• Инкас
  • 25 Ақпан, 2016

Қоллап-қувәтләйдиған мәсилә

«Уйғур авази» гезитиниң мошу жилқи 4-февралдики 5-санида көрнәклик алим Рабик Исмайиловниң «Бизгә миллий мирасгаһ керәк» сәрләвһәлик мақалисини оқуп, Азат Һекимбәг билән дәсләпки тонушқиним, униң бу экспонатларни жиғиштики биринчи қәдими көз алдимға кәлди. Бу өткән әсирниң 70-жиллири болидиған. У чағда мән Челәк наһийәлик «Әмгәк туғи» гезитида ишләттим. Бир күни редакциямизгә оттура бойлуқ, қәдди-қамити келишкән бир жигит кирип кәлди. У һәммимиз билән силиқ-сипайә саламлишип, андин мәхситини ейтип, өзигә йол-йоруқ көрситишимизни кичикпейиллиқ билән илтимас қилди. Униң мәхсити хәлқимиздә сақлинип келиватқан кона буюм-мираслирини жиғиш екән. Униң биз билән болған адимий мунасивити һәммимизгә йеқип қалди, шуңлашқа қолумиздин келишичә ярдәм беришни тоғра көрдуқ. Коллективта әң яш мән едим. Азатму мениң билән тәңтуш дегидәк еди. Шуңлашқа йезиларни арилап, әҗдатлиримиздин қалған кона буюм-мирасларни жиғиш үчүн Азатқа мән һәмра болдум. Кейин мән Алмутиға ишқа кәлгәндә униң билән мунасивитимиз техиму қоюқлишип, ака-укилардәк болуп кәттуқ.

У мәзгилләрдә бизниң астимизда һазирқидәк машинимизму йоқ еди. Әнди наһийә мәркизидин йезиларға автобуслар наһайити шалаң қатнатти. Биз баридиған җайимизға саатлап автобус күтүп аран йетивалаттуқ. Мәлигә беришни беривалимизу, андин уни пиядә арилаймиз. Нәгә берип, кимгә йолуқишимизни билмәймиз. Әйтәвир, учрашқан адәмләргә мәхситимизни ейтип, ярдәм беришни илтимас қилимиз. Уларниң бәзилири бизни дурус чүшинип иллиқ қарши елип, яхши мунасивәттә болиду, билгән-көргәнлирини ейтип, кимләргә йолуқишимизни көрситиду. Бәзиләр болса, бизни әскилик, кона-яғанларни жиғидиған «диванә» мисали көрүп, соғ мунасивәттә болиду. Хәйрият, адәмләрниң һәммисила бирдәк болмайдиғу, уларниң һаятқа көзқариши, пикир қилиш тәпәккүри һәрхил болуши тәбиий. Униңға көңүл бөлүшниңму, рәнҗип кетишниңму һаҗити йоқ еди. У чағларда биз техи яш едуқ. Азатниң қоли қисқа, чөнтиги қуруқ еди. Шу заманларда һәммимиз үчүн «Һинд чейи» бәкму әтвалиқ болидиған. Азат Алмутидин кәлгәчкә, әшу чайдин бираз еливапту. Айрим кишиләр өзлиридә ата-бовилиридин мирас болуп қалған кона буюмлирини бизгә соға қилди. Һәр һалда йеза адәмлири әмәсму, көңли кәң, қоли очуқ. Азат болса, алған нәрсилириниң бәдилигә уларға бир-икки пачка әшу чейини бериду. Улар «дефицит» болуп кәткән бу тәвәррүк чайни алғиниға хурсән, биз болсақ дегән нәрсимизниң қолумизға тәккинигә хошал. Әшу қоли очуқ инсанлардин жиққан нәрсимизни дүмбимизгә артип, һасирап-һөмүдәп өйгә келимиз. Шу йосунда наһийәниң Қорам, Қаратуруқ, Ғәйрәт, Байсейит, Маливай охшаш уйғурлар зич жайлашқан йезилирини арилап, буниңдин йүзлигән жиллар илгири әҗдатлиримиз тәрипидин бәрпа қилинған әшундақ буюмларни хелила жиғивалдуқ. Буни көрүп Азатниң хошаллиғидин беши көккә йәткән еди. Мүмкин, у әшу кона, ташланди болуп қалған нәрсиләрниң бүгүнки күндә бебаһа қиммәткә егә болуп, миллитимизниң әсирләр бойи яратқан сәнъитиниң, мәдәнийитиниң, қолһүнәрвәнчилигиниң сақлинип қелишида чоң әһмийәткә егә болидиғанлиғини әшу чағдила сезип-биливедимекин. Мана, бу қайтмас ирадә егиси Азат Һекимбәгниң әшу «кона-яғанларни» жиғиштики һаятидин пәқәт бирла мисал. У бүгүнкидәк бебаһа қиммәткә егә экспонатларни жиғиш үчүн нәләргә бармиди, кимләрниң ишигидә сарғийип турмиди. Бу һәмминиң қолидин келивәрмәйдиған иш. Униң үчүн ирадә, чидам-ғәйрәт, сәвир-тақәт керәк! Бу йолда униң тартқан җапа-мәшәқәтлирини бир Алла, бир Азатниң өзи билиду. Бүгүн униң экспонатлири 500 квадрат метрлиқ көргәзмә залиға сиғмай қалди. Бүгүн Азат дунияға тонулған антиквар, мәшһур коллекционер аталди. Хәлқимизниң мирасини дунияға тонутти. Әшу 1977-жилдин та бүгүнки күнгичә илгәрки СССРниң барлиқ җумһурийәтләрдә, шундақла көплигән жирақ чәт әлләрдә униң 60тин ошуқ көргәзмиси өтүпту. Азат Һекимбәгниң бу әмгәклири Қазақстанда жуқури баһаланди. Һазир у «Барыс» ордениниң кавалери, Қазақстан Җумһурийитиниң хизмәт көрсәткән сәнъәт әрбаби. Әлвәттә, бу пәқәт Рабик акинила әмәс, һәммимизни әпсусландуридиған, тәшвишләндүридиған, ойландуридиған мәсилә. Миңбир мәшәқәтләр билән тепип-жиққан бу бебаһа байлиғимизни қолумиздин чиқирип, йоқитип қоюш хәтәри бар. Әждатлиримиздин қалған мирас – байлиқни биз кәлгүси әвладимизға қалдурмисақ, у чағда бизниң ким болғинимиз? Уларниң алдида пүтмәс гунаға патимизғу. Шуңлашқа бүгүнки күндә бизгә миллий мирасгаһ һавадәк һаҗәт. У пәқәт Азат Һекимбәгниң экспонатлирини сақлап қалидиған җай болупла қалмай, бәлки миллий мәдәнийәт өйигә айланған болар еди. У йәрдә һазир немә қиларини, нәгә барарини билмәй тәнтирәп жүргән яшлиримиз үчүн әдәбиятимизни, сәнъитимизни, миллий мәдәнийитимизни тәрғип қилидиған ихчам мәркәзләрни ечип қойсақ, нур үстигә нур болар еди.  Раст, һазир ихтисадий боһран қанат яйди. Лекин шундиму қоли очуқ, көңли кәң тиҗарәтчилиримиз, жигитбашлиримиз нурғунлиған хәйрихаһлиқ ишларни қиливатиду. Уларниң бәзилири әҗайип һашамәтлик мечитларни селип, хәлиқ һөрмитигә бөлиниватиду. Әшу бирәр мечитниң орниға миллий мирасгаһ селип қойсақ, келәчәк әвлатлиримиз үчүн әбәдил-әбәт унтулмайдиған вақиә болар еди. Әгәр әшу тиҗарәтчилиримизниң бирәси бу ишни қолға елип, башламчи болса, башқиларму қарап турмас дәп ойлаймиз. Әзәлдин қийин-қистақларға төзүп, йоқни бар қилип келиватқан хәлқимизму бу иштин чәттә қалмайду, уни һәммә қоллап-қуватләйдиғанлиғида һечқандақ шәк-шүбһә йоқ. «Көп түкәрсә, көл болар» дәйдиғу. Худа халап, бу үмүтимизму рояпқа чиқип қалар.

Нурдөләт МУРАДИЛОВ,

Қазақстан Журналистлар иттипақиниң әзаси.

404 рет

көрсетілді

1

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы