• Йеңилиқлар
• 20 Қаңтар, 2017

Закирҗан КУЗИЕВ: «Яркәнтлик деханлар амәтлик болмақта»

 Редакциямизгә һәр күни онлиған хәт-чәк келиду. Бирақ уларни, раст, илгәркидәк конверт билән әмәс, бәлки электрон почтимиз арқилиқ алимиз. Мону бир хәтни болса, Алмутиға қатнайдиған яркәнтлик таксист жигитләрниң бири елип кәпту. Бу «саламни» йоллиған Пәнҗимдики «Ғоҗамбәрдиев» дехан егилигиниң башлиғи Адилҗан Ғоҗамбәрдиев екән. Хәт қисқила йезилипту. Әң қизиғи, мәзмуниға толиму мас келидиған мундақ бир ләтипә билән башлинипту: « — Сиз биләмсиз, Яркәнт илгиридинла мәликиләр макани болған, һазир улар техиму әтивалиқ болуп кәтти. Чүнки һәммиси сумбулчачлиқ, сүтлүк, даңлиқ вә, әң муһими, тәмлик, — дәпту сайипхан меһминини өз жути билән тонуштуруп. Қени у мәликиләр, һеч көрүнмәйдиғу? — сорапту меһман алақзадилиқ билән әтрапқа қарап. Һә, һәммиси е-етизда!». Һә, әйнә шундақ «етиз мәликиси» аталған көмүқонақ Өсәк тәвәсидә йеңи дәвирни баштин кәчүрмәктә. Әнди биз, деханлар, илгәркидәк «Һосулимиз қар астида қалидиған болди» дәп әнсиримәймиз, «Көмүқонақни нәгиму өткүзәрмиз» дәп баш қатурмаймиз. Бизгә мундақ мүмкинчиликни яритип бәргән Закирҗан Пирмәһәммәт оғлиға сөйүмлүк «Уйғур авази» гезити арқилиқ яркәнтлик деханлар намидин алаһидә миннәтдарлиғимизни изһар қилмақчимиз». Биз бу хәтни, әлвәттә, сөз болуватқан шәхскә — «Универсал» ширкәтләр топиниң президенти, Алмута вилайәтлик мәслиһәтниң депутати Закирҗан КУЗИЕВқа йоллидуқ вә мошу җәрияндики қисқа муамилимиз, ахири, сөһбәткә айланди. Иврайим БАРАТОВ, «Уйғур авази» Адилҗанға, әлвәттә, рәхмәт!, — деди Закирҗан Пирмәһәмәт оғли, — Әгәр яркәнтлик деханларни әшундақ ғәм-қайғудин қутулдурған болсақ, бу биз үчүн чоң утуқ. «Биз» дәп кимләрни көз алдиңда тутуватисән? Биринчидин, «Универсал» ширкәтләр топиниң тәркивидики «Яркәнт крахмал-ширнә заводи» ҖЧЙниң әмгәк коллективиға, инженер-техник хадимлириға өзлиригә жүкләнгән вәзипиләр һөддисидин шәрәплик чиқиватқанлиғи үчүн миннәтдарлиғини изһар қилғум келиду. Завод ишини бүгүнки күн тәләплири дәриҗисигә елип чиқиш оңай болғини йоқ, униң тәпсилатлириға тохталмаяқла қояй, һәм у пәқәт бизгә, саһа мутәхәссислиригила чүшинишлик. Иккинчидин, яркәнтлик деханларғиму рәхмәт. Улар билән һәмкарлишип ишләш нәтиҗисидә, мән ейтқан болар едимки, бир-икки жилниң ичидә һәл болиду дәп һечким пәрәз қилмиған утуққа қол йәткүздуқ. У утуқни Адилҗан өз хетидә қисқа вә ениқ йәткүзүпту. Үчинчидин, бу йәрдә заводумиз билән деханлар арисида һәр икки тәрәпни толуқ қанаәтләндүридиған шәртнаминиң имзалиниши үчүн көп күч чиқарған йәрлик һакимийәтниң, җүмлидин наһийә рәһбәрлигиниң мунасип һәссиси бар екәнлигини алаһидә тилға алғум келиду. Закирҗан, ейтқанлириңни ениқ мисаллар билән тәстиқләп бәрсәң? Мәрһәмәт. Бирақ бу мавзуға мән бир күн кәчкигә тохтимай параң қилишим мүмкин. Шуңлашқа әң муһимлирини җәмләп ейтишқа тиришип көрәй. Мәлумки, Яркәнттики деханларниң 75 пайизиниң пай һесавиға алған өлчүк йәрлириниң мәйдани 10 гектардин ашмайду. Мундақ аз мәйданда деханчилиқ қилиш, йәни көмүқонақ өстүрүш пайдилиқ әмәс. Һәтта бүгүн һөкүмәт тәрипидин бериливатқан субсидияниму елиш мүмкинчилиги йоқ. Әнди жиғим-терим пәйтидә тәләп қилинидиған техника проблемиси өз алдиға. Шуңлашқа биз ишни әшу кичик дехан егиликлирини бирләштүрүштин башлидуқ. Мәсилән, йәнә шу «Ғоҗамбәрдиев» дехан егилигини алайлуқ. Униң башлиғи Адилҗан Ғоҗамбәрдиев ишбиләрмән, уюштуруш қабилийити жуқури жигит болуп чиқти. Адилҗан пәнҗимлик жутдашлириниң бешини қошуп, бирлишип ишләшниң һәммә тәрәптин пайдилиқ екәнлигини әмәлиятта көрсәтти. У 150 дехан егилигиниң қаримиғидики 2,5 миң гектар терилғулуқни өз ичигә алған бирла – чоң «Ғоҗамбәрдиев» дехан егилигини тәшкил қилди. Мана мошу егиликкә биз, йәни «Яркәнт крахмал-ширнә заводи» ҖЧЙ, булту балдур әтиязда 250 миллион тәңгә субсидия бәрдуқ. Дехан егилиги бу мәбләққә мәхсус машина-трактор паркини бәрпа қилиш үчүн лазим болған техникини сетивалди. Буниңға қошумчә 150 миллион тәңгини деханларға алдин-ала төләп қойдуқ. Униңға дехан егилиги һаҗәтлик уруқ, техника үчүн йеқилғу-майлаш материаллирини, һәрхил органикилиқ оғутларни вә һаказиларни сетивалди. Әнди булту күздә «Ғоҗамбәрдиев» дехан егилигидә йетиштүрүлгән һосулни базар баһасида, йәни бир килограмм қурутулған данни 42 тәңгидин сетивалдуқ. Әнди өзәң һесаплап көргин, Панфилов наһийәси бойичә гектар һосулдарлиғи оттура һесапта 60 центнерни тәшкил қилди, бәзи деханлар бу көрсәткүчни 100 – 120 центнерға йәткүзди. «Ғоҗамбәрдиев» дехан егилиги болса, 150 миллион тәңгә таза пайда көрди. Бу бирла дехан егилигидин елинған мисал, әнди мундақ бирлишип ишләватқан вә биз билән тәңһоқуқлуқ асасида һәмкарлишиватқан башқиму дехан егиликлири хелә нурғун. Мәсилән, уларниң арисида әң чоңлири һесаплинидиған Йолдаш Биширов, Нәби Зайитов, Тасқин Җапарқулов рәһбәрлик қиливатқан дехан егиликлири бар. Умумән, биз Панфилов наһийәси бойичә 7,5 миң гектар терилғулуқни бирләштүрүшни қолға кәлтүрүшкә муваппәқ болдуқ, бу илгәрки 500дин ошуқ ушшақ дехан егилиги дегән сөз. Сән бая ушшақ дехан егиликлири һөкүмәт тәрипидин бериливатқан субсидияниму алалмайду, дәп ейттиң. Умумән, бүгүн деханларға һөкүмәтниң ярдими йәнә немиләрдин ибарәт? Хәлиқ арисида «Һөкүмәт йеза егилигини, җүмлидин деханларни қоллап-қувәтлимәйватиду» дегән пикир моҗут. Ундақла әмәс, һөкүмәт яритиватқан әвзәлликләр хелә нурғун. Бирла мисал кәлтүрәй. Булту һөкүмәт дехан егиликлиригә бир гектар үчүн 30 миң тәңгә субсидия бәрди. Әгәр бир дехан егилигиниң 10 гектар терилғулуғи болса, бу 300 миң тәңгә ярдәм пул дегән сөз. Әнди наһийә бойичә булту бир килограмм қурутулған көмүқонақ дениниң тәннәрқи 17 тәңгини тәшкил қилди. Йәни, ениғирақ ейтсам, деханниң бир килограмм көмүқонақ дени үчүн кәткән чиқими 17 тәңгә, уни дехан 42 тәңгидин өткүзиду, буниңға һөкүмәт бериватқан субсидияни қош. Булту биз яркәнтлик деханлардин 54 миң тонна қурутулған көмүқонақ денини сетивалдуқ, йәнә қайтилай, килограмми 42 тәңгидин, әнди өзәң һесаплап көр. Демәк, өткән жил силәргиму, деханларғиму амәтлик жил бопту. Бийилчу, планиңлар қандақ? Бийил, худа халиса, өткән жилдиқидинму яхши болиду, дегән үмүт бар. Чүнки умумий баһаси 7,5 миллион евро туридиған лайиһә толуғи билән ишқа қошулди. Нәтиҗидә биз бийил деханлардин 120 миң тонна көмүқонақ сетивелиш дәриҗисигә қол йәткүздуқ. Демәк, әнди бизниң пәқәт яркәнтлик деханлардинла әмәс, шундақла хошна Уйғур наһийәсидин вә Әмгәкчиқазақ наһийәси деханлиридинму көмүқонақ денини сетивелиш мүмкинчилигимиз мол. Илаһим, шундақ болсун! Гепиңгә қариғанда, шунчивала хамәшияни қайта ишләватқан «Яркәнт крахмал-ширнә заводиниң» көрсәткүчлириму яхши екәндә... Шундақ. Мундақ завод техи Оттура Азиядә йоқ, йәнә келип, заводумиз йезилиқ наһийәгә орунлашқан. Паалийитимиз пәқәт наһийә яки вилайәт рәһбәрлигиниңла әмәс, һөкүмитимиз тәрипидин турақлиқ назарәт қилинип туриду. Өткән жили елимиз Президенти Нурсултан Назарбаев Талдиқорғанда өткән Алмута вилайитидики әң чоң төрт карханиниң мәһсулатлири қоюлған көргәзмини зиярәт қилғанда, бизниң мәһсулатлиримизға алаһидә қизиқиш һасил қилип, өзиниң чоңқур миннәтдарлиғини очуқ билдүрди. Президентниң мениң қолумни елип туруп, «Бу мәһсулатлар бизниң йеза егилиги мәһсулатлирини қайта ишләшни, йәнә келип, чоңқур қайта ишләшни кәң қанат яйдуруш бойичә кәң миқияслиқ программилиримизниң әмәлгә ешишиниң бир ипадиси, алған мошу йөнилишиңдин қайтма!» дәп ейтқан сөзи шәхсән маңа мәдәт бериду. Бүгүн заводумиз йетиштүрүватқан мәһсулатларға, уларниң түри жигирмидин ошуқ, тәләп-еһтияҗ наһайити үстүн, онға йеқин чәт дөләткә экспорт қиливатимиз. Әгәр шәхсән Президентимизниң тәшәббуси билән ишләнгән вә қобул қилинған бәш институционал ислаһатни әмәлгә ашурушқа қаритилған «100 ениқ қәдәм» Милләт планида көздә тутулған вәзипиләрни тәһлил қилидиған болсақ, бизниң заводни мисалға кәлтүрүшкә болиду. Бу – мениң шәхсий пикрим әмәс, өткән жили заводумизни зиярәт қилған бир топ Мәҗлис депутатлириниң бәргән баһаси. Ейтмақчи, тәркивидә 17 Мәҗлис депутати бар бу делегацияниң диққитини заводумиға җәлип қилған Парламенттики депутатимиз Шаһимәрдан Нурумовқа алаһидә миннәтдарлиғимни билдүргүм келиду. Мениңчә, һәқиқий хәлиқ вәкили шундақ болуши керәк. Сәнму хәлиқ вәкилиғу, Алмута вилайәтлик мәслиһәтниң депутати сүпитидики паалийитиң қандақ болуватиду? Өткән жили рәсмий түрдә йәттә қетим сайлиғучилар билән учраштим. Уларниң муң-муһтаҗини өз қулиғиң билән аңлаш, адәмдә қандақту-бир һаяҗанлиниш һис-туйғулирини пәйда қилиду. Бирақ әшундақ баш қошушлар «хәйрихаһлиқ учришишларға» айлинип қалғандәк тәсират моҗут. Қисқиси, һәммә ярдәм сорап мураҗиәт қилиду. «Яқ» дәләлмәйсән, депутат сүпитидила балилар өйлиригә, житим-йесирларға, тәминати төвән аилиләргә вә һаказиларға миллионлиған тәңгә һамийлиқ қилиптимән. Яқ, буларни мән махтинип тилға еливатқиним йоқ, «бизнесниң иҗтимаий ярдими» дегән уқум маңа ят әмәс, униң маһийитини яхши һис қилимән. Бирақ бүгүн саңа махтинип ейтидиған бир нәрсә бар: «Яркәнт крахмал-ширнә заводидин – 100, мишкап заводидин – 60, җәми 160 адәмни «Уйғур авази» гезитиға толуқ бир жилға өзәмниң шәхсий мәблиғи һесавиға яздуруп бәрдим. Әлвәттә, униң үчүн шу гезитханлиримиз намидин саңа рәхмәт ейтимиз. Мәхсәт униңда әмәс. Панфилов наһийәсидә «Уйғур авази» гезити  муштирилириниң санини көпәйтиш умумхәлиқ һәрикитигә айланди. Һәтта у той селиғиға қошулди. Мошу һәрикәттин чәттә қалмаслиқни өзәмниң гражданлиқ пәрзим дәп билдим, халас. Өткән жил һәқиқәтәнму сениң үчүн утуқлуқ бопту. Мундақ утуқ шәхсий һаятиңдиму йүз бәргәнду? Әлвәттә, өткән жили Алмута вилайәтлик мәслиһәтниң депутати болуп сайландим, Алмута вилайитидин Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң әзаси болдум, «Қазақстан Тәуелсіздігіне 25 жыл» юбилейлиқ медали билән мукапатландим, җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи башқарма әзалириниң тәркивигә кирдим вә һаказилар. Мошуларниң һәммисини, өзәң ейтқандәк, шәхсий һаятимдики утуқ дәп билимән. Сөһбитиңгә рәхмәт! Хәлиқ мәнпийити йолидики мошундақ кәңқирлиқ паалийитиң дайим утуқлуқ болсун! Иврайим БАРАТОВ, Уйғур авази.