• Йеңилиқлар
• 23 Желтоқсан, 2016

Һаят долқунлирида тавланған

Дунияни қара түнәк қаплап, иккинчи җаһан уруши башланғанда биз,  замандашлар, бари-йоқи бәш-алтә яшлар қурамидики гөдәкләр едуқ. Адәм балиси пәқәт бирла қетим келидиған һаят ләззитини әндиләтин сүрүшкә башлиған әшу йешимизда бәхтимизниң ғәмгүзари болған меһриван атилиримиз билән тағдәк йөләк-тиригимиз қериндашлиримиздин айрилип, тирик-житимлар күнини баштин кәчүрдуқ.  Биз тартқан у күнләр  һәққидә тәпсилий тохтилип өтүшниң имканийити йоқ. Чүнки әсләп олтиришниң өзила жумран қәлбимизгә орнишип кәткән дәрт-һәсрәтлиримизни яңливаштин қозғап, ағриғимизға ағриқ қошуп, овҗ алдуруветиду. Һә, «уруш жиллириниң балилири», дәп аталмиш қисмәтниң  касапитидин сепимиз вақти-қәрәлидин илгири шалаңлап, жилдин-жилға азийип кетип баримиз. Әнди һазир һаят жүргәнлиримиз учришип қалсақ, бир-биримизниң көзигә оттәк көрүнүп, қериндашлардәк қучақлишип кетимиз. Чүнки җапани тәң тартип, бир зағрини тәң бөлүшүп өскән дост- қаяшларниң өзара  меһир-муһәббити бөләкчә екән... Замандишимла әмәс, өз вақтида курсдаш, мәсләкдаш, кәсипдаш болған Мәрүп Арзиев көңлүмгә әйнә шундақ йеқин қәдинас ағинилирим җүмлисидин. У бүгүнкидәк яхши ай, яхши күнләрдә тәвәллудиниң  мубарәк сәксән жиллиғини нишанлиғиниватиду.  Шу мунасивәт билән униң  тоғрилиқ өз ләвзимни  билдүрүшни, атмиш жилдин ошуқ ағинигәрчилик йүзисидинла әмәс, шуниң билән бирқатарда, инсаний борчум дәпму һесаплаймән. Мәрүп Қудрәт оғли әсли Панфилов наһийәсиниң Пәнҗим йезисидин. Мән болсам Уйғур наһийәсиниң Довун йезисида  дунияға кәлгән. 1953-жили  өз жутлиримиздики  йәттә жиллиқ мәктәпләрни тамамлап, Яркәнт педагогика училищесиға келип, оқушқа чүштуқ вә шу жилдин башланған тонушлуғимиз өмүрлүк достлуққа айлинип кәттидә, та бүгүнки күнгичә давамлишип кәлмәктә. Мана шуңлашқиму ағинәмниң бесип өткән өмүр йоли билән педагогика саһасидики узун жиллиқ иш-паалийити  маңа  бәш қолдәк аян десәм, хаталашмаймән. Мәрүп буниңдин сәксән жил муқәддәм жуқурида аталған йезида  турмуш шараити намратчилиқта өтүватқан көплигән аилиләрдин һечқанчә пәриқ қилмайдиған колхозчи-дехан аилисидә бир оғул вә үч қиздин кейинки бәшинчи пәрзәнт болуп дунияға кәлди. Кичигидин әлтәк, һәммә нәрсигә тәлпүнүшчан оғлини көргән ата-ана «Адәм болидиған бала кичигидин тайлиқ» дегән хәлиқ даналиғиға әмәл қилип, униңға алаһидә үмүт-ишәнчисини артиду. Бирақ дунияниң көкини көккә соруп, ләнити  уруш башлинип кетидудә, Қудрәт ака Пәнҗимдин дәсләпкиләрдин болуп, мәйданға атлиниду. Пәрзәнтлирини бирму-бир бағриға бесип, Патәмхан аниға аманәт қилип тапшуриду. Шу кәткәнчә кәткән атиға йенип келиш несип болмайду. Орниға «қара қәғәз» келип, бәш балиниң күни билән  келәчәк қисмәт-тәғдири аниниң қолиға қарашлиқ болуп қалиду. Ата-бовилиримизниң: «Яратқучи егимиз өз бәндилирини кәч қойса қойиду, ач қоймайду» дегән дана  сөзиниң  бирдин-бир  һәқ екәнлигини  мошу аилиниң мисалидин рошән көрүвелишкә болиду. Ана башқа кәлгән еғир-дәрт һәсритини ичигә жутуп, колхозниң һәрқандақ еғир иш-оқитини қайтмас  күч-ирадә, талмас ғәйрәт-шиҗаәт билән бәҗирип, пәрзәнтлириниң ғеми билән яшиди. Балиларниң чоңи Мәмүр 13-14 яшлар чамисида болуп, сүйиги қатмиғанлиғиға қаримастин, кәтмән чепип, су тутти, ома оруп,  ашлиқ тәпти. Чаминиң йетишичә анисиға қол-қанат болушқа тиришип өсти. Аңғичә қалғанлириму әскә кирип, өйниң ушшақ-чүшәк ишлириниң һөддисидин чиқишқа башлиди. — Мәмүр  балам, заман яхши тәрипигә  йүзлиниватиду. Әнди сәнму бирәр оқушниң  ғемини қил. Һәр һалда күнимиз оңшиливатиду, —  дәйду ана бир күни чоң оғлиға. — Яқ, апа, мән механизаторлуқни оқуп, трактор һайдап, саңа қаришай. Мону Мәрүп мәлидики  хелә-хелә балиларға қариғанда  әс-һошлуқ, идрәклик болуп өсүватиду. Униң үстигә оюн дегәнни билмәй, қолидин китап чүшмәйдиған болди. Яхшиси, шуни  оқутувелишниң ғемини  қилайли. Бу уруш түгәп, алтә-йәттә жил өткәндин кейин ана-бала арисида  болған параң еди. Шу-шу болдидә, 1953-жили жуқурида аталған қутлуқ билим дәргаһида бешимиз қошулуп, студент аталдуқ. Уйғур бөлүмидә  9 оғул, 20 қиз болуп, оқушни башлидуқ.  Яркәнт вә  Уйғур наһийәсиниң  һәрқайси җайлиридин кәлгән болсақму, ятсинмастин, дәсләпки күнләрдин тартипла ичәкишип кәттуқ. Мәрүп Арзиев училищени әла баһалар билән тамамлиди. Униң әшуниңдин кейинла һәрқандақ алий оқуш орниға чүшүп, оқушини давамлаштурушиға мүмкинчилиги бар еди. Бирақ аилидики җапакәш аниға яр-йөләк болуп, мүшкүлини  қолидин келишичә асан қилиш  қарариға келип, башланғуч синип муәллими сүпитидә әмгәк паалийитини башлиди. Дәсләп икки жил башқа йезилардики  мәктәпләрдә ишләп, 1959-жили Пәнҗим йәттә жиллиқ мәктивигә ишқа орунлашти. Тиришчан һәм тәләпчанлиғи түпәйли 1961 — 1967-жиллири иштин қол үзмәй Абай намидики Қазақ педагогика институтиниң физика-математика факультетида тәһсил көрди. 1970-жилдин 1997-жилғичә, йәни һөрмәтлик дәм елишқа чиққичә А.Розибақиев намидики Пәнҗим оттура мәктивидә жуқарқи синип оқуғучилириға физика һәм математика пәнлиридин дәрис бериш билән биллә мудирниң оқуш-тәрбийә ишлири бойичә орунбасари лавазимини атқурди. Мәрүп Арзиев оттуз жилдин ошуқ педагог сүпитидики иш-паалийити нәтиҗисидә өз мәктивидила әмәс, наһийә даирисидиму кәспигә әстаидил берилгән салаһийәтлик устаз ретидә тонулуп, һөрмәт қазанди. Бай һәм илғар тәҗрибиси инавәткә елинип, бирнәччә қетим наһийәдә тәрғип қилинди. Үлгилик әмгиги мунасип баһалинип, «Қазақстан маарипиниң әлачиси» пәхрий намиға сазавәр болди. Буниңдин ташқири наһийәлик маарип бөлүми вә вилайәтлик билим бериш башқармисиниң пәхрий ярлиқлири  билән бирнәччә қетим тәғдирләнди. Һөрмәтлик дәм елишқа чиққандин кейинму  җәмийәтлик ишларға паал арилишип, жутдашлириға халис хизмәт көрсәтти. Мәсилән, хелә жиллар  наһийәлик Уйғур мәдәнийәт мәркизиниң Пәнҗимдики  шөбисини  башқуруп, жутта миллитимизгә аит аммивий-мәдәний ишларниң қанат йейишиға мунасип һәссисини қошти. Медицина саһасиниң йетүк мутәхәссиси, мәрһум Хәйринсахан  иккиси төрт пәрзәнт көрүп, оқутуп қатарға қошуведи,  уларниң һәммиси мошу күнләрдә өз мутәхәссилиги бойичә үлгилик әмгәк қиливатиду. Нәврилириниң алди алий мәлуматлиқ мутәхәссис аталса, қалғанлири алий оқуш орунлирида,  йәнә келип Назарбаев Университетида тәһсил көрүватиду. Чәврилириму мәктәп босуғисини атлаш алдида. Қәдинас ағинәм Мәрүп Қудрәт оғли  әйнә шундақ җапа-мәшәқәтләрни көрүп, һаят долқунлиридин  сүрүнмәй өтүп, бүгүнкидәк шанлиқ яшқа кәлгән екән, мән уни чин қәлбимдин тәбрикләп, җимики яхшилиқларниң яр болушини тиләймән. Хетип  МАЛИБАЕВ. Пәнҗим йезиси, Панфилов наһийәси.