• Җасарәт — мәңгүлүк
  • 04 Мамыр, 2017

Һәқиқий Хәлиқ Қәһримани

Анам рәмити һәр жили 9-май — Ғалибийәт мәйрими күни урушқа кетип, қайтип кәлмигән акилири Мухпул билән Имрәмзини вә әндила он сәккиз яшниң үзини көргән иниси Нәсирдинни әскә елип, өксүп-өксүп жиғлайдиған. Әйнә шу шум урушниң касапитидин йеқинлиридин айрилип, һәсрәт чәккән инсанлар сан-санақсиз болса керәк. У вақитларда биз, техи оюн балилири болсақму, ғәмгүзар анилиримизниң дәрт-пәриядиға ортақлишип, уларға өзимизчә мәдәт беришкә тиришаттуқ. Устазлиримиз, болупму тарих пәниниң муәллимлири дәрис өткәндә, арқа сәптә аянмай әмгәк қилип, Ғалибийәтни йеқинлаштурушқа зор һәссә қошқан, җәң мәйданилирида қан кәчкән жутдашлиримиз тоғрилиқ қетиқинип сөзләп беридиған. Шуларниң ичидә Үсәйин Рәшитов дәрисини қизиқарлиқ мәлуматлар билән йәкүнләп, «Урушта һәм арқа сәптә қәһриманлиқниң үлгисини көрсәткәнләр ядимизда мәңгү сақлиниду!» дегән җүмлини дәптәрлиримизгә йезип қоюшимизни җекиләйдиған. Мән бу мақалида Улуқ Вәтән урушиниң қийин йоллирини бесип өтүп, һәқиқий қәһриманлиқниң үлгисини көрсәткән устазим, Хәлиқ Қәһримани Мөрдүн Тейипов тоғрилиқ  тохтилип өтүшни тоғра көрдүм. Мөрдүн Тейип оғли Тейипов 1918-жили Уйғур наһийәсиниң Чоң Ачиноқа йезисида кәмбәғәл-дехан аилисидә дунияға кәлгән. Атиси Тейиптин 12 йешида житим қелип, аниси Хурсимәмниң тәрбийисидә болған.  У оттура мәктәпни тамамлиғандин кейин, 1941-жили май ейида Кеңәш Армияси қатариға чақиртилған у уруш башланғанда, хизмитини Алмутида тәшкил қилинған 316-гвардиячи-панфиловчилар дивизиясиниң тәркивидә өтәйду. Москвани дүшмәнләрдин һимайә қилишта Дубосеково разъезида биринчи қетим җәңгә кириду. Белоруссияни, Прибалтика җумһурийәтлирини, Шәрқий Пруссия, Польша, Чехославакия вә Венгрияни азат қилишқа қатнишиду. 1945-жили Забайкалье мәйданиға әвәтилип, униң тәркивидә империалистик Японияни тар-мар қилишқа қатнишиду. Уруш жиллирида у төрт қетим җараһәтләнсиму, сәптин қалмайду. Мөрдүн ака бизгә дәрис бәргән пәйтлиридә, уруш тоғрилиқ қойған соаллиримизға тәпсилий җавап бәргәч, өзиниң өмүр китавиниң сәһипилирини қисмән варақлап чиқатти. Амма у һечқачан махтинип сөзлимәтти. Интайин кәмтар, кичик пейил инсан еди. М.Тейипов уруштин аман-есән келип, Уйғур наһийәсиниң «Октябрь» колхозида партия комитетиниң кативи болуп ишлиди. 1952-жилдин тартип һөрмәтлик дәм елишқа чиққичә Кичик Дехан йезисидики оттура мәктәптә (һазирқи М.Тейипов намидики оттура мәктәп) муәллим, мәктәп мудириниң оқуш ишлири бойичә орунбасари болди. Бирнәччә қетим йезилиқ вә наһийәлик кеңәшләрниң депутати болуп сайланди. Пешқәдәм устазниң җәңгивар йоли мунасип баһалинип, «Қизил Юлтуз», ІІ вә ІІІ дәриҗилик «Шөһрәт», І, ІІ дәриҗилик Вәтән уруши, орденлири вә көплигән медальлар билән тәғдирләнгән. 1995-жили, Улуқ Ғалибийәтниң 50 жиллиғи һарписида, Қазақстан Җумһурийитиниң Президенти Нурсултан Назарбаевниң Пәрмани билән униңға Қазақстан Җумһурийитиниң «Халық Қаһарманы» жуқури унвани берилди. Бир күни устазимни йоқлап өйигә барғинимда, у рәпиқиси Бүвимәрийәм һәдә билән бәрикәтлик дәстихан үстидә муңдишип олтарған екән. Ичимдә «немә дегән үлгилик аилә вә бәхитлик қерилиқ!», дәп ойлиған едим шу чағда. 1998-жили устазим панидин бақиға сәпәр чәкти. Жутдашлар матәмгә чөмди. Аримиздин әҗайип есил инсанниң кәткинигә қайғурдуқ. Нә чарә!? Тәғдиргә тән бәрмәскә амал йоқ... Аридин жил өтүп, Қазақстан Җумһурийити һөкүмитиниң тохтамиға бенаән Уйғур наһийәсиниң Кичик Дехан йезисидики оттура мәктәпкә Мөрдүн Тейиповниң нами берилди. Кейинирәк мәзкүр билим дәргаһида Хәлиқ Қәһриманиниң мирасгаһи ечилип, униңда яш әвлатқа үлгә-нәмунә болидиған баһалиқ материаллар топланди. М.Тейипов аилисидиму үлгилик атилардин болди. Бүвимәрийәм һәдә иккиси инақ аилә қуруп, алтә пәрзәнтни тәрбийиләп, қатарға қошти. Уларниң һәммиси алий билимлик мутәхәссисләр болуп йетилип, җәмийәттә мунасип орнини тапти. 2018-жили хәлқимиздин йетилип чиққан баһадур оғлан – Хәлиқ Қәһриманиниң туғулғиниға 100 жил толиду. Әлвәттә, бу шанлиқ сәнәниң җумһурийәт дәриҗисидә атап өтилидиғанлиғиға ишәнчим камил. Хелипәм ҺӘМРАЕВА, пешқәдәм устаз. Алмута шәһири.

522 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы