• Дин вә җәмийәт
  • 12 Қазан, 2017

Достлар сөћбити

Әмәл вә иман/ Шәмшидин АЮПОВ, “Уйғур авази”/ Пешин намизини өтәп сиртқа чиққан Қуддус чүшлүк ғиза ичиш нийитидә мечит йенидики һалал ашпузулиға кирди. У йәрдә балилиқ чағлирини биллә өткүзгән, ахирқи жиллири мәлум сәвәпләргә бола мунасивити үзүлүлүп қалған дости Абдумүлүкни учритип қалди. Икки дост бир-бири билән қучақлишип көрүшти. Бош үстәлләрниң биридә олтирип, һал-әһвал соришип, өткән-кәчкәнләрни әсләшти. Абдумүлүккә Қуддусниң қелин сақал өстүрүп, калтә иштан кийивалғини ғәлити туюлди. Бирақ, у тәңқитләшкә алдиримай, достиниң ички дуниясиға чөкүп көрүшни тоғра көрди. Һә, Қуддус болса, Абдумүлүкни қанчә дост санисиму, у ағинисиниң өзигә башқичә қарайдиғинини һис қилди. «Униң қәлби пакту, бирақ өзи охшаш Ислам динидин толуқ хәвири йоқ?», дегән ой кәлди униңға. Намаз өтимәйдиғанларни тәңситмәйдиған ялғуз Қуддус әмәс. Икки дост арисидики сөһбәтниң әмәл вә иман мәсилисигә келип тирилишиниң сәвәвиму мошу еди. – Абдумүлүк, сән Алла таала вә униң макани тоғрилиқ немә билисән? – деди Қуддус достиға қадилип. Абдумүлүкниң мусулманчилиқтин хелә хәвири бар еди. Пүткүл аңлиқ һаятида Ислам диниға етиқат қилип, иман нури билән өмүр сүрүп келиватқанлиғини достиға уқтурди. – Алла таала вә униң макани тоғрилиқ соридиңма?, — деди Абдумүлүк билинәр-билинмәс күлүмсирәп. «Пәрвардигаримизниң макани асманда» дәп көкни көрситидиғанларниң кимләр екәнлигини яхши билимән. Қуддус, сән қайси еқимға етиқат қилисән? Әнди чүшәндим, сениң немини көздә тутуп, маңа мошундақ соал қоюватқиниңни. Мәнму мечит имамлиридин нурғун тәлим алдим. Җан беқиш койида жүрсәмму, тутқан йолум — Алланиң йоли. Билгиң кәлсә, ейтай, мән Әбу Һәнифә мәзһибигә етиқат қилимән. Қуддус Абдумүлүктин мундақ кәскин пикир ейтиду дәп күтмигән еди. Абдумүлүк бираз сүкүт сақлиғандин кейин, достиниң соалиға ениқ җавап бериш үчүн гепини давамлаштурди. — Пәйғәмбәр заманисидики күн вақиәсидә Алла тааланиң асманда дәп тәриплиниши — Рәббимизниң улуқлуғини, һәммидин үстүнлүгини көрситиду. Қуддус ағинисиниң жирақтин башлиған гепини тиңшап, ойлинип қалди. Амма униңда мошу күнгичә өзи таллиған йолни тоғра дәп кәлгән Абдумүлүкниң ейтқиниға әгишип, бүгүнки еқидә-етиқатидин ваз кечиш нийити тамамән йоқ еди. Достиниң томурини тутуп көрүш нийитидә сәләфиләрниң устаз көридиған ибн Тәймия, ибн әл-Қаюм әл-Жәузия, Муһәммәд ибн Абдуваһаб кәби алимлирини нурғун оқуғанлиғини ейтқач, әнди Абдумүлүкниң кимләрниң вәз-несиһәтлирини аңлап жүргәнлигини сориди. Бирақ, Абдумүлүк барчә әрәп әһлигә исим-шәрипи мәлум мундақ устазлардин өзиниң тәлим алмиғанлиғини, әксичә, өзигә мечит имамлири устаз болуп келиватқанлиғини йошурмиди. – Абдумүлүк, сән мундақ өзәңни-өзәң алдима, — деди Қуддус достиниң сөзини бөлүп. — Мениң устазлиримниң дәриҗиси қандақ екәнлигини билисән. Сәвәви, улар — саһабилар дәвридә сәләфилик йолни башлиғанлардур. Билсәң керәк, сәләфилик йол, пәйғәмбиримиз Муһәммәт әләйһиссаламниң һәдисигә асаслинип ейтсақ: «Әң хушвақ әвлат — мениң замандашлирим. Униңдин кейин уларниң кәйнидин әгәшкүчиләр. Андин улардин кейин кәлгәнләр» дейилиду. Абдумүлүк достини зәң қоюп тиңшидидә, андин жуқурида Қуддус тилға алған диний өлүмаларниң қачан вә қәйәрдә һаят кәчүргәнлигини ейтти. Шундақла бу шәхсләрниң саһабиләр дәвридә һаят кәчүрмигәнлигини испатлап бәрди. Шуларниң бири ибн Тәймияниң топилаңларға қатнишип, пүткүл һаятини түрмидә өткүзгәнлигидин хәвәрдар қилди. Кейинки әсирләрдила униң исмини әбәдийләштүргәнлигини, әмгәклирини йоруққа чиқарғанлиғини ениқ испат-дәлилләр билән йәткүзди. Қуддус Абдумүлүкниң ейтқанлирини диққәт билән тиңшап, тәһлил қилип, достиниң һәртәрәплимә билимлик екәнлигигә убданла көз йәткүзди. Чүшинипла қалмай, « Һәммини билимән» дәп жүргән диний устазлириниң тәрҗимиһалидин тамамән бехәвәр екәнлигидин хиҗил болди. – Қуддус, мән сени әйипләш нийитидә әмәсмән. Раст, сәләфилик еқиминиң саһабилар заманиға берип тақилидиғанлиғини йоққа чиқарғили болмас. Бирақ һазирқи силәрниң устазлириңлар Матуруди әқидисини йоққа чиқириш үчүн байиқи саһабиләрдин қанчә әсир кейин һаят кәчүргән ибн Тәймияниң пикирлирини сәвийәңларға сиңдүргән, — деди Абдумүлүк өзиниң әнъәнивий дин тоғрилиқ оқуған китаплириға тайинип. Умумән, Абдумүлүкниң ейтиватқанлири бүгүн өзлирини «сәләф» дәп жүргәнләрниң тутқан йолиниң пәйғәмбәр дәвридики «әң хушвақ әвлатқа» һеч алақиси йоқ екәнлигини билдүриду. Бирақ уларниң буни иқрар қилғуси кәлмәй, “мусулманларни бирләштүрүп, хәлипә қуримиз” дейишиниң тегидиму мошу сир ятиду. «Мусулманниң өз ичидә чегара болмиши керәк» дегәнни «Хизб-ут Тахрир» еқиминиң асасини салғанларму тәкитләп кәткән. Һә, һазирқидәк Ислам дини пүткүл дунияға таралғанда, ундақ чегарисиз хәлипә қуруш мүмкинму?! Гәп, мана шуниңда... – Абдумүлүк, немишкә намаз оқумиған адәмни, йәни бәш пәризниң бирини орунлимиған бәндини капир әмәс, мусулман дәйсиләр?, — деди Қуддус җиддий қияпәттә — Бизниң (биз дегини — сәләфи еқимиға етиқат қилғучилар) ақни ақ, қарини қара дейишимиз бекар болмиса керәк... Достиниң бу соали Абдумүлүкни хелә ойландуруп қойди. Һәқиқәтән, биз немишкә намаз оқумайдиған адәмни мусулман дәймизкинә?! Бу йәрдә әмәл билән иман мәсилисигә сәләфилик еқим билән Матуриди еқидисигә етиқат қилидиғанлар арисида икки хил көзқараш барлиғи Абдумүлүкни ойлинишқа мәҗбур қилди. Андин кейин у достиға әмәл билән иман тоғрилиқ билидиғанлирини Қуръан Кәрим билән һәдисләргә тайинип чүшәндүрди. «Матуриди әқидисидә әмәл билән иман икки хил нәрсә дәп қарилиду, сәләфиләр уни аҗралмас, бирпүтүн дәп чатишиду. Әмәл дегиниң — роза, һәҗ қилиш, намаз вә башқа һәрикәткә мунасивәтлик нәрсиләр. Әнди, иман дегиниң, тил билән ейтилип, жүрәк билән қобул қилиниду. Мәсилән, Матуриди әқидисидә байиқи тил билән ейтип, жүрәк билән қобул қилиш арқилиқ адәм мусулман болалайду. Силәрму буни йоққа чиқирип, «жүрәк билән қобул қилишни әмәл билән бағлаштуруш керәк» дегән пикирни алға сүрисиләр, — деди у достиниң соалиға җававән. Абдумүлүк бу ейқанлирини пәйғәмбиримиз Муһәммәт әләйһиссаламниң һәдис-ривайити билән техиму пухтилиди. Ривайәттә бир йәһудийниң балиси тоғрилиқ гәп болиду. Бир күни һелиқи бала көрүнмәй кәткинидә Алланиң әлчиси уни өйигә издәп бариду. У бала орун тутуп йетип қапту. Шу чағда Расулулла балиға «кәлимәни ейтқин!» дәп хитап қипту. Бала бирдәм дадисиға, бир дәм Алланиң әлчисигә бир қарап, ойлинип қалиду. Дадиси балисиға: «пәйғәмбәрниң ейтқинини қил», дәйду. Бала атисиниң һөкүмини орунлайдудә, дәрһал җан үзиду. Алланиң әлчиси: «Алла таала йәнә бир адәмни оттин қутулдурди», дәйду. Шу чағда Қуддус Абдумүлүкниң мечиттики устазлиридин шунчилик чоңқур билим алғанлиғиға қизғиниш билән қариди. Ривайәттики иман билән әмәлни аҗралмайдиған териқидә қарисақ, байиқи йәһудий балисиниң имани толуқ болмиған болар еди. Сәвәви, у кәлимәни ейтсиму, намаз өтимигән бәндә. Бирақ Алланиң әлчиси униң мусулман болуп җәннәткә баридиғинини етиварға алди әмәсму?! Қуддусниң өзиниң соаллириға ениқ мисаллар билән җавап бәргән достиға дегән көзқариши тамамән өзгәрди. Шундиму өзиниң адишип жүргән-жүрмигәнлигиниң тегигә йетәлмәй чоңқур ойға чүшти. Бир тәрәптин төмүр қәпәздә аң-сәвийәсигә қоғушундәк қуюлған сәләфилик еқим көз алдида намайән болса, иккинчи тәрәптин, Матуруди еқими униң алдини алди. Қуддус бара-бара өзиниң намаз оқумайдиған ата-анисиға, қериндаш-қаяшлириға дегән көзқаришиниң натоғра екәнлигигә көз йәткүзди. Болупму униңға Абдумүлүкниң Абу Бәкирниң қизи тоғрилиқ ейтқан һекайиси бөләкчә тәсир қилди. Униңда мушрик аниси билән қандақ көрүшүшни билмигән Абу Бәкирниң қизи Әсма Расулуллаға келип мәслиһәт сориғинида, Алланиң әлчиси: «Анаңға қолуңдин кәлгән барлиқ яхшилиқни қил!», дегәнлиги һәққидә баян қилинған. Абдүмүлүк шуниңға асасланған һалда, достиниң һәтта будда диниға сиғинған анисиғиму яхшилиқ қилиш лазимлиғини ейтқан. Қуддус мошу учришиштин кейин хиял деңизида үзди. Өткән күнлирини ой әглигидин өткүзди. Тоғра йолдин адишип, туюққа тирилип қалғанлиғини жүриги билән һис қилди. «Кирәр ишик бар, амма чиқидиған йол йоқ бу қараңғу қәпәздин қандақ қутулармәнкин», дәп ойлиди. Қараңғу түндә йоруқ айдәк йол көрситидиған үмүт чириғи уни әсла алдимайдиғанлиғиға ишәнчә һасил қилди. Қуддус өзиниң тәғдириниң уштумтут пүтүнләй өзгиридиғинини билмигән еди. Алланиң хаһиши билән Абдумүлүкни учраштурғиниға миңқатлиқ шүкри деди. Достиниң тәврәндүридиған әқиланә гәп-сөзлири һәқиқәтән уни түз һәм тоғра йолға йетиләп чиқти. Қуддус «Адимигә қарап заман түзүләр. Турмушимиз оңшилип, алиқанға болақ-болақ пулму чүшәр. Илаһим, хам сүткән әмгән бәндиләрдә иман нури йоқалмисекән?!», дегән сөзләрни ейтип, дости билән иллиқ хошлашти. У йеник нәпәс алған һалда ашпузулидин сиртқа чиқтидә, Абдумүлүк көрсәткән тоғра йолни нишан қилип, өйигә раван болди...

257 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы