• Һасан-һүсән
• 30 Қаңтар, 2012

Балиларға беғишланған қош сәһипә

Өйгә тапшуруқ

Силәрдин хәт күтимиз

Мана, йеңи 2012-жилниң қәдәм тәшрип қилғиниғиму бир аз вақит болди. Силәр қишлиқ тәтилни, ойлаймизки, көңүлдикидәк өткүзүп, оқушқа қизғин кириштиңлар. Бу тоғрилиқ көплигән оқуғучиларниң «Һасан-Һүсәнгә» әвәткән хәтлиридин оқуп билдуқ. Ядиңларда болса, «Һасан-Һүсәнниң» өткән санида силәргә «Өйгә тапшуруқ» сәрләвһиси астида «Мән немә үчүн ана тилимда оқуймән?» дегән соал билән мураҗиәт қилған едуқ. Униңға җавап язған оқуғучиларниң хәтлири тәһриратимизға келип чүшти. Уларниң ичидә Уйғур наһийәси Ақтам оттура мәктивиниң 5-синип оқуғучиси Дилзиба Ихазованиң, Әмгәкчиқазақ наһийәси И.Тайиров намидики Байсейит оттура мәктивиниң 10-синип оқуғучиси Шарванәм Закированиң, Алмута шәһири М.Яқупов намидики 101-мәктәп-гимназияниң 6-синип оқуғучиси Әзиз Ғоҗамбәрдиевниң җаваплири алаһидә пәриқлинип туриду. Шуңлашқа биз уларни сәһипимиздә елан қилишни мувапиқ көрдуқ. Өз новитидә яш муәллипләрни бу утуғи билән тәбрикләп, кәлгүсидә қәлиминиң техиму өткүрлишигә тиләкдашлиқ билдүримиз. Умумән, бу қетим тәһриратимизға кәлгән хәтләр билән тонушуш җәриянида көплигән мәктәп оқуғучилириниң, болупму йезиларда яшаватқанларниң балилар сәһиписини сөйүп оқуйдиғанлиғиға көз йәткүздуқ. Шуңлашқа келиңлар, достлар, мундақ келишәйли, «Һасан-Һүсәнгә» кәлгән хәтләр сани бойичә мусабиқә уюштурайли. Қайси тәвәдин хәт нурғун кәлсә, «Һасан-һүсәнниң» новәттики санини шу тәвә оқуғучилириниң иҗадиға беғишлаймиз. Ядиңларда болсун, хәт 15 күнниң ичидә тәһриратимизға келип чүшүши керәк. Конвертниң сиртиға «Һасан-Һүсәнгә» дәп йезип қоюшни унтимаңлар. Әнди — өйгә тапшуруқ: бу қетим силәр «Ким болғум келиду?» дегән соал әтрапида баш қатуруп көрүңлар. Унтуп қалмаңлар, әң яхши материаллар гезит бетидә йоруқ көрүп, егисигә соға тапшурулиду. Қени, достлар, «Һасан-Һүсән» сәһиписи силәрдин хәт күтиду.

Мән немә үчүн ана тилимда оқуймән?

Әгәр мениңдин кимду-бири, «Сән, немә үчүн ана тилиңда оқуйсән?» дәп сориса, мән биринчидин, өз тилимни, тарихимни, урпи-адәтлиримизни билиш, иккинчидин, әйнә шу бебаһа байлиғимизни сақлаш һәм уни техиму гүллитиш үчүн ана тилимда билим еливатимән, дәп җавап беримән. Умумән, анамниң ақ сүти билән қәлбимгә сиңгән ана тилимни билиш һәм шу тилда сөзләш мениң үчүн чоң бәхиттур. Һазир мән М.Яқупов намидики 101-мәктәп-гимназиядә ана тилимда оқуватимән. Бизгә билим вә тәрбийә бериватқан устазлиримиз өз кәспини, шагиртлирини сөйидиған билимлик, тәҗрибилик, меһриван инсанлардин. Әйнә шундақ устазларниң қолида ана тилимда билим еливатқанлиғим билән пәхирлинимән.

Әзиз ҒОҖАМБӘРДИЕВ,

6-синип оқуғучиси.

Алмута шәһири.

***

Һәр бир милләтниң өз ана тили болиду. Мениң ана тилим — уйғур тили. Мән өз ана тилимда әркин сөзләймән. Уни анамдәк сөйимән, қәдирләймән. Бизниң мәмликитимиз — Қазақстан. Вәтинимиз күндин-күнгә гүллинип, даңқи пүткүл аләмгә таралмақта. Мән шу бәхитлик әлниң бәхитлик пәрзәнди. Қазақстан Җумһурийитидики барлиқ милләтләр қатарида уйғур хәлқиму өз ана тилида билим елишқа һоқуқлуқ. Мән Ақтам дегән гөзәл, һаваси таза, тағ бағриға җайлашқан кичик йезида туримән. Йезамда икки хәлиқ яшайду. Улар: уйғур вә қазақ. Биз бир өйниң балилиридәк инақ яшаймиз. Мән Ақтам оттура мәктивиниң бәшинчи синипида оқуймән. Бизниң синипта 12 оқуғучи бар. Биз уйғур тили вә әдәбияти дәрисини интайин яхши көримиз. Әдәбият дәрисидин нурғунлиған чөчәк, ләтипә, қошақ, мақал-тәмсил, шеир дегәнгә охшаш һәр хил жанрдики әсәрләр билән тонушуватимиз. Мән уйғур тилини яхши көримән. Мән шуниң үчүн ана тилимда оқуймән.

Дилзиба ИХАЗОВА,

5-синип оқуғучиси.

Уйғур наһийәси. 

***

Шаир тили билән ейтсам, «Мениң тилим барлиғим, һаятим у маматим, сама ара учушта гоя икки қанитим». Һазир бәзи ата-анилар балилирини башқа тилда оқутушни әвзәл көрмәктә. Уларниң пикричә, балилириниң келәчәктә оқушқа чүшүши оңай болидекән. Амма башқа тилда оқуған балиниң, йә өзиниң тилини, йә башқа тилни мукәммәл билмәй тәрбийилинип чиқидиғанлиғи билән уларниң кари йоқ. Ана тилида оқумиған бала өз миллитиниң тарихидин, урпи-адитидин, сәнъити билән мәдәнийитидин хәвәрсиз болуп өсиду, дәп ойлаймән. Көрнәклик қазақ язғучиси Ғәбит Мүсреповниң тәъбири билән ейтсақ, «Ана тилини унтиған адәм өз хәлқиниң өтмүшидинму, келәчигидинму қол үзиду». Мән билим еливатқан И.Тайиров намидики Байсейит уйғур оттура мәктивидин Авакри Шәмси, Икрам Мәсимов, Абдумеҗит Дөләтов, Җ.Розахунов, Әхмәтҗан Әһәт, Оғләм Һошурбақиева вә башқиму көплигән атақлиқ кишиләр йетилип чиқти. Биз улар билән һәқлиқ түрдә пәхирлинимиз. Әгәр биз, өзимиз, ана тилимизда оқуштин баш тартсақ, уйғур мәктәплири йепилиду. Мәктәплиримиз йепилидиған болса, пәйдин-пәй гезитимиз билән театримизниң паалийәт даириси тарийиду. Илаһим, ундақ болмиғай! Көп тилни билгәнғу яхши, амма ана тилимизни қурванлиққа бәрмәйли! Уни асрап, қәдирләшни һәргиз унтимайли. Томуримизда уйғурниң қени орғуп турғанда, тилимизниң тәғдиригә бепәрва қараш, бу һамақәтлик! Қени, яш достлар, допимизни алдимизға қоюп, йәнә бир мәртә ойлинип көрәйли. Тили башқиниң — дили башқа» екәнлигини унтимайли!

Шарванәм ЗАКИРОВА,

10-синип оқуғучиси.

Әмгәкчиқазақ наһийәси.  

Сөз оюни

Қашқа ат башқа аттин кәтмәйду, Башқа ат қашқа атни «кәт» дәйду.

***

Тойға он төрт торт алди, Тойдин үч-төрт торт қалди.

***

Чөп көп йәрдә көп-көк, Көп-көк йәрдә чөп көп.

***

Ахшам ақ шамни яқтим, Ақ шамни ахшам яқтим.

Җаһангир ТУРСУН,

59-оттура мәктәпниң

6-синип оқуғучиси.

Алмута шәһири.  

Бала тили — бал

Аниси балисиға: — Әзиз, дуканға берип қәнт елип кәлгинә, — дәпту. Уни тиңшап турған төрт яшлиқ Шадияр: — Апа, дукандин елип немә қилисән, қариғина, таладики аппақ қәнтни бекарғила әкирмәймизму, — дегидәк.

***

Аписи бәш яшлиқ Зулфирадин сорапту: — Қизим, чоң болғанда ким болисиз? — Базарға чиқимән, бай болимән. — Оқумамсиз? — Оқуймән. — Қәйәрдә? — Алмутиға берип, «Барахолка» дегән оқушта, дәпту.

Нияра НОРУЗОВА,

35-гимназияниң 6-синип оқуғучиси.

Алмута шәһири.  

Вәтән

Ана-Вәтән — у киндик қениң төкүлгән қутлуқ дияр. Биз үчүн анимиз қанчә улуқ болса, Вәтәнму шундақтур. Ана, Вәтән дегән уқумларниң маһийити тоғрилиқ шаир-язғучилар өз әсәрлиридә әсирләр бойи күйләп кәлмәктә. Бизниң вәтинимиз — Қазақстан. Өткән жили җумһурийитимизниң мустәқилликкә еришкинигә 20 жил толди. Мустәқиллик алғандин кейинки җәриянда елимизда йүз бәргән йеңилиқларни ейтип түгәткүсиз. Вәтинимиз йәр-су шараити қолайлиқ, тәбиити гөзәл вә пайдилиқ қезилмиларға бай мәмликәт. Мошу әвзәлликләрни һимайә қилиш — һәр биримизниң вәзиписи. Кәлгүсидә билим егиләп, елим вә хәлқим үчүн, вәтинимизниң гүллиниши үчүн ишләшни арман қилимән. Ата-бовилиримиз охшаш Вәтәнни сөйүш, уни қоғдаш вә қәдирләшкә һазирдин тәйярлинип, келәчәктә ана Вәтән, ана жут хизмитидә болушқа тегиш екәнлигимизни унтимайли.

Илһам СИРДАШЕВ,

Чонҗа йезиси 5-оттура мәктәпниң

7-синип оқуғучиси.

Уйғур наһийәси.  

Бовай билән нәврә

(Ривайәт)

Бурун заманда бир бовай яшиған екән. Бовай бәк қерип кәткәчкә, пут-қоллири титирәйдиған болуп қапту. Тамақ ичкәндә қоллири титирәп, тамиғи дәстиханға төкүлүп кетидекән. Келини буниңға чидалмай, бир күни «Өлмәйдиған қери» дәп тиллаветипту вә бовайға очақниң йенида тамақ беридиған бопту. Күнләрниң биридә бовайниң қолидин тәхсә чүшүп, чеқилип кетипту. Шуниңдин кейин бовайға чөчәктә тамақ беридиған бопту. Мошуниң һәммисини көрүп жүргән төрт яшлиқ бала яғач йонушқа башлапту. Уни көргән ата-аниси: — Оғлум немә қиливатисән? — дәп сорапту. — Яғачтин чөчәк ясаватимән, чоң болғанда мошу чөчәктә силәргә аш берип бақимән, — дәпту бала. Буни аңлиған дадиси билән аниси бир-биригә қаришип, жиғлап кетипту. Шу күндин башлап, бовай оғли, келини вә нәвриси билән бир җозида олтирип тамақлинидиған, балилири бовайни иззәтләйдиған бопту.

Йезивалған Карина МЕҖИТОВА,

Қәйнәзәр йезисидики Чоқан Вәлиханов намидики оттура мәктәпниң 6-синип оқуғучиси.

Әмгәкчиқазақ наһийәси.  

Зеһниңизни синап көрүң

Төвәндә қазақ хәлиқ чөчиги қәһриманиниң исми йошурунған. Мәрһәмәт, зеһниңизни синап көрүң!?

ҚАРАТАЗШАРТАНБАБАБАЛААҚАРНФАР

Нигара АБДУЛЛАЕВА,

29-Бесағаш оттура мәктивиниң 9-синип оқуғучиси.

Талғир наһийәси.  

Ойлан, издән, тап

Икки ата вә икки оғул

Икки ата вә икки оғул Астана шәһиригә апиридиған йолдин үч күмүч тәңгә тепивапту вә уни дәрһал бөлүшүпту. Уларға бирдин тәңгә тегипту. Улар нәччә киши?

Оюңларда һесаплашқа тиришиңлар

Берилгән бу һесапни чиқарғанда һәммә әмәлләрни оюңларда (язмичә әмәс, калькулятординму пайдиланмаңлар) һесаплашқа тиришиңлар. Мәсилән: 1000ға 40ни қошуңлар. Униңға йәнә миңни, йәнә 30ни, йәнә 1000ни қошуңлар. +20+1000 вә +10. Қени, тоғра җававини тепип көрүңлар?

Диләрәм АЮПОВА,

М.Яқупов намидики 101-мәктәп-гимназияниң 10-синип оқуғучиси.

Қанчә алма?

Оң янчуғимда бәш алма, Сол янчуғимда бәш алма. Әмиргә бәрдим үчини, Дамирға бәрдим иккини. Өзәмдә қалди                         қанчә алма?

Ислам ТУРҒУНОВ,

Ө.Муһәммәдий намидики Ават оттура мәктивиниң 2-синип оқуғучиси.

Әмгәкчиқазақ наһийәси.

  

Оқуғучилар иҗадидин

Мәңгү яшайду

(Шаир Һезим Искәндәровқа беғишлаймән)

Өтти униң ана жутта яш дәври Қувәт бәрди, илһам бәрди жут бағри. Бәхтимизниң улуқ теңи атқичә, Йоқсизчилиқ болди униң һәмрайи.   Өтти вақит шаир қәлби сақланди, Пак виждани әл алдида ақланди. Өткән ишқа, хаталиққа сәвир қип, Әтти әмгәк, әл жут билән махтанди.   Жүрди шаир етизларда су кечип, Отун тошуп даванларға йол ечип. Жүрди шаир яш ғунчилар қәлбигә, Қуяш кәби устаз болуп нур чечип.   Һеч амал йоқ, еғир ағриқ пәллиси, Көз жумғузди бәлки түрмә зәрбиси. У өлмиди, шаир тирик қәлбимдә, Өлмәс униң изи, нами, бәлгүси.   Шаир тирик, ейталмаймиз өлди дәп, Өлди шаир, дегән өзи қуруқ гәп. Қол тамғиси, шеири, һәр мисраси, Әйнә турар упримас боп һәйкәлдәк.

Қолдаш ШӘМШИДИНОВ,

Долата оттура мәктивиниң

8-синип оқуғучиси.

Уйғур наһийәси.  

Синипдашлар

Биллә оқуп, он жил биллә яшидуқ, Дост, қериндаш болуп ана мәктәптә. Билимдин биз мөлдүр булақ ясидуқ, Йетиш үчүн күткән арман, мәхсәткә.   Өзләштүрүп талай-талай йеңилиқ, Артта қалди из қалдуруп, балилиқ. Келәчәккә йеңи қәдәм ташлидуқ, Оқушни биз әмгәк билән җор қилип.   Һаят бизни өз қойнида тавлайду, Кимләр мәккәм, кимләр аҗиз, чағлайду. Қени достлар бош өтмисун ай-жиллар, Һәр ким шундақ өз йолини таллайду.

Юлтузай ЗЕРИПОВА,

Чонҗа йезиси 5-оттура мәктәпниң

9-синип оқуғучиси.

Уйғур наһийәси.  

Әҗдат исми — әвлатлар қәлбидә

Биз төвәндә Алмута шәһири А.Розибақиев намидики 153-мәктәп-гимназиядә тәһсил көрүватқан 4-синип оқуғучилириниң хәлқимизниң мунәввәр пәрзәнди Абдулла Розибақиев һәққидә язған бир түркүм шеирлирини диққитиңларға һавалә қиливатимиз. Хәлқимизниң тарихиға, Ачтиңиз бир йеңи бәт. Билим билән һәммигә, Бәрдиңизғу күч-қувәт.   Намиңизни әстә тутуп, Һәр күни шатлинимән, Билим билән қураллинип, Келәчәккә атлинимән.

Дилбирим МАМУТОВА.

  Дадам дәйду һәр күни, Яхши оқуң, үгиниң. Гимназия шәнини, Һәр вақитта көтириң.   Бу сөзләргә мән дайим, Садиқ болуп қалимән. Тиришип һәм издинип, Пухта билим алимән.

Аминәм КУЗИЕВА.

  Мениң исмим Мединәм, Уйғур қизи болимән. Намиңизни һәр қачан, Мәғрур тилға алимән.   Махтинимән достларға, Сиз һәққидә мән ейтип. Исмиңизни көтиримән, Келәчәктә тиришип.

Мединәм КУЗИЕВА.

  Милләтпәрвәр балимән, Чоңқур билим алимән. Розибақиев бовамдәк, Әлгә хизмәт қилимән.   Келәчәктә устаз болуп, Мәктивимдә ишләймән. Яш әвлатни оқутуп, Яхши йолға башлаймән.

Тайир ТИЛВАЛДИНОВ.

  Хәлқимизниң қәһримани, Унтулмас, чоң изи бар, Розибақиев бовамни, Әстә сақлар әвлатлар.   Мәнму униң исмини, Жүригимдә сақлаймән. Бизгә артқан  үмүтин, Билим елип ақлаймән. Азиза МӘҺӘМӘТОВА.  

Үлгилик оқуғучи

Һәр бир устазниң яхши көридиған оқуғучилири болиду. Мәктивимизниң 7-«ә» синипида оқуйдиған Ядикар Әнвәров (сүрәттә) әйнә шундақ мән алаһидә һөрмәт билән мунасивәт қилидиған оқуғучилиримниң бири. Чүнки у наһайити тиришчан, әдәплик жигит. У һәққидә кәсипдашлиримниң ләвзидинму пәқәт яхши инкасларни аңлап жүримән. Ядикар оқушиға дәхил йәткүзмәстин спорт биләнму шуғуллиниду. Өткәндә у спортниң ушу-саньда түри бойичә өз қурбилири арисида вилайәт даирисидә өткән турнирға қатнишип, иккинчи орунға еришти. Мәктәп мудири шу мунасивәт билән барлиқ оқуғучиларниң бешини қошуп, уни көпчиликкә тонуштурди. Шәхсән өзәм устаз ретидә Ядикарниң оқушиға утуқ тиләп, спортта техиму егиз чоққилардин көрүнишигә тиләкдашлиқ  билдүримән.

 

Бүвиайшәм МУЛҚИЯРОВА,

Ғалҗат оттура мәктивиниң муәллими.

Уйғур наһийәси.