• Бизниң сөһбәт
• 17 Тамыз, 2017

Һакимҗан АРУПОВ: “Кәсип таллиғанда җавапкәрликни һис қилиш керәк”

Мәлумки, өткән жили җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи йенида оттура мәхсус, алий вә алий оқуштин кейинки билим бойичә мәслиһәт кеңиши қурулған. Өткәндә шу кеңәшни қурушниң тәшәббускари вә рәиси, Дуниявий ихтисат вә хәлиқара мунасивәтләр институтиниң мудири, профессор Һакимҗан АРУПОВ билән сөһбәтләшкән едуқ. Йолдаш МОЛОТОВ, “Уйғур авази”/ Һакимҗан ака, мәзкүр мәслиһәт кеңишини қурушқа немә сәвәп болди? Мән М.Ломоносов намидики Москва дөләт университетини тамамлиғандин буян маарип саһасида ишләватқинимға 33 жил болди. Тәрбийилигән шагиртлиримниң арисидин устазлар, алимлар, тонулған тиҗарәтчиләр, һакимлар вә министрлар йетилип чиқти. Демәк, бу саһада топлиған тәҗрибәм бар. Шу тәҗрибәмни яшлар билән бөлүшүшни тоғра көрдүм, чүнки яшлиримиз кәсип таллиғанда җавапкәрликни һис қилиши керәк. Тәкитләш лазимки, биздә дөләт кадр тәйярлаш мәсилисигә алаһидә көңүл бөлиду вә уни заман тәливигә лайиқ рәтләп туриду. Есиңларда болса, өткән жиллири, бәзидә “Алтын белгі” алған учумкарларниң дөләт грантини алалмай қалған әһвалларму болди. “Униң сәвәви немидә?” дегән соал туғулуши тәбиий. Униңға җавап тепип көрәйли. Мәсилән, яшлар арисида “Хәлиқара мунасивәтләр” мутәхәссислиги аммибап. Бирақ Қазақстанниң дунияниң пәқәт 44 дөлитидила әлчиханиси бар. Демәк, дөлитимиз үчүн миңлиған дипломатларни тәйярлаш керәк әмәс. Шуңлашқа бу мутәхәссислик үчүн грант аз бөлүниду. Бәзидә бир орунға 30 адәм конкурсқа чүшиду. Әнди, мәсилән, “Машинилар вә двигательлар” мутәхәссислигидә конкурс йоқ. 60 балл билән оқушқа чүшүшкә болиду һәм мошундақ мутәхәссисликкә еһтияҗ көп. Мана мошу  әһвал өткән жили А.Розибақиев намидики 153-мәктәп-гимназиядә өткән ахирқи қоңғурақ тәнтәнисидә есимға кәлди. Шу жили мәктәпни алтә бала “Алтын белгі” билән тамамлиди. Мениңдә әйнә шундақ билимгә хуштар балиларға ярдәм бериш хаһиши пәйда болди. Шуниңдин кейин җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң  йенида Алмута шәһәрлик Уйғур мәдәнийәт мәркизи, “Инайәт” ассоциацияси, “Идрәк” фондиниң қоллап-қувәтлиши билән мошу мәслиһәт кеңишини қурдуқ. Хошал қилғини, бизни һазир коледжларда, алий оқуш орунлирида ишләватқан барлиқ уйғур алимлири қоллиди. Униңдин ташқири рус, қазақ, корей, татар, достлиримизму ярдәм қолини сунди. Шуларниң арисида мәрһумлар – Тамара Мәмәтованиң, профессор Нурлан Әлахуновниң әмгигини алаһидә тәкитлигүм келиду. Әпсус, улар һазир аримизда йоқ. Биз ишлиримиз һәққидә миллий нәширлиримиз, йәни “Уйғур авази”, “Азия бүгүн” гезитлири, радио вә телевидение арқилиқ учумкарларға һаҗәт әхбарат берип турдуқ. Өткән жили бизгә йүздин ошуқ бала мураҗиәт қилди. Бизниң ярдимимиз билән 27 бала грантқа егә болди. Тәхминимиз бойичә ишимиз бийилму утуқлуқ болуши керәк. Әнди мәслиһәт кеңишиниң ишини жил бойи тохтатмаслиқни қарар қилдуқ. Шундақла онлайн режимда вә БМТқа тәйярлашни қолға елишимиз мүмкин. Бизни барлиқ җәмийәтлик тәшкилатлар, миллитимиз келәчигигә бепәрва қаримайдиған шәхсләр қоллайду дәп ойлаймиз. Чүнки билимлик яшлар – милләт келәчиги. Бийил БМТ вә комплекслиқ тест тапшуруш системисиға өзгиришләр киргүзүлди. Шу һәққидә ейтип бәрсиңиз? 2017-жилдин башлап учумкарлар оттура билим тоғрилиқ шаһадәтнамә вә “Алтын белгі” елиш үчүн мәктәпләрдә емтиһан тапшурди. Шундақла алий оқуш орниға чүшүш үчүн, грант егиләш үчүн тест тапшуриду. Бу өзгиришләрниң киргүзүлүшиниң сәвәви, илгири учумкарлар, ата-анилар, устазлар БМТни пәқәт алий оқуш орниға чүшүш амили дәп һесаплатти. Учумкарлар йүз пайиз БМТқа қатнашматти. БМТқа қатнашмиғанларниң сани учумкарларниң умумий саниниң 30 пайизиға йеқинини тәшкил қилди. Демәк, БМТниң йәкүнлири бойичә Қазақстандики оттура билим сүпити тоғрилиқ нәтиҗә чиқириш мүмкин болмиди. Униңдин ташқири, бәзидә мәктәп мудирлири көрсәткүчлирини чүшәрмәс үчүн балиларни БМТқа киргүзмәтти. Әнди учумкарлар мәктәптә бәш пәндин емтиһан тапшурди. Төрти мәҗбурий һәм таллавалған пән. Улар язма түридә ана тили вә алгебрадин, еғизчә Қазақстан тарихи. Рус, уйғур, өзбәк вә таҗик тилида билим беридиған мәктәпләрни тамамлиғанлар үчүн қазақ тилидин һәм қазақ мәктәплириниң оқуғучилири рус тилидин емтиһан тапшурди. Таллавалған пән бойичә (физика, химия, биология, география, геометрия, дуния тарихи, әдәбият, информатика, чәт әл тили) тест тапшурди. БМТниң йеңи шәкли икки қисимдин туриду. Улар жигирмә тапшурмидин ибарәт үч мәҗбурий пән, йәни математикилик сават, саватлиқ оқуш һәм Қазақстан тарихи. Шундақла оттуз тапшурмидин ибарәт икки таллавалған пән. Таллавалған пәнләрдә бәш тәвсийә қилинған җаваплардин бир дурус җавапни ениқлайдиған жигирмә тапшурма вә тәвсийә қилинған көп соалларниң бирнәччә дурус җавапни ениқлайдиған он тапшурма. Умумән, 120 соал. Оқушқа чүшүш үчүн кам дегәндә 50 балл елиш лазим. Елишқа болидиған әң жуқури баһа — 140 балл. Алаһидә тәкитләш керәкки, бийилдин башлап миллий мәктәпни пүтәргәнләр вә БМТни тапшурмиғанлар грант елиш үчүн 20-июньғичә алий оқуш орунлириға һөҗҗәтлирини тапшуриши керәк. Шу чағдила уларға июль ейида комплекслиқ тест тапшурушқа болиду вә грант елиш үчүн конкурсқа қатнишалайду. Бу йәрдә уларниң мәктәпни қачан пүтәргини һесапқа елинмайду. Униңдин ташқири һәр жили августта БМТни һәқ төләп тапшурушиға болиду. Әгәр униңдин өтәлмисә келәр жилниң январь ейида тәкрар тапшуралайду. Тесттин утуқлуқ өтсә, һәқ төләп билим алидиған бөлүмидә оқуш һоқуқиға егә болиду. БМТниң барлиқ пәнлири бойичә тапшурмилар Билим вә пән министрлигиниң миллий тест мәркизиниң