• Иҗтимаий мәсилә
  • 18 Қараша, 2016

Мәхсәт – аилидики зорлуқ-зомбилиқниң алдини елиш

Аилә – адәм үчүн әң муһим, әң бехәтәрлик орун. Һәрқандақ яштики адәм инақ аилигә муһтаҗ. Сәвәви, һәрқандақ инсан өз аилисидә анисиниң, атисиниң һәм қериндашлириниң меһир-муһәббитигә бөлинип, бәхитлик һаят кәчүриду. Әнди җәмийәттики барлиқ яхши-яман вәзийәт аилиниң психологиялик, әхлақий, иҗтимаий вә ихтисадий тәрәплиригә тәсирини йәткүзиду. Аилә әзалири арисидики уруш-җедәл, чүшәнмәслик адәттә зорлуқ-зомбилиққа елип келиши мүмкин. Аилидики зорлуқ-зомбилиқ – адәмни қараңғу кочида тутувелип, уруп-соққан билән баравәр. Аммивий әхбарат васитилиридин «Аялини урупту», «Йеқинини бензин чечип көйдүрүветипту», «Өз пәрзәндини өлтүрүпту», «Есилип өлүвапту» дегән гәпләрни күндә дегидәк аңлайдиған болдуқ. Статистика мәлуматлириға асаслансақ, аилидики зорлуқ-зомбилиқниң биринчи қурвини аяллар болса, кейинки орунни қерилар билән балилар егиләйду. Һазир Қазақстандики һәр төртинчи аял – аилидики қисимниң қурвини болуп һесаплинидекән. Буниңдин икки жил илгири елимиздә зорлуқ-зомбилиққа чидимай, өз һаятиға қәст қилған аҗизларниң сани 64 болса, бийил у 6 һәссә өсүпту. Һарақкәш ериниң таяқ-тоқмиғидин өзини һәм балилирини һимайә қилиш үчүн ерини өлтүргән 300дин ошуқ аял җазасини өтәватиду. У бечариләр өйидә аилә әзалири тәрипидин зорлуқ көргән болса, түрмидә психологиялик қисимға учримақта. 2015-жили Қазақстанда 627 адәм йеқиниға қисим көрсәткәнлиги вә униң саламәтлигигә дәхил йәткүзгәнлиги үчүн җазаланған. Әпсус, зорлуқ-зомбилиқларға «үлгилик» һесапланған аилиләрдиму йол қоюлуватиду. Улар, асасән, психологиялик характерға егә. Мундақ қисимға учриған аилә әзалири аилисиниң җәмийәттики, уруқ-туққанлар алдидики һөрмитини сақлап қелиш мәхситидә еғизини ачмайду. Шу сәвәптин бу камчилиқларни ениқлаш интайин тәс. Бирақ, «һәрқандақ чидамниң чеки болиду» десәкчи теп-теч, өз тирикчилигини қилип жүргән аялму ақивәттә адәм өлтүргүчи болуп қалиду. Аилидики зорлуқ-зомбилиқни болдурмаслиқ – дуниядики барлиқ тәрәққий әткән әлләр һәм хәлиқләр үчүн әң муһим мәсилиләрниң бири. Униң алдини елиш мәхситидә Елимиз Баш прокуратуриси октябрь ейида «Қазақстан зорлуқ-зомбилиқсиз аилә үчүн» акциясини башлиди. Акция җай-җайларда давамини тапмақта. Йеқинда әйнә шундақ чарә-тәдбир «Интизар» қийин вәзийәттә ярдәмлишиш мәркизиниң уюштуруши, Әмгәкчиқазақ наһийәлик ички сәясәт, билим бөлүмлириниң, наһийәлик прокуратура вә ички ишлар бөлүминиң, саламәтликни сақлаш саһасиниң қоллап-қувәтлиши билән Ишиктә шәһиридә уюштурулуп, униңға наһийә мәркизи вә униң әтрапидики мәктәпләр мудирлириниң тәрбийә ишлири бойичә орунбасарлири җәлип қилинди. Акция давамида «Интизар» қийин вәзийәттә ярдәмлишиш мәркизиниң муди­ри Һурқиз Илиева, Әмгәкчиқазақ наһийәлик