• Бизниң сөһбәт
• 31 Қазан, 2016

«Мән «туғулған өйүмгә» қайтип кәлдим»

Келәр һәптидә, йәни 3-ноябрь күни, Уйғур театриниң 83-мәвсүми ечилиду. Театрға йеңи мудирниң тайинланғанлиғиғиму топ-тоғра бир жил толупту. Бир жилда театрда қандақ өзгиришләр йүз бәрди? Театрниң йеңи мәвсүминиң ечилиши алдида биз

 мудир Руслан ТОХТАХУНОВқа мошу вә башқиму соаллар билән мураҗиәт қилдуқ.

— Руслан Абдушүкүр оғли, Сизни эстрада юлтузи сүпитидә яхши билимиз, амма сизниң Уйғур театриға келишиңиз биз үчүн күтүлмигән вақиә болди...

— Мән театрға ят адәм әмәс. Мошу йәрдә туғулдум десәм, ашуруп ейтқанлиқ болмайду. Апам — Маһигүл Тохтахунова, узун жиллар давамида театрда ишлиди, һазир һөрмәтлик дәм елишта. Мәнму музыкилиқ училищедин кейин сәнъәттики дәсләпки паалийитимни Уйғур театридин башлиған едим. — У вақитта сөһби­тимизниму тәрҗимиһалиңиздин  башлисақ... — Мәрһәмәт! Алмутида туғулдум. Йәттә йешимдин Ахмет Жубанов намидики музыкилиқ мәктәп-интернатниң фортепиано бөлүмидә оқудум. Андин оқушумни Чайковский намидики музыкилиқ колледжида давамлаштурдум. Қизиқ йери, вокал бөлүмидә орун болмиғанлиқтин, маңа чаң бөлүмидә оқушқа тоғра кәлди. Мән уйғур бөлүмидә Нуралим Варисов, Саһибәм Норузовалар билән  оқудум.Һәр иккилиси талантлиқ сәнъәткарлар. Нуралим ака талантлиқ нахшичила әмәс. Униңдин яхши рәһбәрму чиқиду. Ейтмақчи, һазир у «Нава» ансамблиниң музыка рәһбири. Студент дәвримиздә у бизниң староста еди. Биз, студентлар, дайим Варисовтин қечип жүрәттуқ. Кеңәш Иттипақи пәйтидә комсомол, әзалиқ бәдәл жиғиш дегән нәрсиләр бар едиғу. Әтималим, униңға мошу нәрсиләр сәвәп болса керәк. Училищедин кейин Уйғур театриға ишқа кәлдим. Бәш ай сәһнини безәш цехида ишләп, андин «Яшлиқ» ансамблиға авуштум. У йәрдә талантлиқ композитор Адилҗан Җанбақиев вә нахшичилар Абләһәт Исламов, Раһиләм Әлиевалар билән тонуштум. Шу вақитта «Яшлиқниң» иккинчи тәркивидә Қазақстанниң хелә шәһәрлиридә гастрольда болдуқ. Мән қошумчә ресторанда нахша ейтаттим. Бир күни ресторанға мени мәрһум Болат Сыздықов издәп кәпту. Иккимиз йеқиндин тонушуп, «Мюзикола» топини қурдуқ. Болат иккимиз йеңилиқ киргүзүш нийитидә топқа клавишида ойнайдиған бир қизни издәп таптуқ. У – Карина Абдуллина еди. Кейин уму нахша ейтидиған болди. Шуниңдин кейин «Яшлиқта» тонуш­қан Җанбақиев иккимиз өз алдимизға бир топ қурмақчи болдуқ. Нәтиҗидә  «АР-клуб» барлиққа кәлди. Бу тохсининчи жиллар болидиған. Адилҗан иккимизниң мәхсити – Шәриқниң стилида нахша ейтип, Қазақстан эстрадисиға йеңилиқ киргүзүш еди. Махтинип қояй, тохсининчи жиллири яхши көтирилдуқ. Жиллар өтүп, икки булбулниң бир шахта олтирип сайримайдиғанлиғиға көзүм йәтти. Һәр қайсимиз өз йолимизда кәттуқ. Мән йәккә нахшичи болдум. Вақит келип, сәнъәт мәйданида йеңи стиль, йеңи нахшичилар пәйда болушқа башлиди. Һәрқайсимиз мухлислиримизни таптуқ. Шундақ бир пәйттә сәһнидин кәттим. Буниңға һеч өкүнмәймән. Сәнъәттин кейин чоң тиҗарәттә күчүмни синап көрмәкчи болдум. Ениғирағи, Қазақстандики нефть билән шуғуллинидиған чоң компанияләрниң бири —  «КазМунайГазға» ишқа орунлаштим. Мәзкүр ширкәтниң Хитайдики, Дубайдики шөбилиригә рәһбәрлик қилдим. Иш бабида хәнзу вә инглиз тиллирини үгәндим. Көплигән әлләрдә болдум. Ойлап көрсәм, өйлинип, аилә қуридиған