• Йеңилиқлар
• 20 Мамыр, 2016

Дипломатия саһасида – 40 жил

Биз, журналистлар, өз саһасида көзгә көрүнәрлик утуқларни қолға кәлтүргән вә жуқури лавазимларни егилигән шәхсләр һәққидә язғинимизда, пат-патла «униң исми оқурмәнләргә яхши мәлум» дегән ибарини пайдилинимиз. Бирақ бу қетим мән мәзкүр мақалини тамамән башқичә, йәни мениң сөһбәтдишим өзи паалийәт елип барған саһада, йәнә келип, хәлқимизниң вәкиллири анчила нурғун әмәс дипломатия саһасида хелә чоң утуқларға йетип, жуқури лавазимларни егилигән болсиму, униң  исми бизниң оқурмәнлиримизгә тамамән намәлум екәнлигидин башлимақчимән. Буниңға, биринчидин, униң паалийәт даирисиниң алаһидиликлири, йәни һаятиниң тәңдин-йерими чәт әлләрдә өткәнлиги сәвәп болса, иккинчидин, униң тәбиитидин бәкму кичик пейиллиғи сәвәп болған болуши мүмкин дәп пәрәз қилимән. Шуңлашқа мениң кона тонушум Әркин Имин оғли билән болған сөһбәтни оқурмәнләр диққитигә һавалә қилиштин илгири гезитханни униң қисқичә тәрҗимиһали билән тонуштуруп өтүшни орунлуқ көрдүм. Әркин Имин оғли Әхмәтов 1947жили Алмута шәһиридә зиялилар аилисидә туғулған. 1971-жили Ташкәнт дөләт университетиниң Шәриқ тиллири факультетини, 1987-жили СССР Ташқи ишлар министрлигиниң Дипломатия академиясини тамамлиған. Әмгәк паалийитини 1971-жили СССРниң Мисирдики һәрбий мутәхәссисләр топиниң тәрҗимани болуштин башлиған у 1975 — 1980-жиллар арилиғида Қазақ ССР Ташқи ишлар министрлигиниң биринчи кативи лавазимида давамлаштуриду. Шуниңдин кейин бәш жил җәриянида СССРниң Җәнубий Йемендики әлчиханисида иккинчи катип лавазимини егиләйду. 1987-жили Дипломатия академиясини қизил диплом билән тамамлиғандин кейин йәнә бәш жил СССРниң Мальтидики әлчиханисида биринчи катип лавазимида ишләйду. 1992 — 1996-жиллар арилиғида Қазақстан Җумһурийити Президенти Аппаратиниң Хәлиқара бөлүми башлиғиниң орунбасари вә шуниң билән бирқатарда җумһурийәт Президенти Протокол хизмитиниң рәһбири сүпитидә паалийәт  елип бариду. 1996-жили бирнәччә ай җәриянида Қазақстанниң Бүйүк Британия билән Шималий Ирландиядики вақитлиқ вәкили лавазимини егиләйду. 1996 — 1998-жиллири у «Делфи инвестмент» (АҚШ) ширкитиниң Қазақстандики вәкили, әнди 1998 — 2000-жиллар давамида болса, «Н.Назарбаев билим фонди» мудириниң орунбасари лавазимида ишләйду. 2000 — 2008-жиллар арилиғида Швейцарияниң Женева шәһиридики  Бирләшкән Милләтләр Тәшкилатиниң бөлүмчиси вә башқиму хәлиқ­ара тәшкилатлар йенидики Қазақстан Җумһурийити Вака­ләтханисида турақлиқ вәкил­ниң орунбасари-мәслиһәтчиси хиз­митини атқуриду. 2008-жилдин 2014-жилниң ахириғичә Қа­зақстан Җумһурийитиниң Бү­йүк Британия билән Шималий Ирландиядики әлчисиниң орунбасари- мәслиһәтчиси лавазимида паалийәт елип бариду. Қазақстан Җумһурийити Президентиниң 2002-жилдики Пәрманиға бенаән Ә.Әхмәтовқа II дәриҗилик Пәвқуладдә вә Толуқ һоқуқлуқ вәкил дипломатлиқ ранги берилгән. У Қазақстан Җумһурийити дипломатия саһасиниң хизмәт көрсәткән хадими атиғиға егә. Бирқатар медальлар, Җумһурийәт Президентиниң, Қазақстан Ташқи ишлар министрлигиниң Пәхрий ярлиқлири билән мукапатланған. Елимиз Президентиниң Тәшәккүрнамисини елишқа муйәссәр болған. Қазақстан делегациясиниң тәркивидә 2001 — 2007-жиллири Женевада өткүзүлгән СССР вә АҚШ оттурисидики стратегиялик қурал-ярақларни қисқартишни назарәт қилиш бойичә бирләшкән комиссияниң музакирилиригә, шундақла инсан һоқуқи, қуралсизлиниш, қачақлар, миграция мәсилилиригә беғишланған онлиған әнҗуманларға қатнашқан. –  Әркин Имин оғли, жуқурида сизниң тәрҗимиһал сәһипилириңиз  һәққидә қисқичә мәлуматлар бериливатиду. Шуңлашқиму сөһбитимизни сизниң һаят йолуңизниң дәсләпки қәдәмлиридин әмәс, бәлки иккимизниң тонушқан пәйтимиздин  башлашни тоғра дәп һесаплаватимән. Әгәр, хаталашмисам, биз 1993-жили  тонуштуқ. Сизниң кабинетиңиз Алмутидики шу чағдики Җумһурийәт Президенти Аппарати бенасиниң алтинчи қәвитидики Президентниң қобулханисиға киридиған ишикниң сол тәрипидә еди. Коридорниң оң тәрипидики кабинетта аппарат рәһбири Н.Әбиқаев олтиратти. Бирнәччә қетим сизниң йениңизға кирип, биллә чай яки кофе ичкәнлигим техичә ядимда. – Мениңму есимға чүшүватиду. Бизни Президентниң Мәтбуат  хизмитидики жигитләр тонуштуруп қойған еди. У чағда мән Президент Аппарати Хәлиқара бөлүми башлиғиниң орунбасари, Президентниң Протокол хизмитиниң рәһбири лавазимида ишләвататтим. 1995-жили сентябрь ейида биз, бир топ журналистлар, Президентқа һәмра болуп Беҗинға барғинимизда, мән сизниң хизмитиңизниң әмәлияттики көрүнүшиниң гувачиси болған едим. Хитай пайтәхтидики һәрхил рәсмий вә нарәсмий учришишларда, умумән, пүткүл сәпәр давамида сиз делегация әзалириға, журналистларға вә Дөләт рәһбиригә һәмра болған башқиму шәхсләргә интайин сәвир-тақәтлик билән кимниң қәйәрдә туруши, қайси орунға олтириши, у яки бу йәргә қандақ тәртиптә кирип-чиқиши керәклигини чүшәндүрүп, буниң һәммисини қәтъий назарәт қилип турған едиңиз. Нурсултан Әбиш оғлиниң айрим мәсилиләр бойичә бирнәччә қетим Сизгә мураҗиәт қилғанлиғиниму  көрүведим. Мән шу чағда Сизниң ишиңизниң қанчилик дәриҗидә җавапкәрликни тәләп қилидиғанлиғини чүшәнгән едим. Сизниң көргиниңиз елимиз Президенти Протокол хизмити паалийитиниң ахирқи басқучи болуп һесаплиниду. Мениң вә кәсипдашлиримниң бу хизмәттики вәзиписи Нурсултан Әбиш оғлиниң чәт әлләргә болған барлиқ сәпәрлирини вә шундақла Қазақстанға кәлгән дөләт вә һөкүмәт рәһбәрлири делегациялирини қобул қилишни алдин-ала тәйярлаштин вә уларниң утуқлуқ өтүшини тәминләштин ибарәт еди. Елимиз Президентиниң бирәр мәмликәтни рәсмий түрдә зиярәт қилиши үзүл-кесил ениқланғандин кейин шуниң һарписида биз, бирнәччә адәм, тәйярлиқ топи сүпитидә, шу мәмликәткә атлинаттуқ. Сәпәрниң протокол қисми, һөҗҗәтләрни имзалаш җәрияни, делегацияниң тәркиви, бехәтәрлиги, униң әзалирини орунлаштуруш, рәсмий қобул қилишлар, һәрхил учришишлар, қисқичә ейтқанда, қанчә күндин ибарәт болушидин қәтъий нәзәр, сәпәрниң һәр күни, һәр саати, минутида әмәлгә ашурулидиған чарә-тәдбирләр алдин-ала ениқлинип, пухта тәйярлиниши керәк еди. Бу җәриянда хаталишишқа тамамән йол қоюлматти. Бу җәһәттин елип қариғанда, Президент билән ишләш оңай болмиса керәк? Очуғини ейтиш лазимки, Нурсултан Әбиш оғли билән биллә ишләш җәриянида нурғун нәрсиләрни үгәндим. Бизниң Президент интайин ишләмчан, өзигә һәм әтрапидикиләргә нисбәтән наһайити тәләпчан адәм. Һәрқандақ дөләт рәһбири билән өткүзүлидиған музакириләргә дайим һәртәрәплимә тәйярлиниду. Онлиған һөҗҗәтләрни, өзи зиярәт қилидиған мәмликәтниң тарихини, иҗтимаий-сәясий, ихтисадий-мәдәний әһвалини мүмкин қәдәр кәңирәк өзләштүрүвелишқа тиришиду. Һәтта самолеттиму униң дайим җиддий иш үстидә олтиридиғанлиғиға һәммимиз үгинип қалған едуқ. Йәнә бир алаһидә тәкитләп кетидиған нәрсә шуки, Нурсултан Әбиш оғли интайин күчлүк музакиричи. Һәрқандақ сөһбәтдишини алаһидә диққәт билән зәң қоюп тиңшайду. Өзигә қоюлған соалларға асаслиқ җавап қайтуриду. Сиз Президентниң Протокол хизмитиниң рәһбири вә, умумән, дипломат сүпитидә қайси әлләрни зиярәт қилдиңиз? Ундақ мәмликәтләр нурғун. Франция, АҚШ, Испания, Германия, Венгрия, Япония, Һиндстан, Җәнубий Корея, Иран, Түркия, Таиланд вә һаказилар. Һәммисини қошуп һесаплиғанда қириқтин ошуқ мәмликәт. Әнди һаят йолуңизниң башлинишиға қисқичә тохтилип өтсәк. Сизниң дипломат кәспини егилишиңизгә немә сәвәп болди? Мәктәптә оқуватқан чеғимдила чәт әл тили, тарих, география пәнлирини яхши көрәттим. Қолумдин китап чүшмәтти. Жирақ әлләрни зиярәт қилишни, узақ муддәтлик сәяһәткә чиқишни арман қилаттим. Мәктәпни тамамлап Москвадики Хәлиқара мунасивәтләр институтиға оқушқа чүшүшни көңлүмгә пүкүп жүрәттим. Уқушуп көрсәм, у билим дәргаһиға һөҗҗәтләрни тапшуруш үчүн шәһәрлик партия комитетиниң йолланмиси керәк екән. Мениң у чағларда мундақ йолланмини елиш имканийитим йоқ еди. Шуңлашқа ТашГУниң Шәриқ тиллири факультетиға оқушқа чүштүм. Уни әрәп тили вә әдәбияти мутәхәссислиги бойичә тамамлидим. Униңға қошумчә инглиз тилиниму өзләштүрдүм. Әмгәк паалийитиңизни Мисирдин башлапсиз... Өткән әсирниң 70-жиллири Мисирда СССРниң һәрбий мутәхәссислири нурғун болди. Хаталашмисам, уларниң умумий сани 15 — 20 миңдин кам әмәс еди. Амма улар әрәп тилини билмәтти. Шуңлашқиму маңа охшаш яш тәрҗиманлар бу мәмликәткә топ-топи билән әвәтиләтти. Бир қизиқ йери, әрәпчә таза сөзлишимгә, чирайимға қарап мисирлиқларниң һәммисила мени өзлириниң жутдиши сүпитидә қобул қилатти. Бир қетим һәтта Александрия шәһири губернаториниң мениңдин «Сиз әсли қаһирәликму яки александрияликму?» дәп сориғини һелиғичә есимда. «Мән СССРниң вәкили» десәм, у һәйран болғанлиғини йошуралмиған еди. Әнди Мисирниң пайтәхти Қаһирә шәһиридики кеңәш мутәхәссислири яшайдиған Насер-сити райониға мени әрәп сүпитидә қобул қилған полиция хадимлириниң һөҗҗәтлиримни көрсәтмигичә «бу йәрдә пәқәт кеңәшликләр туриду» дәп киргүзмигән пәйтлириму болған (күлиду). Мениң бу йәрдики паалийитимниң башлиниши өзини СССРниң йеқин дости дәп һесаплайдиған мәмликәт президенти Гамал Абдел Насерниң вапат болушиға тоғра кәлди (униң дәпинигә СССР һөкүмитиниң рәиси А.Косыгин рәһбәрлигидики делегация келип, биз, бир топ тәрҗиманлар, уларға һәмра болған едуқ). Кеңәш Иттипақида өз вақтида Сталинниң шәхсигә сиғиниш қандақ болса, Мисирда Насерниң шәхсигә сиғинишму шунчилик дәриҗидә еди. Пүткүл мәмликәт бойичә матәм елан қилинди. Һәтта шу җәриянда униңсиз мәмликәтниң келәчигини тәсәввур қилалмайдиған онлиған адәмләрниң ғәм-қайғу тәсири астида өзлирини өлүмгә мәһкүм қилғанлиғиниң, җүмлидин Нил дәриясиға өзлирини ташлап қаза тапқанлиғиниң гувачиси болдуқ. Әнди Насерниң орниға кәлгән йеңи президент Әнвәр Садат мәмликәтниң Кеңәш Иттипақи билән болған достанә мунасивитини кәскин өзгәртип, СССР рәһбәрлигидин өзлириниң һәрбий мутәхәссислирини елип чиқип кетишни қәтъий тәләп қилди. Бу җәриян бирнәччә жилға созулуп кәткәнликтин, маңа Мисир Әрәп Җумһурийитидә 1975-жилғичә ишләшкә тоғра кәлди. Һәйран боларлиқ нәрсә шуки, кеңәш һәрбий мутәхәссислири мәмликәттин чиқирилғини билән өз вақтида бу йәргә йәткүзүлгән кеңәш қурал-ярақлири (җүмлидин икки миңдин ошуқ танк) толуғи билән дегидәк Мисир мудапиә министрлигиниң вә кеңәш мутәхәссислириниң орнини егилигән америкилиқларниң қолида қалди. Сиз кеңәш дәвридиму, Қазақстан өз мустәқиллигигә егә болғандин кейинму елимизниң Ташқи ишлар министрлигидә ишләпсиз. Илгәрки министрлик билән бүгүнкиниң паалийитини, мәмликәт һаятида ойнайдиған ролини селиштуруш пурсити кәлсә, немә дегән болар едиңиз? Уларниң арисида тағ билән бағдәк пәриқ бар дегән болар едим. Кеңәш дәвридә барлиқ хәлиқара, дөләтләрара мәсилиләр пәқәт Москвада һәл қилинатти. Бирақ шундақтиму кеңәш дәвридиму Қазақстанниң әһвали билән тонушуш мәхситидә чәтәллик делегацияләр келип туратти. Польша, Ангола, Лаос, Сирия, Ирақтин кәлгән делегацияләр билән шуғулланғанлиғим ядимда қапту. Уларниң бәзилирини Д.Қонаев қобул қилатти. У музакириләргә министрликниң биринчи кативи сүпитидә қатнишаттим. Шу жиллири мундақ қизиқ бир вақиә йүз бәргән еди. Әшундақ делегацияләрниң бирини Қазақстан Компартияси Мәр­кизий Комитетиниң кативи (у чағларда бу интайин жуқури лавазим еди) С.Имашев қобул қилди. Музакириләрдин кейин у мени ялғуз  елип қелип, гәпара партия сепигә қачан өткәнлигимни сориди. Мениң партия әзаси әмәслигимни билгәндин кейин у дәрру ярдәмчисини чақирдидә, мени партия сепигә қобул қилиш тоғрилиқ наһийәлик партия комитетиға тапшуруқ беришни җекилиди. Мән шундақ жуқури дәриҗилик әмәлдарниң көрсәтмиси билән партиягә өткән едим (күлиду). Әнди Ташқи ишлар министрлигиниң паалийитигә тохтилидиған болсақ, кеңәш дәвридә биздә кәспий дипломатлар йоқниң орнида еди. Кейинки 25 жил давамида интайин саватлиқ, елимизниң мәнпийәтлирини изчиллиқ билән һимайә қилишни билидиған салаһийәтлик мутәхәссисләрниң пүтүн бир әвлади йетилип чиқти. Һазир Қазақстанниң дунияниң нурғунлиған мәмликәтлиридә әлчиханилири, вакаләтханилири ечилип, утуқлуқ ишләватиду. 1985-жили сиз Москвадики Дипломатия академиясигә қобул қилиндиңиз... Униңдин илгири бәш жил мабайнида СССРниң Җәнубий Йемендики әлчиханисида иккинчи катип лавазимида ишлидим. У чағларда «Йемен хәлиқ-демократик җумһурийити» дәп атилидиған бу мәмликәтни СССР рәһбәрлиги социализмниң Әрәп йерим арилидики таянчиси дәп һесаплатти вә уни қолидин келишичә қоллап-қувәтләтти. Есимда яхши сақлинип қалғини шуки, Җәнубий Йеменда шу региондики бирқатар әлләрниң рәһбәрлигигә нисбәтән оппозициядә турған һәрикәтләрниң, партияләрниң вәкиллири нурғун еди. Һәр күни дегидәк уларниң бирнәччисини қобул қилаттуқ. Һәммиси бир-бирини яманлаватқан, тәнқитләватқан... Бу җәриянда қанчилик қизиқ вақиәләрниң гувачиси болғанлиғимни ейтип түгәткүсиз. Җәнубий Йемендин қайтип кәл­гәндин кейин Дипломатия академиясидә икки жил җәриянида оқуш мениң кәспий дипломат болуп йетилишимгә чоң түрткә болди. Бу йәрдә Тихвинский, Пересыпкин, Квицинский қатарлиқ көрнәклик дипломатларниң қолидин билим алғанлиғим билән һәқлиқ түрдә пәхирлинимән. Шуниңдин кейин йәнә бәш жил давамида СССРниң Мальтидики әлчиханисида биринчи катип лавазимида паалийәт елип бардим. Бу йәрдә ишләшму мениң үчүн чоң һаятий мәктәп болди. Инглиз, әрәп тиллириға қошумчә мальта тилиниму 25 — 30 пайиз өзләштүрүвалдим. Қазақстан өз мустәқиллигигә егә болғандин кейин җумһурийәт Президенти Аппаратиниң рәһбири Н.Әбиқаевниң Россия Федерацияси ташқи ишлар министри Козыревниң намиға йоллиған илтимаси асасида Қазақстанға тәклип қилинип, жуқурида қәйт қилинғинидәк, Президент Аппарати Протокол хизмитиниң рәһбири хизмитигә тайинландим. Россияниң шу чағдики Мальтидики әлчиси В.Матвиенкониң (һазир у Россия Федерацияси Дөләт думиси федерация кеңишиниң рәиси) мени қоюп бәргүси йоқ еди. Амма мениң өзәмдә мустәқил Қазақстанниң тәрәққиятиға қилчилик болсиму һәссә қошуш нийити болғанлиқтин, әлчиниң тәкливини рәт қилишқа тоғра кәлди. Шундақ қилип, Президент аппаратида төрт жил ишлидиңиз... Униңдин кейин бираз вақит Қазақстанниң Бүйүк Британия билән Шималий Ирландиядики вақитлиқ вәкили лавазимини егилидим. Андин АҚШниң «Дельфи инвестмент» ширкитиниң Алмутидики вәкили, «Н.Назарбаев билим фонди» мудириниң орунбасари (фондниң мудири Динара Кулибаева) лавазимлирида ишлигәндин кейин 2000-жили Женеваға узақ муддәтлик командировкиға әвәтилдим. Бу йәрдә маңа беваситә Бирләшкән Милләтләр Тәшкилатиниң Европидики бөлүмчиси вә униң мәхсус идарилири — БМТниң инсан һоқуқи, қачақлар ишлири, миграция, қуралсизлиниш  бойичә вә башқиму идарилири, Қизил крест, Қизил йерим ай, Дуниявий саламәтликни сақлаш тәшкилати вә башқиму тәшкилатлар билән ишләш несип болди. Көпчиликкә мәлумки, дуниядики хәлиқара тәшкилатларниң 75 пайизиниң штаб-квартирилири Женеваға орунлашқан болуп, шу сәвәптин улар билән қоюқ мунасивәттә паалийәт жүргүзүш үчүн һәрхил йөнилишләр бойичә кечә-күндүз дегидәк ишләшкә тоғра келәтти. Кейинки алтә жил җәриянида Лондонда паалийәт елип берипсиз... Лондондики сәясий һаятниңму интайин сүръәтлик екәнлигини алаһидә тәкитләш керәк. Һәр күни дегидәк һәрхил әлчиханиларда қобул қилиш мәрасимлири өткүзүлүп туриду. Бизниң бу йәрдики әлчиханимиз Бүйүк Британия билән Шималий Ирландиядин ташқири қошумчә Швеция, Ирландия вә Исландиядә Қазақстанниң мәнпийәтлиригә вакаләтән паалийәт елип баратти. Мениң хизмәт даирәм Бүйүк Британияниң ташқи сәяситигә, гуманитарлиқ саһаларға вә Исландиягә мунасивәтлик болди. Бу вәзипиләрни қолумдин келишичә көңүлдикидәк бәҗирип, 2014-жилниң ахирида һөрмәтлик дәм елишқа чиқтим вә Алмутиға қайтип кәлдим. Һесаплап көрсәм, сиз дипломатия саһасида 40 жил ишләпсиз. Бу аз вақит әмәс. Мустәқил Қазақстанниң дипломатия хизмитиниң вуҗутқа келиши вә тиклинишидә сизниңму мунасип һәссиңиз бар дегән сөз. Шуңлашқа сорай дегиним — сиз Қазақстанниң ташқи ишлар министрлиридин кимләр билән ишлидиңиз? Маңа, кеңәш дәвридин башлисақ, Фазылов, М.Базарбаев, М.Есинәлиевтин тартип барлиқ министрлар вә бирқатар әлчиләр билән биллә ишләш несип болди. Мабада мустәқил Қазақстанниң Ташқи ишлар министрлигиниң тиклинишидә, риваҗлинишида, һәқиқий мәнасида мустәқил министрликкә айлинишида ким алаһидә роль ойниди дегән соал туғулғидәк болса, мән, биринчи новәттә, Қ.Тоқаев билән Н.Әбиқаевниң исим-шәрипини атиған болар едим. Узақ жиллар җумһурийәтлик «Мектеп» нәшриятида муһәррир, уйғур редакциясиниң башлиғи болуп ишләп, уйғур мәтбәәчилигиниң тәрәққиятиға биркишилик үлүшини қошқан шәхс. У Л.Толстой, А.Чехов, М.Горький вә башқиму рус классиклириниң әсәрлирини уйғур тилиға тәрҗимә қилип, өз алдиға вә башқа муәллипләр билән бирликтә башланғуч синиплар үчүн «Уйғур тили грамматикиси», «Оқуш китави», «Уйғур тили» қатарлиқ дәрисликләрни тәйярлашқа қатнашқан еди. Анам Хәйринисәмни көпчилик дегәндәк билмәслиги мүмкин. Униң көрнәклик шаир Қ.Һасановниң сиңлиси екәнлигини ейтиш биләнла чәкләнмәкчимән. Рәпиқәм Татьяна — кәспи бойичә инглиз тилиниң муәллими. Мисирда, Җәнубий Йеменда, Мальтида өзиниң мутәхәссислиги бойичә ишлиди. Пәрзәнтлиримгә келидиған болсақ, қизим Индира — Евразия банкида, йәнә бир қизим Лейла — «Назарбаев билим фондида», оғлум Елдар Швейцариядики «Инспекторант» ширкитидә ишләйду. Икки нәврәм бар. Уларниң бириниң исмини атамниң һөрмитигә Имин дәп қойдум. Биздә дипломатия саһасида ишләватқан уйғурлар аз. Мән өз мәзгилидә уларниң иккиси — Роберт Турдиев вә Диас Һасанов билән тонушқан едим. Силәрниң аилиниң уларниң һәр иккилиси билән йеқинчилиғиңларниң бар екәнлигиниму билимән. У дегиниңиз раст. Диас чоң дадам Қадир Һасановниң оғли. Роберт ака болса, мениң һели мәрһум һәдәм Мәрсияниң йолдиши болған еди. Бир қизиқ йери шуки, үчилимизла әрәп тили мутәхәссислири. Уларниңму Мисирдә вә Йеменда ишлигәнлигидин хәвирим бар. Шу әлләрдә учрашқан пәйтлириңлар болдиму? Робеот ака билән қисқа қәрәл давамида Мисирда биллә ишлидуқ. Бирақ иккимиз вакаләтлик қилған идариләр һәрхил еди. Диас биләнму шундақ болди. Мән Җәнубий Йеменға кәлгәндә у шу йәрдә ишләватқан екән. Бирақ икки айдин кейин у башқа хизмәткә йөткилип кәтти. Әпсуски, уларниң һәр иккилиси һаяттин бәкму әтигән кәтти. Роберт акиниң дәпинигә қатнаштим, амма Диасниң дәпинигә үлгирип келәлмидим. У чағда мән Мальтида едим. Чәт әлләрдә өзимизниң қандашлири —уйғурлар билән учрашқан пәйтлириңиз болдиму? Пәқәт Сәүдия Әрәпстанида бир топ мөтивәрләрниң бизниң делегация әзалириға салам бериш мәхситидә кәлгәнлигини һесапқа алмиғанда, ундақ учришишлар болмиди. Алмутилиқ уйғурлар билән қанчилик дәриҗидә арилишисиз? Дадам Имин Әхмәтов, чоң дадам Қадир Һасанов, қудимиз Қуддус Ғоҗамияров һаят вақтида, шулар арқилиқ Исмайил Йүсүпов, Ғәзиз Дугашов, кейинирәк Мурат Һәмраев билән тонушуп, бираз арилашқан едим. Сиз билән тонушуп, арилишиватқинимғиму хелә вақит болди. Өзиңиз көрүватисиз, узақ вақит чәт әлләрдә яшидим. Һазир асасән уруқ-туққанлар биләнла арилишимән... Әгәр сиз дипломатия саһасини таллавалмиған болсиңиз, қайси йөнилиш бойичә паалийәт елип барған болар едиңиз? Бу тоғрилиқ ойлимиған екәнмән. Һәр һалда, иҗтимаий-мәдәний йөнилиш бойичә ишлигән болар едим. Һаятий мәвқәңиз немидин ибарәт? Номусимға дағ чүшәрмәй, әҗдатлиримниң роһиға лайиқ яшашни, аиләмниң бәхитлик болушиға интилишни, җәмийитимизниң тәрәққиятиға қолумдин келишичә һәссә қошушни һаятий мәвқәм дәп һесаплаймән. Адәмләрниң қандақ хисләтлирини алаһидә жуқури баһалайсиз? Адиллиқ билән инсаплиқни. Қандақ хисләтләрни яқтурмайсиз? Иккиүзлүк билән сатқунлуқни. Өзиңизгә хас қандақ хисләтләрни иҗабий баһалиған болар едиңиз? Мән өзәмни ақ көңүл адәм дәп һесаплаймән. Һәрқандақ пәйттә өзәмгә жүкләнгән җавапкәрликни чоңқур һис қилишни билимән. Вақирап, ваң-чуң чиқирип ишләш маңа хас әмәс. Қандақ хисләтлириңиздин айрилишни халиған болар едиңиз? Ундақ хисләтләр қатарида көңүлчәклигимни ейтқан болар едим. –  «Бәхит дегән немә?» дегән соалға қандақ җавап қайтурған болар едиңиз? Аилидики өмлүк вә инақлиқ бәхитлик болушниң әң алий бәлгүси болуп һасаплиниду. Адәмләрниң қандақ хисләтлиригә кәчүрүмчанлиқ билән қарайсиз? Уялчақлиқ билән өзини ишәшлик тутушни билмәсликкә. Бош вақтиңизда немә билән шуғуллинисиз? Сәйлә қилишни, тарихий әсәрләрни оқушни, дачида җисманий иш билән шуғуллинишни яхши көримән. Илгири бош вақтимда футбол ойнаттим. Һазир болса, диванда йетип бу оюнни тамашә қилидиған җанкөйәрмән. Англияниң «Манчестер Юнайтед» командиси әң сөйүмлүк командам. Һәр жиллиқ дәм елишиңизни  қәйәрдә өткүзисиз? Европида ишләшкә башлиғандин бери һәр жили рәпиқәм билән Чехияниң Карлови-Вари курортида дәм елишни әнъәнигә айландурған едуқ. Бу әнъәнә һелиғичә давамлишиватиду. Достлириңиз нурғунму? Адәттә, һәқиқий достлар нурғун болмайду. Мениңму ундақ достлирим бар. Шундақ болсиму мениң үчүн һәммә җәһәттин әң йеқин адәм сүпитидә өзәмниң акиси — көрнәклик кинооператор Марат Дугановни атиған болар едим. Узақ жиллар җәриянида 6-7 мәмликәттә хизмәт қилип, нурғунлиған әлләргә қәдәм тәшрип қилип, онлиған көрнәклик шәхсләр билән биллә ишләпсиз. Сиздә кәлгүсидә мошуларниң һәммиси тоғрилиқ хатирә-китап йезиш ойи йоқму? Ундақ китап оқурмәнләр тәрипидин қизғинлиқ билән қобул қилинған болар еди. Бу мениң үчүн күтүлмигән соал болуватиду. Мән рәсмий һөҗҗәтләрни йезиш билән шуғулланған адәм. Журналист яки язғучи әмәсмән. Һазир биртәләплимилик җавап қайтурушум қийин. Һәр һалда ойлинип көрүш керәк екән... Сөһбәтләшкән Йолдаш АЗАМАТОВ.