• Мәдәний мирас
• 17 Наурыз, 2016

Йәңгә қошуп әвәтиш адити

Уйғурларда тунҗа тойи болған қизға йәңгә қошуп әвәтиш адити бар. Қиз бала илгири ата-анисиниң ғәмхорлуғида чоң болған болса, турмушқа чиққандин кейин йолдишиниң вә қейината-қейинанисиниң хизмитини бәҗириду. Шуңлашқа әҗдатлиримиз талалиқ қилинған қизни келин болуп чүшкән өйигә йәңгә қошуп әвәтиш адитини шәкилләндүргән. Йәңгә сүпитидә талланған аял қиз тәрәп җәмәтидики көпни көргән, әхлақ-пәзиләт, билим-мәртивә җәһәттин башқилардин үстүн туридиған, аилә тирикчилигигә пишшиқ, вападар, көйүмчан, пәрзәнт тәрбийиләштә мол тәҗрибигә егә, чоңларни күтүшни билидиған, абройлуқ болуши лазим. У той күни бирәвигә келин болуп чүшүватқан қизға әтигәндә қайси вақитта орнидин туруш, ерини һәм қейината-қейинанисини күтүш, уларға салам бериш, аилә әзалири билән муамилә қилиш вә уларниң арисидики мунасивәтни тәңшәш, әрниң кийим-кечәклирини рәтләп, йемәк-ичмәк тәйярлаш, аилидә әдәп-әхлақни сақлаш, мәдәнийәтлик, сәмимий, вападар, растчил, көйүмчан вә әпучан болуш, икки өй арисида гәп тошумаслиқ вә һаказилар тоғрисида тәлим бериду. Умумән, қизға аиләвий һаятқа һаҗәтлик болған мәслиһәт-несиһәтләрни қилип, бәхит тиләп, мустәқил турмуш йолиға қәдәм ташлиғанлиғини әскәртиду. Йәңгә қизға йеңи аилисидә пәқәт бир кечә-күндүзла һәмра болиду. Мошу вақит ичидә униңға жуқурида қәйт қилинған ишлар бойичә тәрбийә бериду. Қиз йеңи һоҗриға киргәнниң әтиси, униң уруқ-туққанлири алаһидә таам тәйярлап,  қизни һәм йәңгисини йоқлап келиду. Бу адәт «қиз-жигитни әтигәнлик ғизаландуруш» дәп атилиду. Таам йейилип болғандин кейин йәңгиниң вәзиписи аяқлишип, у меһманлар билән биллә қайтип кетиду. Қиз шуниңдин башлап йеңи аилә муһитида мустәқил турмуш кәчүрүш йолиға қәдәм ташлайду. Йеңи келингә нисбәтән йәңгиниң роли чоң. Әгәр у тәҗрибилик, билимлик, турмуш тәҗрибиси мол аял болса, униң ейтқанлириға әмәл қилған келинму бәхитлик һаят кәчүриду. Умумән, уйғурларниң тунҗа тойи болған қизға йәңгә қошуп әвәтиш адитигә хәлқимизниң әхлақ, мәдәнийәт қариши, инақлиқ-иттипақлиқ, садақәт чүшәнчиси вә бәхитлик аилә қуруш һәм үмүтварлиқ ишәнчиси охшаш әң есил пәзиләтләр муҗәссәмләнгән.

www.bagdash.cn