• Йеңилиқлар
• 20 Сәуір, 2017

Хәлиқ сөйгән сазәндә

Рашидәм РӘҺМАНОВА, «Уйғур авази»/ Челәктә дәсләпки мәшрәп әһли буниңдин 50 — 60 жил муқәддәм милләтпәрвәр сазәндә жигит Нуруллам Ниязовниң уюштуруши билән қурулған екән. Ушбу мәшрәпниң әзаси, пешқәдәм устаз Рәһимҗан Қәмбәровниң ейтишичә, униң тәркивигә Челәккә бурунқи наһийәниң барлиқ йезилиридин хизмәт баби билән кәлгән, һәрхил саһаларға рәһбәрлик қилған жигитләр кирипту. Һаят өз еқими билән ақиду, әмәсму?! Бу дунияға  келиш бар, өмүрдин өтүш бар дегәндәк. Бүгүнки күнлүктә уларниң оттузи бақилиқ бопту. Шуларниң бири, башта ейтип кәткинимиздәк, ушбу мәшрәпниң асасини салғучи – Нуруллам Ниязов. 1937-жили Челәк йезисида туғулған Нуруллам Ниязов шу йәрдики С.Киров намидики қазақ-уйғур оттура мәктивини әла баһалар билән тамамлайду. У саз әсваплириниң бирнәччисидә ойнайдиған, нахша, муқамларни бабиға йәткүзүп орунлайдиған әҗайип талант егиси еди. Мәлумки, Уйғур театри жигирмә жил мабайнида (1941 – 1961) Челәктә болди. У чағда театр вилайәтлик статусқа егә еди. Җай-җайлардин талантлиқ қиз-жигитләр келип, хизмәт қилатти. Чоңларниң ейтишичә, у вақитларда яшлардики милләтпәрвәрлик һис-туйғулири наһайити үстүн болған екән. Улар бош вақитниң барлиғини дегидәк театрда өткүзәттекән. Нурулламму қоли бекар болса, сәнъәт очиғиға келивалаттекән. Нәтиҗидә, у театрға тәклип қилинип, кәспий сазәндә ретидә йетилип чиқти. Әпсус, көп өтмәйла Уйғур театри Алмута шәһиригә көчирилиду. Нуруллам башта Челәк ишчилар кооперативида хизмәт қилиду, андин А.Розибақиев намидики мәктәптә музыка пәнидин дәрис бериду. Кейинирәк Челәк йезиси кәспий-техникилиқ училищесида устаз вә Челәк наһийәлик Мәдәнийәт өйидә рәһбәр болуп ишләйду. У чағларда наһийә мәркизи болған Челәктә қазақ-рус  театри болуп, һәрқандақ иш-чарә шуларниң қатнишиши билән өтәттекән. Мүмкинчиликләрдин пайдилинип, Нуруллам акиму йезилардин 28 һәвәскар балиниң бешини қошуп, «Баһар» оркестрини тәшкил қилиду. Униң паалийитини театрниң шу чағдики режиссери Сергей Башоянму қоллап-қувәтләйду. Режиссер Нуруллам Ниязовниң оркестриға уйғур сәнъитиниң дурданилиридин болған «Анархан» драмисиниң биринчи пәрдисини сәһниләштүрүшни тапшуриду. «Баһарниң» әзалири бу вәзипиниң һөддисидин шәрәплик чиқиду. Оркестр наһийәниң барлиқ йезилириға гастрольға чиқип, концерт программисини әмгәкчиләрниң диққитигә һавалә қилиду. Дәл мошу программа, дәл мошу гастроль сәнъәткарлар өмигини «хәлиқ театри» дәриҗисигә көтириду. Шуни қошумчә қилиш керәкки, Нуруллам акиниң қейинсиңлиси Маһигүл Тохтахунова «Анархан» драмисидики Анарханниң образини яритиду. Кейинирәк у шу рольни Москва шәһириниң чоң сәһнилириниң биридә орунлайду. Мәзкүр программа композитор Исмайилҗан Исаев вә журналист Эрнест Исламовниң қоллап-қувәтлиши билән «Қазақстан» радио һәм телевидение программилирида һавалә қилинип, «Алитағ» программисиниң «Алтун фондиға» киргүзүлиду. Нуруллам Ниязов 50 йешида аләмдин өтти. Униң билән балилиқ дәвридин дост болуп, биллә сәһнигә чиққан Тейип Норузов, Камил Өмәров, Һезиз Һәмраев, Әхмәт Йүсүпов, Абдумүлүк Бәраев, Султан Давутов, Турсун Зерәков вә Мәхсүм Һошуровму бақилиқ болди. Әнди өз вақтида Челәк йезиси Мәдәнийәт өйигә рәһбәрлик қилған, Нуруллам ака билән талай концерт программилирини тәйярлиған сазәндә, пешқәдәм устаз Рәһимҗан Қәмбәров билән нахшичи Әркин Мәсимов һазир һаят. Улар ағиниси һәм кәсипдишиниң намини қәлб төридә сақлап кәлмәктә. Нуруллам Ниязовниң шагиртлириға келидиған болсақ, уларниң арисида чоң чоққилардин көрүнгәнлири аз әмәс. Мисалға, Маһигүл Тохтахунова, Абдуразақ Һәмраев вә Абдусаттар Турдибақиев узун жиллардин буян Қ.Ғоҗамияров намидики Уйғур театрида хизмәт қилип келиватиду, Һашимҗан Насиров Челәк музыка мәктивидә дәрис бериду. Әрмин вә Пәрһат Мәхпировлар, Абдувели Әйсаров вә Аблемит Бәраевму устазиниң йолини һелиму давамлаштурмақта. Барлиқ аңлиқ һаятини сәнъәткә беғишлиған Нуруллам Ниязовниң рәпиқиси Розибүви һәдиму сәнъәткар, нахшичи. У өз вақтида Лавардин Челәккә қатнап, Уйғур театрида иҗадий йолини башлиған. Қутлуқ сәһнидә юлтузлири қошулған Нуруллам вә Розибүви Мәхпировлар пәрзәнтлири Гүлмира, Иминҗан, Арзигүл вә Халмуратни заман тәливигә лайиқ адәмләрдин қилип тәрбийилиди. Нуруллам ака әтигән һаяттин өтти. Розибүви һәдә пәрзәнтлиридин тариған сәккиз нәвриси билән он чәврисиниң қизиғиға бәһримән болуп яшимақта. Ечинидиғини, йолдиши дуниядин яш кәтти.  Болмиса, бу күнләрдә униң 80 яшлиқ тәвәллудини балилириниң арисида дағдуғилиқ атап өтәр еди. Әмгәкчиқазақ наһийәси.