пәйтму келип қапту. Ахири маңа туғулуп өскән шәһиримгә қайтип келишкә тоғра кәлди. — Сөзиңизни бөлүве­тәй, аилиңиз барму? — Әлвәттә, Камила исимлиқ рәпиқәм бар. — Тайлиқ, Сизниң мухлислириңизниң бири болса керәк... — Яқ, у мениң тонулған нахшичи болғанлиғимни маңа турмушқа чиққандин кейин Интернет арқилиқ бирақла билипту. — Сир болмиса, рәпи­қиңиз немә иш билән шуғуллиниду? — Һеч йәрдә ишлимәй, өйдә олтирип, хәйрихаһлиқ паалийәт билән шуғул­линиду. Қерилар вә балилар өйлиригә, кочида қалған һайванларға ярдәм қилғанни яқтуриду. — Мәбләғни нәдин алиду? — Аиләвий бюджетимиздин ихтисат қилиду. Өзиниң тикинчилик, тоқум­чилиқ һүнәрлири бар… — Әнди паалийитиңизгә қайтип келәйли... — Алмутиға келип продюсерлиқ мәр­кәз вә реклама билән шуғуллинидиған ширкәт ечип, бираз вақит ишлидим. Ахири «туғулған өйүм» — Уйғур театриға қайтип келиш мәхситидә һөҗҗәтлиримни Мәдәнийәт министрлигигә тапшурдум. Башта театр мудириниң орунбасари болуп ишлидим. Көп өтмәй, министрлик мени мудир қилип тайинлиди. — Театр мудири сүпитидә ишни немидин башлидиңиз? — Тәбиитимдин «мән қилдим» дегән ибарини анчә яқтуруп кәтмәймән. Униңдин көрә, «биз» дәп ейтқиним тоғримекин. Театримизда йүз орунлуқ кичик зал бәрпа қилдуқ. У аз күндә ечилиш алидида туриду. Бу йәрдә пәқәт уйғур яшлири билән өсмүрләргә молҗаланған. Кичик сәһ­нидики қоюлумларму, программиларму шуларға лайиқ болиду. Чоң концертларда яки спектакльларда зални толтуруш үчүн мәктәп оқуғучилирини жи­ғивалимиздә, ақивәттә, иккила яқни рази қилалмай қалимиз. Бу проблема аста-аста йешиливатиду. Кичик залда бәзи қоюлумлар үч тилда маңиду— уйғур, қазақ вә рус тиллирида. Чүнки рустиллиқ уйғур балилириниңму көңлини елип қойсақ зиян болмайду. Бу қутлуқ дәргаһта уларниң ана тилиға болған һәвәсиму туғулиду дегән сөз. Мудир болуп сайланғандин кейин биртоп яшлар «Барлиқ театрларда спорт зали бар екән» дегән пикирни ейтти. Мән уларни дәрһал чүшәндим. Мошу йәрдә «мән қилдим» десәм болиду. Қизиқ йери, янчуғумдин пул хәшләп, мәшиқлиниш залини ясап бәрдим. Әпсус, бир жил болди, у йәрдә шуғуллиниватқан бирму яш сәнъәткарни көргиним йоқ. — Яшлар демәкчи, умумән сәнъәткарларниң иҗтимаий әһвали, ениғирақ ейтсақ, башпана мәсилиси қандақ екән? — Асасән яшлар, уларниң арисида оттура әвлат вәкиллириму бар, пәтир яллап туриду. Бу мәсилиниму қолға алдуқ. Уларни ишләватқан пәйтидә өй билән тәминләшкә тиришимән. Пәтир яллап туруватқанлар тапавитиниң көп қисмини иҗаригә төләватиду. Шуңлашқа бәзиләргә ишини ташлап, той вә башқиму мәрасимларда «җан беқишқа» тиришиду. —Ейтмақчи, артист­ларниң тойлардин тапавәт тепишиға рәһбәрлик тәрәптин рәсмий рухсәт барму? — Рәсмий рухсәт йоқ. Буни мән уларға әскәрттим. Бирәсини көрүп қалсам, сөкүш елан қилимән. Бәзидә йәнә шу уйғурчилиқ, бириниң туққини, йәнә бириниң қериндиши де­гәндәк. Айримлириға рух­сәт беришкә тоғра келиду. Кәспий дәриҗиси жуқуриларға дайим «Баһа­риңларни чүшәр­мәң­лар» дәймән. Чүнки Уйғур театрида талланған, атақлиқ сәнъәткарлар ишләйду әмәсму! Шуни әстин чиқармаслиқ керәк. — Пенсия йешидики сәнъәткарларниң «тәғ­дири» қандақ болуватиду? — Бу пәқәт сәнъәттики әмәс, барлиқ саһалардики муһим мәсилилиләрниң бири. Мән мошу мәсилә әтрапида Алмутидики көплигән театрларни арилап