• Көргәзмә
• 15 Желтоқсан, 2015

«Амәт момам соға қилғанмис чөгүн билән кәлди»

Йеқинда Алмутидики Ә.Қастеев намидики Дөләт сәнъәт мирасгаһида тонулған коллекционер, Қазақстанниң хизмәт көрсәткән сәнъәт әрбаби Азат Һекимбәгниң «Уйғурларниң әмәлий-декоратив сәнъитиниң коллекцияси» мавзуси бойичә көргәзмиси ечилди.Азат Һекимбәг өз вақтида уйғурлар зич истиқамәт қилидиған йезиларни арилап, турмушқа һаҗәтлик тарихий буюм вә қурал-сайманларни жиққанда, хәлиқ уни «әскилик жиғидиған Азат» дейишкән екән. Һазир болса, «әскилик сетип бай болуп кәткән Азат» дәйдекән. Шуңлашқа коллекционер  хәлиқниң алдида пат-пат һесават берип туриду. Новәттики көргәзмини уюштуруштики мәхсәтму әйнә шуниңдин ибарәт.

Көргәзминиң ечилиш мәрасимиға беғишланған тәнтәнини мәзкүр мирасгаһ мудириниң илмий ишлар бойичә орунбасари Еврат Имамбек ачти. — Азат Һекимбәг исми дунияға тонулған коллекционер, — дәп сөзини башлиди у. — У қириқ бәш жилниң ичидә миңлиған антикварлиқ коллекция топлиған. Коллекционер Түркия, Япония, Франция, Россия, Венгрия вә Қазақстанниң бирнәччә шәһәрлиридә өткән 64 көргәзмигә иштрак қилип, жиққанлирини намайиш қилди. Тинимсиз әмгиги арқилиқ у уйғурларниң қедимий хәлиқ екәнлигини испатлимақта. Новәттики натиқлар — сәнъәтшунас Камилла Ли, сабиқ сенатор Марс Батталов, алим Рабик Исмайилов коллекционер һәққидә өзлириниң иссиқ ләвзини изһар қилди. Алим Рабик Һезим оғли көргәзмигә башқа милләт вәкиллириниң қатнишиватқанлиғини әскә алған һалда өз нутқини рус тилида башлиди. — Бүгүнки күндә қайсила саһада болсун, уйғурни дунияға тонуватқан миллитимиз вәкиллири наһайити көп, — деди Рабик Һезим оғли. — Мана Азат шуларниң бири. У тарихий Вәтинимиздә жавапкәрлик хизмәтләрни атқурған Һекимбәг Ғоҗиниң әвлади. Ана тәрипидин Яркәнттики даңлиқ мечитни салған Веливай Йолдашевниң әвлади. 1955-жили у аниси билән Кеңәш Иттипақиға көчүп чиқти. Бу яққа чиққандин кейин Азат ненини йәп, сүйини ичкән елиниң иҗтимаий-ихтисадий тәрәққиятиға өзиниң салмақлиқ һәссисини қошти. Қазақстан өз Мустәқиллиғини алғандин кейинму тинимсиз әмгәк қилди. Җүмлидин дөләт вә җәмийәт әрбаби Олжас Сулейменов билән бирликтә Шәмәйдики атом полигониниң йепилишиға күч салди. Буни қазақстанлиқларниң унтуғини йоқ. Әмгиги түпәйли, Қазақстан Президенти Нурсултан Назарбаевниң мәхсус Пәрмани билән « ІІ дәриҗилик Барыс» ордениниң саһиби аталди. Әнди Азат Һекимбәгниң «алтун фондиға» келидиған болсақ, у һечкимниң ядиға кәлмигән ишни әмәлгә ашуруп, яш әвладимиз үчүн пүтмәс-түгимәс байлиқ топлиди. Сөз новитини алған саһипхан меһманларға қисқичә «әскилик» жиғишниң тарихини сөзләп бәрди. — Һәммә нәрсә момамниң маңа соға қилған мистин ясалған чөгүндин башланди, — деди Азат Һекимбәг. — Мана шуниңдин кейин мениңда «мошундақ комзәкни ойлап тапқан уйғурниң қолидин башқа нәрсиләрни ясашму келиду» дегән ой пәйда болди. Шуниң билән белимни бағлап, уйғурлар зич яшайдиған жутларни арилап маңдим. Бу йәтмишинчи жилларниң башлири болидиған. Растимни ейтсам, шәһәрдә турғачқиму көпирәк рус тилида сөзләттим. Мошу тәрипидин көп қийналдим. Чүнки маңа асасән жут чоңлири, йәни яшанған кишиләр билән сөзлишишкә тоғра келәтти. Чоңларға ата-анам, бовилирим тоғрилиқ ейтип бәрсәм, мени дәрһал тонатти. «Билимиз, гезиттин оқуған» дейишәтти улар. Шу вақитта мән бизниң чоңлиримизниң гезит вә китап оқуйдиғиниға һәйран қалаттим. Уйғурлирим мениңдин барини айимиди. Бәзиләр кейинирәк өзлири әкелип беришти. Тарихий Вәтинимиздин қолдин тоқулған узақ жиллиқ тарихқа егә гиләмләрни әкәлгәнләрму бар. Мениң һәммисигә рәхмитим чәксиз. Пәқәт мениң хәлқимдин бирла илтимасим бар: «Буюмларни сетиветипту», «Пул топлап қечип кетипту» дегәнгә охшаш әпқачти гәпләрдин жирақ болайли. Бүгүнки күндә силәрниң диққитиңларға һавалә қилинидиған миңдин ошуқ һәрбир буюм маңа «мән уйғур», дәп тәлмүрүп турғандәк. Мән һечқачан миллитимни сатмаймән. Шуниңдин кейин меһманлар Азат Һекимбәгниң коллекцияси қоюлған зални чоң қизиқиш билән зиярәт қилди. Көргәзмә 20-декабрьғичә давам қилиду, халиғучиларға ишик очуқ.

Бәхтишат СОПИЕВ.