• Йеңилиқлар
• 07 Сәуір, 2016

Вашингтондики учришишлар

Дөләт рәһбири Нурсултан Назарбаев Вашингтон шәһиридә өткән Ядролуқ бехәтәрлик бойичә ІV саммит даирисидә Карнеги фондиниң президенти Уильям Бернс билән учрашти. Бу учришиштин кейин президент АҚШниң җәмийәт вә сәясий әрбаплириниң алдида сөзгә чиқти.Карнеги фондиниң штаб-квартирисида уюштурулған учришишнин дәсләпки қисми тар даиридә өтти. Униңға Карнеги фондиниң президенти Уильям Бернс билән АҚШниң сабиқ мудапиә министри Уильям Перри, АҚШниң сабиқ сенатори Сэмюэль Нанн, Калифорния штатиниң губернатори Эдмунд Браун, CNN канилиниң асасчиси Тэд Тернер, “Gap” компаниясиниң сабиқ рәһбири Э.Гаст қатнашти. Учришиш давамида хәлиқара күн тәркивидики муһим мәсилиләр, шундақла Қазақстан вә АҚШниң дуниявий антиядролуқ һәрикәт даирисидики һәмкарлиғи тоғрилиқ пикирләр ейтилди. Шуниңдин кейин Қазақстан Президенти Карнеги фондиниң мәҗлисләр залида АҚШниң җәмийәт вә сәясий әрбаплириниң алдида дунияни ойландуруватқан нурғунлиған мәсилиләргә мунасивәтлик сөз сөзлиди. Дөләт рәһбири биринчи новәттә мошундақ пикир алмаштуруш мәйданини уюштурғанлиғи үчүн Карнеги фондиға тәшәккүр изһар қилип, мәзкүр тәшкилатниң бир әсирдин ошуқ вақит давамида хәлиқара мунасивәтләрниң тәрәққиятиға зор үлүш қошуватқанлиғини тәкитлиди. Шуниңдин кейин Дөләт рәһбири һазирқи заман дуния қурулуминиң мәсилилиригә вә Қазақстанниң хәлиқара мәйдандики ролиға мунасивәтлик ой-пикирлирини  оттуриға салди. Нурсултан Назарбаев ХХ вә ХХІ әсирләр қийилишидики чарәк әсирниң тилға аларлиқ тарихий өзгиришләр дәври һесаплинидиғанлиғини, буниңдин 25 жил илгири Қазақстанниң мустәқил дөләт сүпитидә һаят кәчүридиғанлиғиға гуманлар болғанлиғини тәкитлиди. “Бизгә йеңи дөләтни “нольдин” башлап қурушқа,  планлиқ – мәмурий системидин — базар ихтисадиға, тоталитаризмдин демократиягә көчүшкә тоғра кәлди. Қисқа вақит ичидә дөләтчилигимизни күчәйтиш, заманивий ихтисат қуруш вә җәмийәтни йүксәлдүрүш бойичә чоң ишлар әмәлгә ашурулди”, деди Дөләт рәһбири. Нурсултан Назарбаев елимиз әмәлгә ашуруватқан “100 ениқ қәдәм” Милләт плани тоғрилиқ кәң тохталди. “Планни әмәлгә ашуруш ХХІ әсирдә нәтиҗидар сәясий системиси, тәрәққий әткән гражданлиқ җәмийәт институтлири билән билимгә асасланған ихтисади бар Қазақстанни қурушқа қаритилған”, деди Дөләт рәһбири. Шуниң билән биллә Қазақстан Президенти елимизниң дуниявий антиядролуқ һәрикәткә қатнишиши мәсилисигиму кәң тохталди. “Мәркизий Азияни ядро қуралисиз регион қилиш арқилиқ биз ениқ дуния географиясини қелиплаштурушқа чақиримиз. Бу – Евразиядә, Латин Америкисида вә Африкида алтә ядросиз регион даирисини кәңәйтиш дегәнликни билдүриду. Төвән бейитилған уран банкини Қазақстанда орунлаштуруш тоғрилиқ МАГАТЭ билән шәртнамиға  2015-жили қол қоюлуши муһим қәдәм болди. Бу – дуниявий әһмийәткә егә вақиә. Дуния уни атомни бехәтәр вә течлиқ мәхсәткә пайдилиниш ишидики муһим чарә сүпитидә баһалиши лазим”, деди Нурсултан Назарбаев. Шуниң билән биллә Қазақстан Президенти елимизниң дуниявий антиядролуқ һәрикәткә қатнишиши мәсилисигиму кәң тохталди. “Мәркизий Азияни ядро қуралисиз регион қилиш арқилиқ биз ениқ дуния географиясини қелиплаштурушқа чақиримиз. Бу – Евразиядә, Латин Америкисида вә Африкида алтә ядросиз регион даирисини кәңәйтиш дегәнликни билдүриду. Төвән бейитилған уран банкини Қазақстанда орунлаштуруш тоғрилиқ МАГАТЭ билән шәртнамиға  2015-жили қол қоюлуши муһим қәдәм болди. Бу – дуниявий әһмийәткә егә вақиә. Дуния уни атомни бехәтәр вә течлиқ мәхсәткә пайдилиниш