• Ақ халатлиқ инсанлар
• 17 Шілде, 2017

Врач болса, Сәлимәмдәк болса

Буниңдин он жил муқәддәм, нәқ июнь ейидин башлап мән кәйни-кәйнидин икки қетим инфаркт болдум. Ағриқханилардин кейин шипаханида мәхсус тиркәлдим. Шуңлашқиму шипахана, күндүзки стационар, ағриқханилар мениң пат-пат баридиған орнум болуп қалди. Амма 80 жиллиқ тәвәллудум алдида буларниңму ярдими чағлиқ болди. Шу вақитта қизим Җәмилә: «Мениң тонушум хизмәт қилидиған клиникида кардиолог пән намзити, доцент, алий категориялик врач екән. Шуниңға көрүнүп бақамсән?» деди. Ағриқханида профессор консультация бәргән, у доцент екән», дәп ойлисамму, қизимниң сөзини қиймидим, бардим. Тегишлик кабинетни тапқинимда, униң ишигидә «Кардиолог Шарипова Салима Тахтасыновна» дегән йезиқни оқудум вә уйғур әмәсту дегән ой билән униң ичигә кирдимдә, немишкиду, русчә салам бәрдим. Уму шу тилда җавап қайтурди вә өзиниң йенидики орундуққа олтиришни тәклип қилди. Мениң алдимдики кардиолог пакирақ, қоюқ чачлири бойниғичә чүшкән, көзәйнәклик, қириқ-әллик яшлар чамисидики аял еди. Мән: «Сиз уйғурму?» дәп сориведим у русчә: «Мениң апам уйғур» деди вә мениң немә үчүн униң алдиға кәлгиним тоғрисида кәйни-кәйнидин соалларни беришкә башлиди. Соаллири көпәйгәнсири у немә үчүнду маңа тонуштәк билинди. Мундақ соаллар мән тиркәлгән шипаханида, ағриқханилардиму бериләтти. Бирақ бу йәрдә уларни маңа йеқин, өзәм билидиған киши бериватқандәк сезиләтти. Униң аста чиқидиған үни, көзәйниги астидики көзлириниң йеқимлиқ қариши өзигә җәлип қилатти. Жүрәкни тәкшүрүшкә киришкәндиму – қан бесимини өлчәп, электрокардиограммиға чүшәргәндиму униң һәрикәтлири сени хатирҗәмләндүрәтти. Ишәнмәслигиңлар мүмкин, шу пәйттә жүригимни қисип турған бир нәрсә йоқап кәткәндәк туюлди маңа. Дора бәрмәй, сөз-муамилиси билән әһвалимни йеникләштүрди, әнди давалиниши қанчилик күчлүк болар, дәп ойлидим. У бәлгүлигән дориларни ичишим, бәргән мәслиһәтләргә риайә қилишим, мени пүтүнләй әксимгә кәлтүрди. Үч жил давамида һәммини унтуп, өмүр сүрдүм. Бийил әтияздики һаваниң кәскин өзгириши мениңдә қан бесимини пәйда қилди. Хелә йәрләргә бардим. Дегәндәк нәтиҗә бәрмиди. Сәлимәм Шәриповаға мураҗиәт қилмиғинимниң сәвәви, дәсләпки қетим униң алдида болғинимда, униң аниси, болупму момисиға бола тилимизни яхши билидиғанлиғидин хәвәр тепип, бирнәччә китаплиримни соға қилип, тәвәллудимға тәклип қилғандим. У гүлдәстә билән кәчкә кәлсиму, қалаймиқанчилиқта зияпәткә чақириш есимға кәлмәпту. Хиҗаләтчилигимдин йәнә қизим қутулдурди. У мени Сәлимәм Тахтасын қизи хизмәт қилидиған клиникиниң ағриқханисиға ятқузди. Сәлимәм у йәрниңму йетәкчи кардиологи екән. Үч жилдин кейин биз қайта учраттуқ. Әгәр өз вақтида мән униң кабинетиға киргән болсам, бу новәт у мениң палатамда пәйда болди. Илгәркидәкла йеқимлиқ тәбәссүми вә аста чиқсиму, мәптун қилидиған үни. Амма бу қетим у уйғурчә: «Йәнә немә болдиңиз, ака?» деди. Сәлимәмниң, врачниң «ака» дәп мураҗиәт қилиши маңа бу сөзни қериндишим ейтқандәк билинди. Адәттә, палатидики ағриқларға қарайдиған врачлар уларға бир қетимла кирсә, мениң врачим, йәни Сәлимәм Тахтасын қизи икки-үч қетимдин кирип турди вә мени қайтидин әксимгә кәлтүрүшкә өзиниң вә ағриқханиниң бар имканийәтлириниң һәммисини ишқа салди. Униң муамилиси, өзидики ишәнчини саңа йәткүзүш усули илгәркидәкла еди. Көз­лириниң саңа меһриванлиқ билән қари­шиму йоқимиған. Бу қетим биз бираз сөһбәтлишиш имканийәтлиригиму егә болдуқ... Меркелик өзбәк жигити Тахтасын зооветни, кичикақсулуқ уйғур қизи Хатәм малийә институтини пүтириду. Булар турмуш қуруп, төрт қиз тапиду. Өмрини мал билән өткүзүватқан ата қизлириниң бириниң врач болушини арман қилатти. Буни Сәлимәм әмәлгә ашуриду. Мундақ болушиға мәлум сәвәпләрму йол ачиду. Қизиға һамилдар болған ана декретлиқ дәм елишини жутида, анисиниң алдида өткүзиду вә шу йәрдә бошиниду. Қиз мәктәпкә барғичә вә тәтилләрдиму хелила вақтини момисиниң қолида өткүзиду. Мабада нәврисиниң тави болмай қалса, Сопихан момай уни кокатларни қайнитип ичкүзүп, давалатти. Мошуниң һәммиси нәврисиниң хатирисидә сақлинип қалиду. Мәктәпни алтун медаль билән тамамлиған Сәлимәм медицина институтиниму қизил диплом билән түгитиду. Меркедә төрт жил участкилиқ врач болған у 1994-жили өзи оқуған алий оқуш орнидики ички ағриқлар кафедрисиға ассистент болуп ишқа орунлишиду. 2000-жили намзатлиқ диссертация яқлайду, кейин доцент унваниға еришиду. Сәлимәм Тахтасын қизи алим сүпитидә лекцияләр оқуйду, әмәлий ишларни жүргүзиду, студентларниң мәшғулатлириға рәһбәрлик қилиду. Униң мәхсити – аудиториядә олтарғанларға тегишлик билим бериш, тибабәтчилик саһасида кәң амминиң көңлидин чиқидиған мутәхәссисләрни тәйярлаш еди. Лекин жилларниң өтүши, болупму һәқ төләп оқуш системисиниң жил санап кәңийиши билән мәзкүр институтқа тәсадипи чүшүп қалғанлар сани көпийиду, өзлирини диплом елип, саламәтликни сақлаш саһасиниң әмәл­дарлири болушқа тәйяр­лаватқанлар пәйда болиду. Мошуниң һәммисигә көз йәткүзгән Сәлимәм илмий, оқутқучилиқ хизмәттин әмәлий ишни әвзәл көриду. Өз кәспини дегәндәк сөймәй, хизмәт қилидиғанларни тәйярлаш орниға тәҗрибиси вә билимини иш йүзидә көрситишкә, униң алдиға келидиған ағриқлар дәрдиниң һөддисидин чиқишқа бәл бағлайду вә 2011-жилдин башлап «SBS+MED» клиникисида вә униң ағриқханисида йетәкчи кардиолог болуп хизмәт қиливатиду. Мән Сәлимәмдин: «Сиз алим сүпитидә медицина саһасиниң утуқлирини яхши билисиз. Дөләтму врачларниң шараитини яхшилашқа бар күчини сәрип қиливатиду. Шуниңға қаримастин, кишиләрниң силәргә қарита шикайәтлири тохтимайватиду» дәп сориғинимда, у мундақ деди: «Һәммә кәсипләр яхши. Пәқәт таллиған кәсипни сөйүп, өзәңни шуниңда көрситиш лазим. Әнди бизниң кәсип башқичә – кишиләрниң саламәтлигигә, сағлам өмүр сүрүшигә бағлиқ бемарлар сениң алдиңға үмүт билән келиду. Сән шу үмүтни ақлиғучи. Шәхсән мән шундақ чүшинимән. Шуниң үчүнму өзәмни башқа кәсиптә тәсәввур қилалмаймән. Мениң ишим бемарларни клиникида қобул қилиш яки ағриқханида қараш биләнла чәкләнмәйду. Иштин кейинму уларни ойлаймән, тез әслигә кәлтүрүшниң барлиқ йоллирини издәймән. Кардиология — интайин мурәккәп саһа. Диагноз қоюшта сән аппаратуриға таянсаңму, бәрибир үзүл-кесил әһвал өзәңниң тәҗрибәңгә, билимиңгә бағлиқ. Бәзидә мәнбәни ениқлисаңму, дорилар нәтиҗә бәрмәйду. Демәк, баш қатурушиң, издинишиң, йәни оқушиң лазим. Мән билимәнки, бәзи кәсипдашлирим хизмәт орнидила давалиғучилар, шу йәрдин чиқиши биләнла алдиға кәлгәнләрни есидин чиқириду. Мундақ қилишқа мутлақ болмайду. Сән ағриғини дегәндәк ениқлимиғанни қандақларчә ойлимайсән. Бәзидә мундақму ишлар йүз бериду. Мошу жили биздә ишләйдиған гинеколог аял өзиниң тонушини елип кирипту – йөтили тохтимай, хелә терапевт, ЛОРларға қаралғанмиш. Тәкшүрсәм: инфекциялик эндокардитниң ахирқи басқучи. Дәрру операция қилиш лазим. Улар маңа ишәнмәй, бираз ойлинидиғанлиғини ейтип, чиқип кәтти. Кәчқурун гинекологимизға телефон қилсам, һеч яққа бармапту. Өзәм «Тез ярдәмни» чақирип, Кардиология институти билән сөзләштим. Үлгәрдуқ». Мән немишкә шундақ болғанлиғини сориведим, Сәлимәм өзиниң аста үнидә: «Һәммә саһаларда учрайдиған җаваркәрсизлик, очуқтин-очуқ бепәрвалиқ биздә, медицинида көп вақитларда өлүм билән аяқлишиду», деди. Бу сөзләрниң қанчилик растлиғини биз күндилик мәтбуаттинму яхши билимиз. Шуңлашқа Сәлимәмгә охшашларниң барлиғиға миң мәртә шүкри дәймиз. Рабик ИСМАЙИЛОВ.