• Достлуқ риштилири
• 24 Тамыз, 2017

Изгү ишларниң башламчиси

Мән Ават қуш фабрикисида ишлигәнләрниң һәммисини дегидәк яхши тонуймән. Кимниң қандақ иш яки хизмәттә болғини, өзигә жүкләнгән вәзипини қандақ атқурғанлиғиму маңа бәш қолдәк аян. Бу 1972-жил еди. Адәттикидәк иш күни «планеркидин» башланди. Фабрикиниң мудири күн тәртивидики мәсилиләрни ейтип болғандин кейин, йеңи зоотехникни тонуштурди. У жигит өз новитидә: “Ушбу коллективқа ишқа елинғанлиғим үчүн наһайити хошалмән. Силәрниң яр-йөлигиңлар билән өзәмгә жүкләнгән вәзипиниң һөддисидин чиқишқа вәдә беримән” деди. Тоху дегән толиму назук җанивар. Зооветеринарлиқ тәләпләр өз дәриҗисидә орунланмиса, җүҗиләрниң сағлам өсүп йетилишидин ташқири, тохулардин елинидиған мәһсулатлар тәләпкә лайиқ болмайду, һәтта чоң чиқимларға елип келишиму муқәррәр. Җүҗә яки тохуниң нәччә айлиқ яки күнлүклигигә қарап, уларға берилидиған йәмниң миқдариниң, витаминлиқ қошулмилар тәркивиниң қандақ вә қанчилик болушини пәқәт билимлик мутәхәссис-зоотехникла бәлгүләләйду. Бу кәсиптә ишқа сус қарашқа һәргиз йол қоюлмайду. Ундақ һаләттә кархана чоң чиқимға муптила болиду. Савутҗан Иминов яшлиғиға қаримай, мана мошундақ мурәккәп һәм чоң җавапкәрликни тәләп қилидиған ишни өз зиммисигә алди һәм униң һөддисидин шәрәп билән чиқти. Қолидин иш келидиған яш мутәхәссисниң қабилийитини баһалап фабрика мәмурийити карханидики иши асқап, арқида қеливатқан звеноға уни башлиқ қилип сайлиди. – Һә дегәндә, хелила һодуқтум. Бирақ, бу ишниң һөддисидин чиқмисам, башлиқлар билән кәсипдашлиримниң бетигә қандақму қарармән? Бәргән вәдәмчу? «Йолвас изидин қайтмас, әр – сөзидин» дегән мақалә барғу, «бәргән вәдәң қени?» десә, немә дәпму җавап берәрмән дәп қийналдим. Бирақ, адәм тиришса, һәл болмайдиған иш болмайдекән. Әң әвзили, мәхсәт қилған нәрсәңгә еришиш үчүн һорунлуқ һәм бепәрвалиққа йол қоймай, билмигиниңни билгәнләрдин сорап, китап-журналлардин оқуп-издинип ишлишиң керәк, – дәйду Савутҗан сөһбәтара. Савутҗан өзи ейтқинидәк, еринмәй әмгәк қилип, 2-3 айниң ичидила кәсипдашлириниң һөрмитигә егә болса, йерим жилға йетәр-йәтмәй алдинқи қатарлиқ звено башлиғи дәриҗисигә көтирилди. Савутҗан Авут оғли ишбиләрмән мутәхәссис сүпитидә күндин-күнгә көзгә көрүнүшкә башлиди. Әнди фабрика рәһбәрлиги униңға тухум мәһсулати бригадисиға рәһбәр қилип тайинлайду. Савутҗанниң бу йәрдики пидакаранә әмгигиму өз мевисини бериду. У башқурған бригада айлиқ һәм жиллиқ план-нормилирини ошуғи билән орунлап, илғар атилиду. Тохуларниң ағриғи, қирилиши бәлгүлүк дәриҗидә азийиду. «Ишлигәнниң үзи йоруқ, ишлимигәнниң үзи чоруқ» демәкчи, Савутҗанниң әстаидил әмгигиниң нәтиҗисидә фабрика ишчи-хадимлириниң алдида униң иззәт-абройи өсти. Фабрикидики үч жиллиқ паалийитидә хелила көзгә көрүнгән бу әмгәксөйгүч оғлан әнди Ават қуш фабрикиси ишчилар комитетиниң рәиси болуп сайлиниду. Ишниң йениги болмайдиғу, Савутҗанғиму башта йеңи хизмити еғирдәк билинди. Башта ишни немидин башлишини билмәй, гаңгирап қалғиниму раст. Амма у йәнә өзидин бурун мошу хизмәттә болған акиларниң әқил-мәслиһәтлириниң ярдими билән иш тутти. Идаридики ишчилар комитети рәисиниң бөлмиси билән фабрикиниң баш энергетигиниң, йәни мениң бөлмәм қариму-қарши болидиған. Қачанла болмисун,  Савутҗанниң бөлмиси адәмгә лиқ толуп туратти. Муһим мәсилиләр билән униңға йолуқуп, рәхмитини ейтип кетип барған адәмләрни талай қетим көргән едим. Бир күни йезимизниң инавәтлик адәмлириниң бири – Илияс Һәмраев Савутҗанниң кабинетидин арқа-арқисидин «рәхмәт» яғдуруп чиқип кетип барғанлиғиниң гувачиси болуп қалдим. У чағларда Илияс фабрикиниң шофери болуп, шәһәргә тухум тошатти. Буниңдин бираз вақит бурун иш бабида тейилип жиқилип, айиғини сундурувалған екән. Мундақ чағларда зәрдап чәккән адәмләргә қошумчә һәқ төлинәтти. Бирақ, фабрика мәмурийити тәрипидин бу һаләт һесапқа елинмай қалғанлиқтин, Савутҗанға йолуққан екән. У болса, шоферниң һоқуқини қоғдап, адаләтлик орнитип, илтимасини орунлап берипту. Ишчиларниң һәрхил санаторий, курортларда дәм елип келиши, чәт әлләргә сәяһәтләргә берип туруши йолида сәкпарә болди. Нәтиҗидә нурғунлиған аватлиқлар Америка, Һиндстан, Йеқин Шәриқ әллирини вә илгәрки Кеңәш Иттипақиниң чоң шәһәрлирини арилап, көрүп кәлди. Савутҗанға бағлиқ әскә алидиған йәнә бир нәрсә, у ишчилар комитетиниң рәиси болуп ишләп жүргинидә, Ават қуш фабрикисиниң йенида һашамәтлик Мәдәнийәт өйи ечилди. Униң бена ретидә бош туруши әқилгә сиғматти, әлвәттә. Мәдәнийәт өйиниң иш-паалийити Савутҗан Иминовқа жүкләнди. У мәдәнийәт саһасиниң хадимлири билән қоюқ алақә орнитип, һәрхил өмәкләр билән спорт секциялирини ачти, уларниң наһийәлик һәм вилайәтлик көрүкләрдә алдинқи орунлардин көрүнүши йолида тәр төкти. Йезидики барлиқ мәдәний иш-чариләр шу йәрдә өткәнликтин, йеза турғунлири Мәдәнийәт өйигә алдирайдиған болди. Бир күни Савутҗанниң бөлмисигә кирсәм, мәрһум Әркин Сопиев иккиси җим-җит ойға чөкүп олтирипту. – Немә болдуңларуй, оюнда уттуруп қойған қимарвазлардәк шүп-шүк олтирип кетипсиләрғу? – дедим. – Йеза сәнъәткарлириға уйғур саз әсваплири йетишмәйватқанлиғини өзәң билисән. Уни сетивелишқа мәбләғму болмайватиду. Өзәң башқуруватқан өмәккә әсвап сетивелиш үчүн бир-икки айлиқ маашиңни берәләмсән? Берәлисәң яхши, берәлмисәң ләт болуп қалимизмекин, дәп хиял сүрүп олтираттуқ, – деди улар. – Өзәңларниң маашиңларға чечәк чиқип қалған охшимамду. Сәгиги, мениң маашимни хәшләйли, кейин силәрниңкини хәшләймиз, – девидим иккиси қақахлап күлүшүп кетишти. Андин мән җиддий параң қилип, улардәк ағиниләр ейтса, җенимниму қийишқа тәйяр екәнлигимни йошурмидим, ағинилирим хошал болуп қелишти. Андин йеза турғунлирини шәнбиликкә чақирип, униңдин чүшкән мәбләққә әсвапларни сетивелишқа болидиғанлиғи һәққидә пикримни билдүрдим. Бу сөзүмни бөлмигә кирип кәлгән фабрика парторгиму қоллиди. Әтиси Савутҗан бу һәққидә йеза чоңлири билән мәслиһәтлишипту. Дадам, йезиниң имами Бузурхан ғоҗа, шундақла Әлқәм Исламов, Садиқ Азнибақиев, Иминахун Мәмиров қатарлиқ мөтивәр ақсақаллар бу пикирни мақул көрүп, жутниң чоң-кичиги бирликтә, сәнъәткарлиримизниң әсваплирини түгәлләп бәргән едуқ. Әлвәттә, бу ишларниң бешида турған Савутҗан шу күни өзиниң уюштуруш қабилийитиниң нәқәдәр жуқури екәнлигини намайиш қилған еди. Ишчилар комитетиниң рәиси Савутҗан Иминов жутдашлиримизниң мәдәний дәм елиши үчүн қолайлиқ шараитларни уюштуруштин һәргиз һарматти. Һелиму ядимда, «Атаманниң ахири» фильми йеңи чиққан вақит. Савутҗан разведчик Қасимхан Чадьяровниң ролини ойниған Асанәли Әшимовни йезимизға тәклип қилип, аватлиқлар билән учришиш өткүзди. Актер билән болған тәсирлик учришиш, мәзмунлуқ фильм һәққидики параңлар узақ вақит көпчиликниң еғизидин чүшмәй, шу учришишни уюштурғучи Савутҗан иллиқ инкасларға егә болған еди. Мана буниңдин 70 жил бурун Азат йезисида туғулуп өскән Савутҗан Авут оғли пүткүл аңлиқ һаятини Ават йезисида өткүзди. Һөрмәтлик дәм елишқа чиққандин кейин униң барлиқ яхши хисләтлиридин хәвири бар жутдашлири уни йезилиқ Ақсақаллар кеңишиниң рәиси қилип сайлиди. Шуниңдин буян Савутҗан дайим өйму-өй арилап, йеза чоңлириниң әһвалидин хәвәр елип турушни адәткә айландурди. Муһтаҗларға қолидин кәлгән ярдимини айиған әмәс. Шуңлашқиму жутдашлири жуттики иҗабий ишларниң башламчисиниң хошаллиғиға ортақлишип, өмүрлүк җүпти Хусийәт билән уларниң инақ-иҗил аилисигә пәқәт яхшилиқ тиләйду. Шерипҗан Һаҗим БУЗУРХАНҒОҖАоғли. Әмгәкчиқазақ наһийәси.