сайтида декабрьда елан қилиниду. “Алтын белгі” егилири, җумһурийәтлик, хәлиқара олимпиадилар вә илмий лайиһиләр конкурсиниң ғалиплири БМТни һәммигә бирдәк қаидиләр асасида тапшуриду. Бирақ жуқурида аталғанлар башқилар билән бирдәк балл алса, конкурста айрим имтиязларға егә болиду. Шундақла хәлиқара олимпиадиларда бәш қетим ғалип чиққанларға мәхсус грантлар бөлүниду. Әнди колледжларни тамамлап, алий билим елишни халиғучилар тапшуридиған комплекслиқ тестқиму өзгиришләр киргүзүлди. Илгири улар мәктәп программиси асасида тест тапшурса, әнди колледжда алған билимиму инавәткә елинип, тапшурмилар тәйярлиниду. Умумән 60 тапшурма. Бийилқи БМТниң йәкүнлири қандақ болди. Билим вә пән министрлигиниң мәлуматлириға асаслансақ, БМТқа қатнишиши үчүн әризә бәргән 92 827 учумкардин әмәлиятта 88 583 учумкар тест тапшурған. БМТ йәкүнлири бойичә Қазақстан бойичә оттура балл 80,5 пайизни тәшкил қилған. Өткән жили бу көрсәткүч 81 пайиз болған. Умумий йәкүн төвәндикичә: 5064 учумкар (6,8%) – 120 — 139 балл, 52 117 учумкар (70,7%) – 66 — 119 балл, 5935 учумкар (7,9%) – 60 — 65 бал алған. 14066 учумкар (15,8%) тесттин өтәлмигән. Әнди комплекслиқ тест 17 – 23-июль күнлири өтти. Униңға қатнишишқа 54 649 учумкар әризә бәргән болсиму, әмәлиятта 50 416 учумкар қатнашти. Умумән, оқушқа чүшүшкә лазим болған көрсәткүчни 21 076 (41,82%) учумкар алған. Шундақ қилип, Қазақстан бойичә умумий көрсәткүч 65,69 пайизни тәшкил қилған. Бийил киргүзүлгән өзгиришләрниң иҗабий вә сәлбий тәрәплирини ейтип өтсиңиз? Тәкитләш лазимки, елимиздә әң көп ислаһатлар жүргүзүлгән саһаларниң бири маарип саһаси десәм, мубалиғә болмас. Ислаһатларниң мәхситиму – саһани йүксәлдүрүштин ибарәт. Киргүзүлгән өзгиришләрниң иҗабий вә сәлбий тәрәплирини кесип ейтиш һазирчә әтигән. Айрим йеңилиқлар, болупму колледжларни пүтәргәнләргә вә “Алтын белгі” егилиригә мунасивәтлик қарарларни иҗабий дәп ейтишқа болиду. Сәвәви, мәктәп устазлири оқуғучисиниң ихтидарини яхши билиду. Әнди БМТта тәсадипилиқ көп учришиду. Мәлумки, мошу һәптидә Билим вә пән министрлиги грант егилириниң елан қилинған тизимиға өзгиришләрни киргүзүши ислаһатларниң камчилиғини көрсәтти. Демәк, һәрқандақ ислаһатни әмәлгә ашуруш алдида униң ақивәтлири чоңқур тәһлил қилиниши кәрәк. Һазир әмгәк базирида қандақ мутәхәссисликләргә еһтияҗ жуқури? Жуқурида ейтқинимдәк, кәсипни таллашта хаталиққа йол қоймаслиқ муһим. БМТқа қатнишиш үчүн әризә бериштин илгири бәшинчи пәнни дурус таллавелиш лазим. Бу йәрдә келәчәктә Қазақстанда вә йеқин хошна дөләтләрдә қандақ мутәхәссисликләргә еһтияҗ жуқури болидиғинини чүшинивелиш керәк. Шундақла дөләт қайси мутәхәссисликләргә грантни көп бөлүватқанлиғини биливелишму һаҗәт. Һазир елимиздә 2021-жилғичә әмгәк базирида еһтияҗ жуқури болидиған мутәхәссисликләрниң тәхмини тәйярлиниватиду. Еһтияҗ әң жуқури мутәхәссисликләрниң тизимини электронлуқ һөкүмәт сайтида көрүшкә болиду. Бу йәрдә биринчи орунда санаәткә мунасивәтлик мутәхәссисликләр туриду. Еһтияҗи жуқури мутәхәссисликләр қатариға қурулушчилар, транспорт, технологиялик машинилар вә техника, машина ишләпчиқириш, нефть вә газ, энергетика, радиотехника, телекоммуникация, йеник санаәт саһасидики мутәхәссисликләр кириду. Бизниң мәслиһәт кеңишиниң әзалириниң пикричә, әмгәк базирида бирнәччә мутәхәссислиги бар һәм бирнәччә тил билидиған шәхсләр жуқури баһалиниду. Мәсилән, инженерниң қошумчә ихтисатчи мутәхәссислиги болғини яхши. Бүгүнки таңда әхбаратлиқ технологияләр, нанотехнологияләр, биотехнологияләр, маркетинг вә сода, логистика вә экология, химия саһасидики мутәхәссисләргә еһтияҗ өсмәктә. Қазақстан – Евразия ихтисадий иттипақиниң әзаси. Шу нуқтәий нәзәрдин қариғанда, Россиядики әмгәк базириғиму көңүл бөлгән дурус. Россия әмгәк министрлиги әмгәк базирини тәтқиқ қилип, мәхсус ениқлима тәйярлиди. Униңға 1620 мутәхәссислик киргән. Улардиму бизгә охшашла мутәхәссисләр керәк екән. Бирақ, келәчиги зор мутәхәссисләр қатариға һәйран қаларлиқ кәсип егилири киргүзүлүпту. Мәсилән, техникилиқ язғучи, қазан тазилиғучи, палеограф (хәт тарихи бойичә мутәхәссис), байер (кийим сетивелишқа ярдәмчи), дәпнә қилиш мәрасиминиң мудири вә башқилар. Бу яшлиримиз үчүн қошумчә әхбарат. Қазақстанда қайси мутәхәссисликләргә көп грант бөлүнүватиду? Тәкитләш лазимки, Билим вә пән министрлигиниң дөләт үчүн һаҗәт мутәхәссисликләр тизими бар. У һәр жили йеңилинип туриду вә һәр язда елан қилиниду. Мошу мәтәхәссисләрни егиләшкә яшларни рәғбәтләндүрүш үчүн грантлар көп бөлүниду. 2017-оқуш жилиға қарап көрәйли, әң көп грант бөлүнгән мутәхәссислик – 1896 грант – қазақ тилида билим беридиған “Умумий медицина” мутәхәссислиги. Рус тилида билим беридиған мошу мутәхәссисликкә 632 орун берилгән.  Мәлумки, 10 жилдин буян дөләт һәр жили “Уйғур тили вә әдәбияти” мутәхәссислиги бойичә 5 грант бөлүп келиватиду. Әпсуслинарлиғи, бу жиллар ичидә пәқәт бирла уйғур қизи мошу кәсипни таллапту. Бу йәрдә конкурсму йоқ. Бу әһвал, әлвәттә, бизни тәшвишләндүриду. Шундақ имканийәт болсиму уни толуқ пайдиланмаймиз. Әһвал мошундақла давамлишидиған болса, йәнә он — он бәш жилдин кейин уйғур тили вә әдәбиятидин дәрис беридиған устаз тепилмай қелиши мүмкин. Мениңчә, яшлиримизни бу кәсипни егиләшкә рәғбәтләндүрүш йоллирини тепишимиз керәк. Дөләт грантлирини бәлгүләш Қазақстан Җумһурийити һөкүмитиниң 2008-жили қобул қилинған вә 2012-жили өзгәртишләр киргүзүлгән қарариға бенаән әмәлгә ашурулиду. Бу қаидиләр testcenter.kz сайтида елан қилинған. Грант елиш үчүн әризиләр 23 – 31-июль күнлири арилиғида қобул қилиниду. Бу йәрдә таллиған пәнгә мувапиқ төрт мутәхәссисликни, төрт алий оқуш орнини көрситишкә болиду. Сизниң пикриңизчә, келәчәктә қандақ мутәхәссисликләр көп тәләп қилиниду? Әлвәттә, қайси мутәхәссисликниң келәчәктә аммибап болидиғини тәхмин қилиш тәс. Заманивий технологияләрниң тәрәққиятиға мунасивәтлик йеқин-арида бизниң әнъәнивий һаят тәризимиз тамамән өзгириши еһтимал. 