мәслиһәтниң депутати Күлсара Егинбаева, наһийәлик билим бөлүминиң йетәкчи хадими Нургүл Шатырбаева, наһийәлик прокуратуриниң чоң прокурори Бахытжан Шойбеков вә ички ишлар департаментиниң аяллар вә камаләт йешиға йәтмигән балилар һоқуқлирини қоғдаш бөлүминиң башлиғи Данияр Ашымов аилидики зорлуқ-зомбилиқ, униң түрлири вә алдини елиш чарилири, аилидә зәрдап чекип, талада қалған анилар вә уларниң камаләт йешиға йәтмигән балилири үчүн Әмгәк йезисида Япония әлчиханисиниң ярдими билән ечилған мәхсус өй вә «Соседский присмотр» хизмити һәққидә ейтип бәрди. Акция қатнашқучилири мәктәпләрдә қизлар клублирини ечип, 5 — 11-синипларда синип саатлирини өткүзүш вә «Аилидики зорлуқ-зомбилиқниң алдини елиш» Қанунини муһакимә қилиш тоғрилиқ пикирләрни оттуриға қойди. Устазлар тәрипидин соаллар қоюлуп, уларға қанаәтлинәрлик җаваплар берилди. Аччиқ болсиму һәқиқәтни ейтиш керәкки, қедимдин мәдәнийәтлик дәп тонулған миллитимиздиму психологиялик зорлуқ-зомбилиқлар орун алған аилиләр учришиду. Ата-анилиримизниң һаяти билән һазирқи 40 — 50 яштики, йеңидин қейината-қейинана атиливатқанларниң һаятини селиштурайличу. Бурунқидәк, әтигәнлиги саат алтидә туруп, очаққа от қалап, чай қайнитип, сийир сеғип, күндә һойлини сүпиридиған заманлар аллиқачан кәткән. Һазир һәрбиримизниң өйидә кир жуюш машиниси, таамларни тәйярлайдиған һәм исстидиған заманивий техника бар. Қача-қомуч жуйидиған машинилири һәр өйдә болмисиму, һаллиқ қериндашлиримизниң ашханилиридин орун алған. Әрлиримизму әтидин кәч киргичә кәтмән чапмайду. «Иш йоқ» дәп шикайәт қилсақму, һәр һалда ихчам тирикчилигимиз бар. Әпсус, турмушимиз қанчә яхшиланғансири, аилидики зорлуқ-зомбилиқлар сани шунчә өсүватиду. Ечинишлиқ йери, «Аял йолда, бала бәлдә», «Баламға хотун тепилиду техи», «Оғлумни он қетим өйләшкә чамим йетиду» дегәнгә охшаш натоғра чүшәнчиләрдин техила айрилалмай жүримиз. Гайида «қейинанилиғимизни» тонутуп, келинлиримизгә күн көрсәтмәймиз. Оғуллиримизниң бешини айландуруп, әрләрчә аилисини һимайә қилишиға, қарар қобул қилишиға мүмкинчилик бәрмәймиз. Қизлиримизға чоң-кичикни һөрмәтләшни үгәтмәймиз. Ақивитидә, пәрзәнтлиримизниң бәхтигә палта чепип, нәврилиримизни тирик житим қиливатимиз. Келинлиримизниң һамилдар екәнлигигә пәрва қилмай, психологиясигә зиян кәлтүрүватимиз. Шуниң билән, нәврилиримизниң йетилмәй яки нака туғулушиға йол қоюватимиз. Зорлуқ көрсәткән адәм — җинайәтчи. Бу — һәқиқәт. Әгәр у җазаланмиса, җинайәтниң қайтилиниши сөзсиз. Балиларға көрситиливатқан қисим һәққидә тегишлик орунларға хәвәр қилиш – һәрқандақ адәмниң борчи. Ахирида ейтаримиз, зорлуқ-зомбилиқни тохтитишқа болиду. Униң үчүн пәқәт 102 телефони арқилиқ хәвәр қилсақ купайидур. Рашидәм РӘҺМАНОВА. Әмгәкчиқазақ наһийәси.

639 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы