• Қәлб нидаси
• 07 Қыркүйек, 2017

Анамни әслигәндә

Мән ата меһригә тоймай чоң болдум. Чүнки дадам Аблашим Абдуллаев бу һаяттин яш кәтти. Дадам һаяттин өткәндин кейин йәттә бала билән тул қалған анамниң тартқан җапа-мәшәқәтлири өз алдиға бир дастан. Бир күни униңдин «Ана, сән аватлиқ екәнсән, қандақларчә ғалҗатлиқ болуп қалдиң?», дәп сорисам, мундақ дәп җавап бәргән еди: «Шу жиллири хошна Ақсу йезисида бир-икки айлиқ чарвичилиққа мутәхәссисләрни тәйярлайдиған курс ечилди. Мән акам Мамут Варисов иккимиз әйнә шу курсқа йезилдуқ. Ғалҗат йезисидин Аблашим Абдуллаев дегән киши кәлгән екән”, дәп җавап бәргән еди. Шу йәрдә оқуватқан яшлар бирлишип, оюн қояттекән. Дадам – дутарда, анам – тәмбирдә ойнаттекән. Булар аилә қуруп, иш баби билән дадам вақитлиқ Аватта қалиду, акилирим Тайирҗан, Шерияздан вә мән дунияға кәлгәндин кейин Ғалҗатқа қайтип кәпту, андин укилирим Шәймәрдан, Яшамурат, Шамахун, Муһәббәтхан туғулиду. Ана жутниң меһриниң қанчилик иссиқ екәнлигини ейтмисақму чүшинишлик. Анам өз жутидин, тағдәк йөләкчисидин айрилип, хелә қийналди. “Өйи башқиниң муңи башқа” дегәндәк, вақит йетип, биз өз алдимизға яшидуқ. Дадам су саһасиниң мутәхәссиси еди. У вапат болғандин кейин ишини анам давамлаштурди вә шу йәрдин пенсиягә чиқти. Һөрмәтлик дәм едишқа чиққандин кейинму теч олтармиди. Наһайити тинимсиз аял болидиған. Һелиму ядимда, анам 50 соти көмүқонақниң денини қолхозға өткүзүп, ғозиғини әрләрчә өзи оруп, өзи бағлап  (бағлиған бир бағ ғозақни мән-мән дегән әр аран көтирәтти), өгүзимизгә өзи чиқирип долатти. Өйдә — ана, талаға чиқса әр болуп ишлиди. Қой соймақчи болсақ, хошнимиз Пүккән акам боғузлап бәрсила, анам боғузланған қойни көтирип есивелипла, “тулумчилап” союп, бирдәмниң ичидила парчилап ташлатти. Жуттики той-төкүнму анамсиз өтмәтти. Сәвәви, анам дутар челип, нахша ейтатти. Анамға кәлгән тәклипнаминиң астиға “дутариңиз билән”, дәп йезип қоятти. Өзи шеир тоқатти, уни аһаңға салатти, уссулни әр кишиләрчә ойнатти. Май мәйрәмләр йеқинлишип келиватқанда, укилиримға чекишидиған тухумларни тәйярлатти, укилирим ойнайдиған ошуқлардин илғап, сақа ясап берәтти. Епи кәлсә, ошуқ ойнаватқан балилар билән ойнап, уларниң ошуқлирини утувалидиған. Анам җаңзиму ойнатти, отунниму өзи яратти. Отунниң у йеқиға, бу йеқиға сәп-селип қарап, бирла уруп иккигә бөлүвалатти. Палта, гүҗәк-кәтмәнләрни өзи саплатти. Қаширип қалған пичақ-һәриләрни өзи екәк билән иштиклитәтти. Сазға амрақ үчүнму дутар-тәмбүрләрниң пәдилирини өзи йөткәп, бағлап саз қилатти. Дапни өзи тартатти. Шундақла терә әйләшни биләтти. Өйүмиздә саз әсваплириниң һәммиси болидиған. Биз аиләвий ансамбль едуқ. Мошуларға анам Кеңәшхан көп көңүл бөләтти. Анам чаққан аял болидиған. Сәкрәш, жүгрәш анам үчүн анчила еғир иш әмәс еди. Хошнимиз Лохман акам ешигини йетиләп анамниң алдидин чиқип қапту. Ешәкниң үстидин сәкрәп өтсә, Лохман акам “чай” бәрмәкчи бопту. Анам хошнимизни йеңивалған екән. Анам наһайити шетил еди. Бир күни Ташкәнткә ялғуз өзила самолетта учуп кетиду. У яқта сиңлим туратти. Самолет аэропортқа қонуп, талаға чиққан анам, “қизим кәлмәй қаларму?” дегән әндишә билән сумкисини йәргә қоюп, икки қолини еғизиға селип үшқатқан екән. Сиңлим Муһәббәтхан: “Бу мениң анам, униңдин башқа һечким ундақ үшқатмайду” дәп, бир-бирини оңайла тепивалған екән. Чоң өй билән бизниң өйниң арилиғи хелә болидиған. Шуниңға қаримай, анам уштумтут бизниң өйдә пәйда болатти. “Бирдәмдила кәлдиңғу, нәдин пәйда болдуң” десәм, “кочиға чиқиведим, паланчи машиниси билән чиқип қалди, үшқетип тохтитивалдимдә, чүшүвалдим” дәйдиған. Анам чәбдас, чаққан аял еди. Нан яққанларда қоли йәтмигән йәргә тонурға сәкрәп чүшүп, тоғачларни чаққанлиқ билән чаплаветипла, ликкидә сәкрәп чиқивалатти. Хәйрият, анамниң бақилиқ болуп кәткинигә бийил 15 жил болди.  Жутдашлирим арисида униң пәқәт яхши гепи қалди. Биз, пәрзәнтлириму, униң еқидисини та әбәт унтумаймиз. Саламәтхан АБЛЕМИТОВА. Ғалҗат йезиси, Уйғур наһийәси.