкимигә уйғур қизи ишқа орунлашти. Чоң шәһәр ичидә миллитимиз вәкиллирини учритип қалсақ, худди кона тонушлиримизни көргәндәк хошал болуп кетимиз. Өзәм уйғурлар зич орунлашқан бағри кәң, қойни иссиқ Уйғур наһийәсиниң Чонҗа йезисидин болғачқа, шәһәргә келип, оқушта яки ишта башқа милләт вәкиллири билән арилишип, ана тилимда сөзләшкә зар болуп жүрәттим. Гүлназ исимлиқ бу йеңи тонушум исми җисмиға ярашқан, келишкән қиз. Уйғурлар зич орунлашқан мәлиләрниң биридин кәлгәнлигини ейтти. Шәһәргә келип йеқин достлири билән пәтир яллап туридекән. Икки сөзиниң бири русчә. Әң ечинарлиғи, бир күни кәсипдашлар билән иштин чиқип бекәттә автобус күтүп тураттуқ, «пробка» башлинип кәткичә автобус бираз кечикти. Сәвир-тақити қалмиған Гүлназ кәсипдашлар арисида ағзиға кәлгән сөзләр билән автобусниң кәлмәйватқанлиғи үчүн кимду-бирини әйипләватиду... Һелиқи қизниң ағизидин чиққан сөзләргә у әмәс, кәсипдашлиримниң алдида мән хиҗаләт болуп қалдим. ...Көп вақит өтмәйла, йәнә бир уйғур қизи мәһкимимизгә ишқа кирди. У шәһәрниң қизи болғачқа, қоюқ арилишип кетәлмидим. Адәттикидәк иштин чиқип, өйгә қайтқинимда, һелиқи қиз билән бир автобусқа  олтирип қалдим. Алмутиниң һәммә кочилиридәк Сейфуллин кочисидиму дайим «пробка». Автобусму адәмләргә лиқ толған. Автобуста йеңидин ишқа орунлашқан кәсипдишимни гәпкә тартмақчи болуп, шәһәрлик қизниң исмини рус тилида соридим. — Мениң исмим Муһәббәт, – дәп уйғурчә җавап бәрмәсму... Йол бойи Муһәббәт иккимиз узақ сөһбәтлишип, «Айнабулаққа» қандақ йетип кәлгинимизниму сәзмәй қаптимиз. Муһәббәт өзи Алмутида туғулуп өсүпту. Башқа тилда билим елип, турмуш қуруп, пәрзәнтму сөйүп үлгирипту. Мән һәйран болуп «Сиз «шәһәрлик» болуп туруп, рус мәктивидә оқуп, уйғур тилида мундақ таза сөзләшни нәдин үгәндиңиз?» дәп соридим. Муһәббәт мийиғида күлүп қоюп: — Адәм балисиниң қәйәрдә туғулуп өскинидин, қайси тилда оқуғинидин қәтъий нәзәр, ана тилини унтуп қелиши – наданлиқ. Сәвәви ана тил анимизниң ақ сүти билән вуҗудимизға сиңип кәткән әмәсму?! – дәп җавап бәрди. Ичимдә униңға «апирин!» дедим. Һәтта исмини рус тилида сориғинимдин хиҗаләт болдум. Муһәббәтниң ата-анисиға чәксиз миннәтдар болдум. «Тәрбийә – аилидин», дәп бекар ейтмиған екән. Муһуббәтни беқип, қатарға қошқан, өзлириму хәлқимизниң җанкөйәрлиридин болған ата-аниси Карлин ака билән Маһинур һәдә Мәхпировларға апирин ейттим. Хәйрият, шәһәргә келип көплигән йеңи тонушларни таптим. Толиси рус тиллиқ уйғур қиз-жигитлири. 70-80 пайизи рус тиллиқ мәктәпләрдә оқуған, аилисидиму («апака», «дадака», «момака», «бувака» вә башқа сөзлирини һесапқа алмиғанда) асасән рус тилида сөзлишиду. Бу «йеңи уйғурлар» бир-бири билән рус тилида сөзлишип, ана тилида сөзләштин уйиламду, немә? Биз өзимиз «қедимий, мәдәнийитимиз бай хәлиқ» дәп пәхирлинимиз. Шундақ екән, әң чоң байлиғимизниң, өзлүгимизниң ана тилда екәнлигини унтумаслиғимиз керәк.

Маһарәт ИМИРОВА.