7 – 10 жилдин кейин роботлар, био вә нанотехнологияләр, сүнъий әқил системилириниң һаятимиздики адәттики көрүнүшкә айлиниши еһтмалдин жирақ әмәс. Демәк, әмгәк базириму өзгириду, бир мутәхәссисликләр йоқайду, йеңилири пәйда болиду. Һазирчә узақ муддәтлик истиқбалида қандақ кәсипләрниң керәк болидиғинини билмәймиз. Амма, шу ениқки, адәмгә шәхсий тәрәққият  салаһийити һаҗәт болиду һәм һәрқандақ өзгиришләргә тез маслишиш һаҗәт болиду. Шу сәвәптин билим беришкиму тәләп өзгириду. Бизгә һазир кнопкини басидиған яки кубларни жиғалайдиған адәм керәк дәп ейталмаймиз. Биз чоңқур билимлик шәхсни тәрбийилишимиз лазим. Әлвәттә, техникилиқ билим муһим. Бирақ бу билим утуққа йетиш үчүн йетәрлик болмайду. У мутлақ башқичә болуши шәрт. Шу нуқтәий нәзәрдин қариғанда, икки йеңи билим бериш модули пәйда болиду – шәхсий өсүш вә техникилиқ тәдбирчанлиқ. Келәчәкниң мутәхәссиси йеңилиқни көрүшни, тавакәлчиликни чүшинишни, баһалашни һәм униңға мувапиқ маслишишни билиши керәк. Бу командида ишләш дегәнликни билдүриду. Келәчәктә бир-биригә йеқин, бәзидә қошулуп кетидиған саһаларда сүръәтлик тәрәққият йүз бериду. Мәсилән, өз ичигә медицинини, генетикини вә молекулярлиқ биологияни алидиған биомедицина һәққидә шундақ дейишкә болиду. Шуңлашқа биохимия вә молекулярлиқ биологияни үгитидиған яхши классикилиқ биологиялик билим – бу келәчәккә йол. Геном тәтқиқатлири – буму келәчәк. Хошал қилидиғини, мошу йөнилиштә тәтқиқат ишлирини жүргүзүватқан тонулған алим – уйғур пәрзәнди Шөһрәт Мутәллиповтур. Шөһрәт Музәппәр оғли ачқан йеңилиқлар келәчәктә Нобель мукапитини алидиғиниға ишәнчим камил. Әнъәнивий гуманитарлиқ яки тәбиий пән үгиниш чүшәнчиси пәйдин-пәй йоқайду. Чүнки тәбиий пәнни яхши билмәй иҗтимаий-гуманитарлиқ мәсилиниң маһийитини чүшиниш қийин. Әксичә, гуманитарлиқ саһани билмәй туруп, тәбиий пәнни үгинишкә болмайду. Йеқинда Россияниң стратегиялик тәшәббуслар агентлиғи “Йеңи мутәхәссисләр атласини” тәйярлап чиқти. Униңда йеқин келәчәктики, йәни 15 — 20 жилдики истиқбали зор, 19 саһадики 140 мутәхәссислик көрситилгән. Бу яшлиримизға нишан болуши мүмкин. Әлвәттә, һәрқандақ шәхс өз кәспиниң салаһийәтлик мутәхәссиси болуши керәк. Келәчәктә болса, иш бәргүчиләр мутәхәссисниң салаһийитидин ташқири кәспигә ят салаһийәт вә маһарәтни тәләп қилиду. Мәсилән, саһаларара мунасивәтләргә тәйяр болуши – охшаш һәм охшимиған саһалардики технологияләрни, җәриянларни вә базар нәрқини билиши, инглиз вә башқиму