чиқтим. Әһвал биздикидәкла. Раст, бизгә яшлар иш сорап келиду. Ишқа алай десәк, орун йоқ. Пенсия йешидикиләрни чиқириветәй десәк, яшларни үгитидиған, мәс­лиһитини беридиған адәм һаҗәт. Техи биздә пенсионерлар «ишләватқан» вә «ишлимәйватқан» дәп иккигә бөлүниду. Бир тәрәптин қарисам, көпчилиги апамниң достлири. Йәнә шу уйғурчилиқ. — Сиздә илгири театрдин кәткәнләрни ишқа тәклип қилиш ойи болмидиму? — Дилшат Аманбаев билән Зоһра Кәримовани шәхсән өзәм қайтидин ишқа тәклип қиливатимән. Улар билән күндә дегидәк сөзлишип туримән. Зоһра қайтип келишкә қәтъий унумиди. Дилшат һазирчә ойлиниватиду. Мениң ундақларға дәйдиғиним шуки, шәхсий зиддийәтни бир чәткә қайрип қоюп, пәқәт ишләш керәк. Сәнъәткар қирғақ болса, мудир – дәрияниң долқуни. Келиду, кетиду. Театр, сәһнә, талант – мәңгүлүк. — Ейтмақчи, Адилҗан Җанбақиев билән муна­сивитиңиз қандақ? — Адилҗан тәбиәт әта қилған талантқа егә. Иккимиз телефон арқилиқ сөзлишип туримиз. Уни бир нәччә қетим театрға бир чинә чайға тәклип қилдим. Задила вақти яр бәрмәйватиду. — Өз вақтида Җанбақиев чәттин режиссер тәклип қилған еди. Сиздә шундақ ой йоқму? — Чәттин кәлгән режиссер бизниң пулни елип кетиду, халас. Мениңдә ундақ ой йоқ. Амма режиссер алмаштурушқа мән қарши әмәс. Йеқинда Қазақстан хәлиқ артисти Асанәли Әшимов Қазақстан театрлириниң ассоциациясини қурди. Униңға бизниң театрму әза болди. Келәчәктә тәҗрибә алмаштуруш охшаш мәсилиләр әтрапида мәслиһәтлишип ишләйдиған болдуқ. Режиссер мәсилиси пәқәт биздила әмәс, бәзибир театрларниңму «баш ағриғи». Айрим театрларда мундақ «тәҗрибә» моҗут. Режиссерлар баш рольларға һәрқайси «өзиниңкини» тартиду. Раст, уларниң арисида талантлиқму, талантсизму бар. Әң ечинарлиғи, талантлиқлар икки яки үч топқа бөлүнүп кетиду. Әгәр режиссерлар талантлиқларни «бө­лүшмәй» уларни бир спектакльға җәлип қилса, әҗайип яхши әсәрниң дунияға келидиғини сөз­сиз. Келәчәктә бу мәсилиниңму иҗабий һәл болушиға күч салимиз. — Бу мәсилә әслидә бәдиий рәһбәр әнчисидә болуши керәкқу, дәп ойлаймән. Ейтмақчи, һазир театрниң бәдиий рәһбири ким? Мән мошу соални қоймисекән дәп ойлавататтим. Бу һазирчә сир болуп қалсун. Аз күндә театрға йеңи бәдиий рәһбәр келиду. Йеқин арида бу хушхәвәрни рәсмий елан қилимиз. Йеңи мәвсүмдә тамашибинларни қандақ йеңилиқлар күтүватиду? Йеңи мәвсүмдә йеңилиқ көп. Мәсилән, бу қетимқи мәвсүмдә тамашибинлиримиз Ялқун­җан Шәмиевниң «Апәт» экспериментальлиқ му­зы­килиқ-пластикилиқ драмисини, татар драматурги Ильгиз Зайниевниң «Әмәнниң аччиқ һиди» мелодраммисини вә Турған Тохтәмовниң романи бойичә Гүлбаһар Насирова инсценировка қилған «Назугум» музыкилиқ драмисини көрүш имканийитигә егә болиду. Униңдин башқа йеңи концертлиқ программиларму бар. — Шундақ қилип, новәттики мәвсүм «Иди­қут» спектакли бил­ән ечилмақчи... — Бу қетимқи мәв­сүмни тарихий әсәр билән ачмақчимиз. Бәзидә тамашибинларниңму тәләпли­­­рини инавәткә елиш керәк. Дайим көпчиликниң арисида жүридиған режиссер Ялқунҗан Шәмиев шундақ хуласигә кәпту. Мән қарши болмидим. Пурсәттин пайдилинип, барлиқ сәнъәтсөйәр ал­мутилиқларни вә шәһәр меһманлирини бийилқи мәвсүмдә қоюлидиған спектакль-концертларни тамашә қилишқа чақиримән. Һә, униң репертуари «Уйғур авазиниң» өткән санида берилди. Бәхтишат СОПИЕВ.