• «Уйғур авазиниң» сәйилгаһи
• 16 Қараша, 2017

Индианлар Чиңғизхандин қачқан уйғурларму?

Бийил январь ейида Нью-Йорктики (АҚШ) техника университетини тамамлиғучилар җәмийити тәрипидин чақирилған илмий-муһакимә жиғинда индианларниң Чиңғизхандин қечип, Беринг боғузидин өтүп, Шималий Америка  қитъәсигә келип йәрлишип қалған уйғурлар екәнлиги оттуриға қоюлған. Бәзи алимлар бу пикиргә еһтиятчанлиқ билән қариған. Бу мәсилигә Түркия мәтбуат васитилири алаһидә қизиқиш билән яндашти. Телеканалларни һесапқа алмиғанда, мәмликәттики әң нопузлуқ нәширләрниң бири “Һурийәт” гезити: “Индианлар растинла Чиңғизхандин қечип, Америкиға берип қалған түркий милләтләрму?” дәп язса, “Радикал” гезити “Түркий милләтләр индианларму яки индианлар түркий милләтму?” дегән мәсилини көтириду. “Радикал” шундақла профессор Түркәр Өздоғанниң ейтқанлириға асаслинип, “Оттура Азиядики түркий милләтләр билән Сибириядики түркий милләтләрниң ДНК тәһлили нәтиҗисидә уларниң индианлар билән биртуққан екәнлиги испатланған. Индианлар Беринг боғузидин өтүп, Америкиға берип қалған кишиләрдур. 1233-жили көчүп кәлгәнләр болса, Чиңғизхандин қечип кәлгән уйғурлар” дегән пикирни алға сүриду. Гезит хәвиридә шундақла Өздоған әпәндиниң индианларниң Америкида түркий тилларға охшап кетидиған бир тилда сөзлишидиғанлиғини, мәсилән, мәмликәттики “Һавасу” кәнтиниң наминиң түркчә аталғу екәнлигини қошумчә қилған. Түркәр әпәндиниң кәсипдиши, профессор Маржори Мандәлстан Балзәр “индианлар билән түркий милләт биртуққан хәлиқ” дегән пикиргә қошулмисиму, амма ейиқ, бөрә, қарчиға охшаш тотемларниң уларға ортақлиғини тәкитлигән. Шундақла бу милләтләрдә төмүрчилик, шаманчилиқ җәһәттинму охшашлиқниң барлиғини байқиған. “Уйғур акдадемияси” тори.