ишидики муһим чарә сүпитидә баһалиши лазим”, деди Нурсултан Назарбаев. Нурсултан Назарбаев һазирқи заман хәлиқара бехәтәрликниң муһим мәсилилиригиму тохталди. “Инсанийәт ХХІ әсиргә течлиқ вә дуниявий һәмкарлиқниң йеңи дәври сүпитидә үмүт артти. Амма, әпсус, барлиқ бехәтәрлик вә турақлиқ дунияни қелиплаштуруш мүмкинчилигидин айрилип қалди. Дунияға йәнә ховуп туғулуватиду, уни иқрар қилишимиз керәк. Бу хәтәр – дуния даирисидики уруш ”, – деди Дөләт рәһбири. “ХХІ әсирдики әң муһим мәсилиләрниң бири — ядролуқ терроризм ховупи вә ядролуқ һәм радиоактивлиқ материалларниң қанунсиз айлиними болуватиду. Дуния техичила ховуплуқ һәм тәхминсиз йеңи ядролуқ әсиргә қарап илгирилимәктә. 60 жил илгири улуқ алимлар Альберт Эйнштейн вә Бертран Рассел манифест елан қилип, “Инсанийәт әвлади йоқап кетәмду яки инсанийәт уруштин баш тартамду?” дегән муһим соални қойған. Урушни тохтитиш — инсанийәт цивилизациясиниң әң чоң вәзиписи болуватиду. Бизгә униңдин башқа йол йоқ”, деди Нурсултан Назарбаев. Дөләт рәһбири бу мәхсәткә йетиш үчүн дуния тәрәққиятиниң парадигмисида сүпәтлик вә чоңқур өзгиришләрни әмәлгә ашуруш, дунияниң барлиқ лидерлириниң сәясий хаһиши билән барлиқ дөләтләрниң күчини бириктүрүшниң муһимлиғиға ишәнчә билдүрди. Қазақстан Президенти мошу вәзипиләрни һәл қилишта елимиз қобул қиливатқан чариләрни атап көрсәтти. Уларниң қатарида  “Дуниявий стратегиялик тәшәббус – 2045” планини тәйярлаш тәшәббуси, хәлиқара һоқуқ қаидилирини күчләндүрүшкә вә ишәшлик қелипиға кәлтүрүшкә беғишланған БМТниң алий дәриҗидики хәлиқара конференциясини чақириш бойичә тәшәббуси, БМТ даирисидә хәлиқара терроризм вә экстремизмға қарши иш-һәрикәтниң дуниявий системисини қуруш, Беларусь, Қазақстан, Россия вә Украина лидерлириниң  Минск учришишини, шундақла “Норманд төртлиги” музакирилирини уюштурушқа тәсир қилидиған чарә-тәдбирләрму бар. Қазақстан Президенти бийил елимиз билән АҚШ арисидики дипломатиялик мунасивәтләрниң орнитилғанлиғиға 25 жил толуватқанлиғини ейтти. “Бехәтәрлик вә ядролуқ қурални тарқатмаслиқ – һәмкарлиғимизниң вақит синиғидин өткән концепцияси. Биз хәлиқара бехәтәрлик саһасидики муһим қәдәмгә айланған Ядролуқ бехәтәрлик саммитини өткүзүш тоғрилиқ Вашингтонниң тәшәббусини толуқ қоллап-қувәтлидуқ”, деди Нурсултан Назарбаев. Шуниңдин кейин Дөләт рәһбири дөлитимиз ядролуқ қуралсизлиниш вә ядролуқ қурални тарқатмаслиқ саһасида өз ишини давамлаштуридиғанлиғини ейтти. Нурсултан Назарбаев учришиш ахирида қатнашқучларниң бирқатар соаллириға җавап бәрди. *** Дөләт рәһбири Нурсултан Назарбаев Вашингтонда кәспий боксчи, Қазақстан Җумһурийитиниң әмгиги сиңгән спорт маһири Геннадий Головкин билән учрашти. Учришиш давамида Президент “ЭКСПО – 2017” әлчиси мәртивисини алған Г.Головкинни тәбриклиди һәм спортчиға йеңи утуқлар тилиди. Өз новитидә Г.Головкин Нурсултан Назарбаевқа бокс вә спортниң тәрәққиятиға қошқан зор үлүши үчүн вә шәхсән өзигә көңүл бөлгәнлиги үчүн тәшәккүр изһар қилди. Тәкитләш лазимки, саммит һарписида “Астана ЭКСПО – 2017” Миллий компанияси” акционерлиқ җәмийитиниң башқарма рәиси Ахметжан Есимов Қазақстанниң АҚШтики әлчиханисида Геннадий Головкинға “ЭКСПО – 2017” әлчиси гуванамисини тапшурған еди. *** Дөләт рәһбири Нурсултан Назарбаев Ядролуқ бехәтәрлик бойичә саммит даирисидә иш бабидики кәчки ғизаға қатнашти.

Бу чарә тәдбир даирисидә саммит делегатлири арисида Ядролуқ терроризм ховупиниң алдини елиш мәсилисигә беғишланған интерактивлиқ музакириләр өтти, дәп хәвәрлиди Президентниң Мәтбуат хизмити.