• Йеңилиқлар
• 04 Ақпан, 2016

Утуқлиримиз билән махтиналаймиз

Қазақ ветеринария илмий-тәтқиқат институти Қазақстан илим-пәниниң дәсләпки қалиғичи һесаплиниду. Мәзкүр билим дәргаһи 1905-жили Оренбург шәһиридики губерниялик ветеринар-биологиялик лаборатория базиси асасида тәшкил қилинған. Бу лаборатория Қазақстан ветеринарияси үчүн түрлүк дора-дәрмәкләрни чиқарған. Шундақла маллардики хәтәрлик жуқумлуқ ағриқларни диагностика қилишқа алаһидә көңүл бөлгән. 1925-жили ҚазССР пайтәхти Қизилорда шәһиригә көчирилгәндә, башқа дөләт мәһкимилири қатарида, Қазақ өлкилик ветеринария-бактериялогия институтиму көчирилиду. Әнди 1928-жили дөләт пайтәхти Алмутиға йөткәлгәндә институт мошу шәһәргә көчирилиду вә Қазақ ветеринария илмий-тәтқиқат тәҗрибә станцияси болуп өзгәртилиду. 1940-жили униң нами «Қазақ ветеринария илмий-тәтқиқат институти» дәп өзгәртилип, һазирғичә мошу нам билән паалийәт жүргүзүп кәлмәктә. 1976-жили институт үчүн йеңи үч қәвәтлик бена селинди. Әнди 2012-жили Қазақстан Җумһурийити Йеза егилиги министрлиги тәрипидин 1 миллиард тәңгә бөлүнүп, институт бенаси мурәккәп ремонтин өтти һәм хәлиқара стандартларға лайиқ лабораториялик қурал-җабдуқ билән толуқтурулди. Бүгүнки таңда институтниң елимизниң 11 регионида шөбиси бар. Дөлитимиздики йетәкчи илмий-тәтқиқат институти һесаплиниду вә маддий-техникилиқ базиси хәлиқара стандартларға лайиқ һәм ветеринария бойичә хәлиқара стандартлар тәләплиригә мувапиқ тәтқиқатларни жүргүзүшкә мүмкинчилик бериду. Һазир институтта 95 илмий хадим, шуларниң ичидә 19 пән доктори, 45 пән намзити хизмәт қилиду. 17 магистр, 18 магистрант вә 2PhD докторант бар. Институтқа ветеринария пәнлириниң доктори, профессор, ҚҖ Миллий пән академиясиниң Пәхрий әзаси, ҚҖ Йеза егилиги пәнлири академиясиниң академиги Әхмәтҗан Султанов рәһбәрлик қилиду. Униң тәшәббуси билән мәзкүр билим бәргаһи тарихида дәсләпки қетим 2013-жили институт лабораториялири һайванатлар арисидики хәтәрлик жуқумлуқ ағриқларға диагноз қоюш, биоветеринариялик васитиләрни синақтин өткүзүш мәркизигә айланди. 2015-жили Қазақстан ветеринария илим-пәнидә дәсләпки қетим Қазақ ветеринария илмий-тәтқиқат институти дәриҗисини тәкшүрүш провайдери болди. Дәриҗини тәкшүрүш синақларни вә өлчәмләрни әмәлгә ашурушниң сүпитини назарәт қилиш үчүн жүргүзүлиду. Мустәқиллик жиллири институт алимлири тәрипидин 600гә йеқин илмий һөҗҗәт тәйярланди, 100дин ошуқ вакцина, қандин ясалған дора, антибактериал, паразитларға қарши дизинфекция васитилирини ишләпчиқириш бойичә тәклип тәвсийә қилинди. 60 том илмий әмгәк, 30 монография, 500дин ошуқ тәвсийә, методикилиқ көрсәтмиләр вә стандартлар нәшир қилинди. 70 докторлуқ вә 380 намзатлиқ диссертация һимайә қилинди. Дәсләпки қетим институт тәрипидин кәшпиятларни қоллиниш үчүн 5 лицензия сетилди. Уларни сетиш арқилиқ 200 миллион тәңгә пайда кәлтүрүлди. Қазақ ветеринария илмий-тәтқиқат институтиниң паалийитидики асасий йөнилишләрниң бири — яш алимларни тәйярлаш, шундақла ветеринария саһасидики актуал мәсилиләр бойичә семинарларни, мәҗлисләрни вә хәлиқара илмий конференцияләрни өткүзүш болуп һесаплиниду. Бизниң алимлиримиз аграрлиқ алий оқуш орунлирида студентларға лекцияләр оқуйду, ветеринар мутәхәссисләрниң билимини ашуруш курслирини өткүзиду, чарвичилиқ билән шуғуллинидиған егиликләрдә эпизоотологиялик тәкшүрүшләрни жүргүзиду һәм әмәлий ярдәм бериду. Институт өз паалийитини коммерцияләштүрүш даирисидә Дуниявий банкниң, ҚҖ Билим вә пән министрлигиниң грантлирини әмәлгә ашуриду. Һәр жили Қазақстан Җумһурийити Йеза егилиги министрлиги ветеринариялик назарәт комитетиниң тапшурмиси бойичә институт алимлири карантин вә хәтәрлик ағриқлар пәйда болуши ховупи пәйтидә эпизоотикиға қарши чариләрни тәйярлашқа, ветеринария саһасида һәрхил қанун-һоқуқлири ишләп чиқишқа қатнишиду. Елимиздә чиқирилған һәм чәт әлләрдин кәлтүрүлгән ветеринарлиқ дора-дәрмәкләрниң экспертизисини һәм биздә тиркилидиған ветеринарлиқ дориларни синақлардин өткүзиду. Ветеринарлиқ бехәтәрлик системисини тәрәққий әткүзүш бойичә «Агробизнес-2020» программисини әмәлгә ашуруш даирисидә институт алимлири Мәҗлис депутатлири, Йеза егилиги министрлиги, вилайәтлик йеза егилиги башқармилириниң, территориялик инспекцияләр вәкиллири вә агросанаәт комплексиниң рәһбәрлири билән бирликтә семинар-кеңәшмиләрни, илмий-әмәлий конференцияләрни уюштуриду. Уларниң нәтиҗилири бойичә хәтәрлик жуқумлуқ ағриқлар билән күришишниң тактикиси вә стратегияси тәйярлиниду һәм әмәлиятта қоллинишқа тәвсийә қилиниду. 2015-жили МДҺ әллири ичидә дәсләпки болуп Қазақстанниң тоққуз вилайити «Вакцинисиз ақсилдин (ящур) әркин зона» статусини алди. Бу һәқтә хәлиқара эпозоотика бюросиниң Парижда өткән 83-баш сессиясидә елан қилинди. Бу, әлвәттә, бизниң институтниң Қазақстан мустәқиллигини алған 25 жил ичидә атқурған ишлириниң кичикинә бир бөлүги. Тәкитләш лазимки, өткән жили институт мудири, тонулған алим Әхмәтҗан Султанов «Құрмет» ордени билән мукапатланди. Буму бизниң чоң утуғимиз.

Аида АБДЫБЕКОВА,

Қазақстан ветеринария илмий-тәтқиқат институти баш мудириниң орунбасари.