хәлиқара тилларни мукәммәл билиши, башқа дөләтләрдә ишләшниң алаһидиликлирини, иш бабидики шерикләрниң мәдәнийитини билиши дәриҗиси инавәткә елиниду. Өз вақтини үнүмлүк пайдилиниши, җавапкәр қарарларни қобул қилиши маһаритиму баһалиниду. Йәнә бир мисал – физикилиқ медицина. Һазир медицинида компьютерлиқ вә молекуляр-резонанслиқ тамография кәң қоллинилиду. Йеқин арида у позитронлуқ-эмиссиялик тамография вә протонлуқ терапиягә алмаштурулиду. Бу техникида ишләш үчүн һәм техникини һәм адәм организмини билидиған мутәхәссис һаҗәт. Қурулуштиму шу. Мәлумки, һазир өйләрни 3D принтерида бесип чиқишқа болиду. Мениң оюмчә, келәчәктә мәктәпни тамамлиған балида “Қәйәрдә оқуймән?” дегән соал әмәс, бәлки, “Өмүр бойи оқуймән” дегән нийәт пәйда болиду. Яшларға кәсип таллашта қандақ мәслиһәт бәргән болаттиңиз? Бу йәрдә яшларниң төрт мәсилигә көңүл бөлүшини илтимас қилимән. Биринчидин, яшларда “әтивалиқ” мутәхәссисликни пайда мәнбәси вә диплом алсила паравән һаят башлиниду, ахча өз-өзидин келиду» дегән чүшәнчә қелиплашқан. Бу хата чүшәнчә. Шуни чүшиниш керәкки, адәттә “әтивалиқ” дәп етирап қилинидиған мутәхәссисликниң пайдиси аз болуши еһтималдин жирақ әмәс. Чүнки нәқ шу кәсипни егиләшни халайдиғанлар еһтияҗға қариғанда көп. Кейинки жилларда салаһийәтлик ишчиниң тапавити, юрист вә ихтисатчиларға қариғанда бир қәдәр өсти. Әнди шу мутәхәссисликләргә конкурсларни селиштуруп көрүң. Униңдин ташқири “әтивалиқ” кәсип чүшәнчисиму һәрхил һәм у чапсан өзгирип туриду. Йәнә у сиз арилишиватқан муһитқа бағлиқ. Иккинчидин, яшлар кәсип билән оқуш пәнигә бирдәк қарайду. Бу йәрдә қелиплашқан әнъәнә мундақ: “Әдәбият яқамду, демәк, әдәбиятчи болисән”. “Әдәбиятчи” дегән қандақ кәсип? Әдәбий әсәрниң муәллипи дегәнликни билдүрәмду? Шундақ болушиму еһтимал. Бирақ бу саһада кәспий паалийәтниң һәрхил түри болуши мүмкин. Мәсилән, муһәррир, корректор, тәрҗиман, тил вә әдәбият муәллими, филология пәнидә илмий хадим болидиғу. Булар һәрхил кәсипләр, уларниң паалийәтлириму бир-биригә охшимайду. Уни башқиму оқуш пәнлиригә мунасивәтлик ейтишқа болиду. Улар кәсипни көрсәтмәйду, бәлки, асаслирини үгинишкә шуниң ичидә, кәспий өсүш үчүнму билишкә тегишлик билим саһаси. Бәзидә биз айрим кәсипниң вәкили билән шу кәсипни бағлаштуруп қойимиз, йәни маңа бир адәм яқса яки яқмиса у адәм шу кәсипниң маһийитини көрсәтмәйду. Шу кишигә қарап кәсип таллаш болмайду. Яхши адәм – у кәсип әмәс. Әлвәттә, униңға охшиғум келиду. Амма униң мүҗәз-хулқи кәсипни көрситәлмәйдиғу. Әксичә, бир адәм яқмиса, униңға бола кәсипкә болған көзқарашни өзгәртишкә болмайду. Мундақ әһвалда «мошу кәсиптә салаһийәтлик мутәхәссис болимән» дәп мәхсәт қилиш керәк. Үчинчидин, “достум билән биллә” дегән чүшәнчидә кәсип таллашқа болмайду. Бу қарар қобул қилишта шәхсий пикирниң, җавапкәрликниң йоқлуғини көрситиду. Бирақ бәзидә мундақ таллаш утуқлуқ болушиму мүмкин. Чүнки қизиқиши, маһарити, мәнпийәтлири охшаш адәмләр бир-бири билән достлишиду әмәсму! Амма бу қарар тәләйгә бағлиқ, йәни ойлинип қобул қилинған қарар әмәс. Төртинчидин, яшлар кәсип таллашни билим дәриҗиси яки билим елиш орни билән чаташтуруп қойиду. Бу йәрдә учумкар биринчи новәттә ким болушни, қайси кәсипни егиләшни халайдиғанлиғини ениқлавелиши керәк. Шуниңдин кейин шу кәсипни егиләш йоллирини издиши лазим. Униңдин ташқири, ениқ бир йәрдә билим елиш яки пәқәт алий билим елиш хаһишила болмаслиғи керәк. Әгәр учумкар өзи таллиған кәсип бойичә алий оқуш орниға чүшәлмисә, амма шу кәсипкә садиқ болса, билим елишниң башқа услублирини издигини әқилгә мувапиқтур. Алий оқуш орниға чүшәлмисә, колледжда билим алса болиду. Истиқбалда алий оқушта билим елишму мәхсәт қилғини тоғра. Бу өзи халимиған кәсипни егиләштин миң һәссә яхши. Кейинки жилларда дөләт һәқсиз кәспий-техникилиқ билим беришкә алаһидә көңүл бөлүватиду. Шу һәқтә ейтип бәрсиңиз? Һәқиқәтәнму, дөләт һазир һәқсиз кәспий-техникилиқ билим беришни җиддий қолға алди. Униң үчүн мәхсус “Һәқсиз кәспий-техникилиқ билим һәммигә” программиси тәйярланди. Бу программиға қатнишидиған колледжларниң тизими 17-июньда вилайәтлик һакимийәтлик сайтлирида елан қилинди. Программиға қатнишишқа һечқандақ тосалғу йоқ. Униң үчүн оттура (9-синип) яки умумий оттура (11-синип) билими болуши керәк. Учумкар төвәндики һөҗҗәтләрни тәвсийә қилиши лазим: шәхсий гуванамә, билими тоғрилиқ һөҗҗәт (шаһадәтнамә, ениқлима, диплом) вә саламәтлик һәққидә ениқлима. Халиғучилар йәрлик һакимийәткә яки беваситә колледжларға мураҗиәт қилса болиду. Мана йеқинда бизниң мәслиһәт кеңишиниң әзаси, “Сымбат” академиясиниң проректори профессор Мәрийәм Тейипова йолуқуп, академия йенидики колледжда “Тәсвирий сәнъәт вә сизиш”, “Йеник санаәт тәшкилатлириниң җабдуқлири”, “Тикинчилик санаити вә кийим пичиш” мутәхәссисликлири бойичә һәқсиз билим елиш имканийити бар екәнлигини ейтти. Студентлар бир вақлиқ һәқсиз тамақ вә йол һәққи билән тәминлиниду. Яхши оқуған студентларға стипендия төлиниду. Әйнә шундақ йәнә бир имканийәтни профессор Мәсимҗан Веләмов тәклип қилди. Униң тәкитлишичә, Қазақ инженер-технология университети йенидики колледжда 9-синипни тамамлиғанлар үчүн 50 грант вә 11-синипни тамамлиғанлар үчүн 50 грант бөлүнгән екән. Йәни “Озуқ-түлүк санаитини уюштуруш вә технологияси”, “Озуқ-түлүк санаити” мутәхәссисликлири бойичә билим елишқа болиду дегән сөз. Хуласиләп ейтсам, елимиздә һәқсиз билим елишқа вә өзәң халиған мутәхәссисликни егиләшкә барлиқ шараит бар. Пәқәт шуниңдин тоғра пайдилинишни билишимиз лазим. Һәрқандақ мәсилә бойичә бизниң мәслиһәт кеңәшкә мураҗиәт қилсаңлар болиду. Сөһбитиңизгә рәхмәт.