• Һекайә
• 30 Қараша, 2017

Сақал вә Һиҗап

Йошурушниң һаҗити йоқки, һазир төрт адәмниң беши бир йәргә қошулуп қалсила у яки бу кишини «чоңқур тәһлил» қилиш башлиниду. Җүмлидин шу хил «сопилар» билән «бүвиләр» һәққидә дастан-дастан сөзләр ейтилиду.«Вай товва, әвуниң сопим болувалғинини дәймәндә? Өз вақтида ким еди у, ичиш-чикишкә кәлгәндә, һечкимни алдиға өткүзмәтти. Һә, бүгүнзә мечиттин чиқмайду, қолидин чөгүнни ташлимайду, тәсвийни айландуруп, «иншаалла-машааллани» яғдуруветиду. Бала вақтида оқувалғачқа, исламниң қанун-қаидилиридин азду-тола хәвири бар... Заманниң рәптайиға яриша өзини өзгәрткән җанбақар бир нәрсидә у!.. Әву хенимниң бүви болувалғинини көрүп һәйран қалдим? Һой, уни ким билмәйду, һәммә яхши билиду. Мана мән техиму яхши билимән! Өз вақтида аләмни қурутқан нәрсә еди, у суғармиған һечким қалмиған. Һә, бүгүнзә бүви болуп кәткинини дәймәндә? Ошуғидин бешиғичә аппақ кийимгә оринивелип: «Бәшвақ намаз оқуш керәк, пак-таза жүрүш керәк, ят әр кишигә көзниң қирини салмас керәк. Өз һалал җүптиңиздин башқиси билән зина қилиштин артуқ гуна болмайду. Шуниң үчүн биз, Алланиң аҗиз бәндилири пак-таза жүрүп, намизимизни оқуп, худаға қулчилиқ қилип яшишимиз керәк!», дәп вәзә ейтип жүргинигә немә дегүлүк?» дейишиду. Биз ундақларға: «Алдирап хуласә чиқармаңлар, қоюңлар ундақ гәпни!.. Бәш бармақ бирдәк болмиғандәк, һәммә адәм охшаш әмәс. Хаталашмайдиған ким бар? Яшлиғида қилған набаб ишларни чүшинип-билип, Худа бәргән инсап билән әшундақ изгүлүк, соваплиқ ишларни қиливатса, буниң немиси яман? Һечқандақ яман йери йоқ. Бәк яхши. Һалал билән һарамни, яхши билән яманни убдан пәриқ етип, һәрбир қәдимини ойлап басидиған соваплиқ ишларғу бу. Биз, әркәкләр, һазир питнә-пасат, ғевәт-шикайәткә кәлгәндә, хотун кишиләрдин қелишмаймиз. Әшундақ нәдики бир болмиғур гәпләрдин көрә, сөзниң пускаллисини ейтип, тимақ ичидин кир издимәй, әшундақ «сопи, бүвиләрни» башқиларға үлгә қилип көрситәйли, шу чағда бизниң бу ишимиз худаниңму, бәндиниңму алдида тоғра болду дәп ойлаймән?» дәп, дәрһал рәддийә беридиған болсақ, у адәмләр ундақ гәпни башқа қилмайду. Хош, шундақ екән, биз бу мәсилидә немишкә аҗизлиқ қилимиз? Сөһбәттә инкас билдүрмәй шүк олтиривелиш – уни қоллиғанлиқ. Буни билимизму, билмәймизму, у тәрипи бәлгүсиз? Һәр һалда, ойлинип иш тутқан, лилла гәпни қилған әвзәл. «Сөзгә сөз кәлгәндә, атаңни айима» дәп бекар ейтмиған әҗдатлиримиз. *** Һазир җәмийитимиздә сақал қойғанлар билән һиҗап кийип жүридиғанларниң күндин-күнгә көпийиип кетип барғанлиғи һәммимизгә мәлум. Җәмийәттә, җүмлидин аилидә бир диндики, йәни муқәддәс ислам динидики адәмләр бирнәччә топқа, һәрхил көзқарашқа бөлүнүватиду. Буниң өзи келип-келип, инақ-иҗил, бәхтияр яшаватқан аилиниң бәрикитини учириватиду. Бу неминиң аламити? Саватсизлиқ-наданлиқниңму? Диний корлуқниңму? Уларниң миң жилдин артуқ вақиттин буян сақлинип келиватқан рәсим-қаидилиримизни биртәрәпкә қайрип қоюпла, «уни қилишқа болмайду, буни қилишқа болмайду» дегәнгә охшаш нәдики бир «пәтиваларни» чиқирип, хәлиқниң бешини қаймуқтуруватқиниға немә дегүлүк? Бу һәқтә мениң Бишкек вә Алмутидики айрим достлирим һаятидин мисал кәлтүрүп өтсәм купайә. Турсунмәһәмәт (қәһрималиримниң исимлири өзгәртилип елинди – А.Б.) — Бишкектики пикримиз, һаятқа көзқаришимиз, мәхсәт-нишанимиз бир қәдинас достлиримниң бири еди. У җәмийәтлик ишларниң һечқайсидин чәттә қалмайдиған паал зиялилардин болидиған. Чоң-кичик жиғин-мәрасимлар билән мәдәний чарә-тәдбирләр униңсиз өтмәтти. Әл-жут ичидә аброй-инавитиму чоң еди. Ағинигәрчиликкә, йәни оюн-тамашигә кәлгәндә, униң алдиға өтидиғанлар камдин-кам болидиған. Аридин бирнәччә жиллар өтүп, Турсунмәһәмәт билән Хеличәмниң пәрзәнтлириниң өйлиниш тойини кәйни-кәйнидин өткүздуқ. Яш әр-аял иккидин-үчтин нәвриму сөйүшти. Хошаллиқ үстигә хошаллиқ. Бир күни алаһидә тәклип билән Бишкекқа, мәдәнийәт күнигә берип қалдим. Бу йәрдә паалийәтчан ағинәмни учриталмидим. —  Турсунмәһәмәт көрүнмәйдиғу? Өткән һәптидила телефон арқилиқ сөзләшкинимдә, чоқум шу йәрдә болимән, дәп ейтиведи. Ағрип-силап қалмиғанду? — дәп тәшвишлинип соридим бишкеклиқ ағиниләрниң биридин. У достум маңа ғәлити ипадә билдүрди. Мән һәйран. Көзини баринчә ечип, шундақ деди: У ағинәң билән қачан көрүшкән? Мән техиму һәйран болдум. — Көрүшмигинимизгә хелә болди, бирәр жилчә. Бирақ пат-пат телефон арқилиқ сөзлишип туримиз. Немә, Турсунмәһәмәткә бир иш болдиму? — Һә, шундақ, —  деди у достум улуқ-кичик тинип. — Сән көргән вақиттики Турсунмәһәмәт йоқ һазир!.. — Немә болди, бирәр палакәт йүз бәрмигәнду? — Һә-ә, палакәт йүз бәрди, наһайити чоң палакәт йүз бәрди!—дәп у аччиқ түкүрүгини ичигә жуттидә, адәттикидәк һәрбир сөзигә чақчақ арилаштурап қошумчә қилди.— Ағинәң сақаллиқларниң сепигә қошулуп кәтти. У һазир илгәрки Турсунмәһәмәт әмәс. Өшкиниң бир парчә терисини иңигигә чаплавалғандәк, сақал қоювалған. Әтидин кәч киргичә чөгүнни қолидин ташлимай, «иншаалла, машааллани» яғдуруп жүргән. Бурунқидәк мәдәний чарә-тәдбирләргә кәлмәйду. Униң һазир бирла маршурути бар: мечит — өй. Той-төкүнләргә бармайду. Өлүм-житимларда көрүп қалмисақ, башқа вақитта йоқ, — дәп улуқ-кичик тинди. — Турсунмәһәмәтниң өзгәргинигә мәнму һәйран? Өз вақтида қандақ жигит еди у? Оюн-тамашиға кәлгәндә, оттуз оғулниң гүли болидиған. — Шундақ дегин? — Һә, шундақ, — дәп у бирнәччә дәқиқә шүк туруп қалдидә, андин сөзини давамлаштурди. — Биз, һәммимиз «Әлһәмдулиллаһ мусулман!». Бирақ, һәр ишниң өз йоли билән болғини яхшидә, адаш. Тоғриму? — Тоғра ейтисән. Бирақ, биздики бир яман адәт — бәзи ишларни һәддидин ашуруветимиз. Мана, сақаллиқлар қандақ пәйда болди, уларниң тәсир даириси барғанчә ешиватиду. Көрүп жүримиз, мошу Бишкекниң өзидә мән-мән дегән зиялилиримизниң талийи сақаллиқларниң сепигә кирип кәтти. Иш буниң биләнла пүтсә мәйли едиғу! Улар хотун-қизлириниму шу йолға җәлип қиливатиду. Тапинидин бешиғичә қара кийимгә оринип жүргән. Улар чүшәнчисичә, әшундақ кийинип жүрүш — һәқиқий мусулманчилиқниң, диний етиқатиниң күчлүгимиш, йәни бәк совапмиш? «Һой, буниңда һечқандақ «совап-мовап» дегән нәрсә йоқ. У әрәпләрниң, авғанларниң миллий кийими, халас!» дәп қойсаң, әрвайи қириқ гәз учуп, сени йәвәткидәк қаришиду, — деди у достум. — Бу дегәнлириң бирдин-бир тоғра. Бизни мошу күнгә қойған нәрсә биз хәқ бир нәрсиниң теги-тәктигә йәтмәйла, қарғуларчә итаәт қилип, һәслимизни-вәслимизни қурван қиливетимиз. Башқисини ейтмайла, Аппақ ғоҗа дәврини алайли. Бизни мошу күнгә қалдурған. вәтәнсиз қойған әшу Аппақ ғоҗа дегән әбләх әмәсму? Униң бир хәлиқни иккигә бөлүп, йәни Ақ тағлиқ, Қара тағлиққа айрип, бир-биригә қарши қойғанлиғини, уни аз дегәндәк қалмақларни башлап келип, йүз йәтмиш жил һөкүм сүргән Сәидийә Уйғур дөлитини вәйран қилғанлиғини унтуп қалдиңму немә? Хурапәт, һәддидин ташқири хурапәт, саватсизлиқ, наданлиқ бизни мошу күнгә қойғанлиғини немишкә чүшәнмәймиз? Тарихимиздин савақ елип, тәрәққият йолиға чүшүшниң орниға, биз әнди сақаллиқларни әгишиватимиз. Уларни әгишип, ейтқанлириға қарғуларчә итаәт қилип, пәрвалирини қоллап-қувәтләп келиватимиз. Гезит-журнал, китап оқуш дегәнни унтуватимиз. Илим-билимгә тәлпүнмәймиз, қизиқмаймиз. Буниң ақивити яман, бәк яман, адаш! — Өткәндә бизниң мәһәллидә бир мойсүпәт киши аләмдин өтти. Икки оғли бар. Һәр иккилиси сақаллиқлар, — деди бишкеклиқ достум. — Бовайниң балилириға мурда егиси дәп, белиға ақ бағлап қоюпту. Бирақ «вай атам!..» дәп жиғлаватқан улар йоқ. «Өлүмниң жиғиси болмиса, тойниң дап-думбиғи болмиса бекар» дегинидәк, бир түрлүкла өлүм болди. Бир қизиқ йери, мәрһумни суға елиш вақтида, биләмсән, бизниң өрпи-адитимиз бойичә атқурулидиған ишларниң бирсиму әмәлгә ашурулмиди. Сақаллиқлар мурдини һечкимгә бәрмәй, өзлирила жуюп-тариди. Адәмни һәйран қалдуридиған бир нәрсә, мәрһумниң жуғучиға икки оғлиниң бири кирди. Қисқиси, миң жилдин буян келиватқан өлүм узитиш рәсим-қаидилиримизгә риайә қилинмиди. Бовайни алдиришип-жүгришип дегидәкла, апирип көмүвәттуқ. Қәбирстанлиқтин кәлсәк, худаға шүкри, жит-пошкал селип қойған екән, қуръан оқутуп, нәзирдин еғиз тегип, қайтиштуқ. Мәрһумниң йәттиси кафеда өтти. Униңғиму қатнаштуқ. Бирақ нәзирдә оғуллириниң бирсиму көрүнмиди. Уларниң көзқариши-чүшәнчиси бойичә, шунчә адәмни жиғивелип, нәзир өткүзүш – бидъәтмиш? Мана, биздики әһвал мошундақ, адаш. — Мундақ ишлар һазир Алмутидиму болуватиду. Ақивитиниң қандақ болидиғанлиғини бир Алла билиду. — Шундақ дегин? Һә-ә-ә, шундақ! Сөһбитимизгә шу йәрдә чекит қоюлди... Әтиси Турсунмәһәмәтниң өйигә бардим. Хуш чирай қарши алди. Амма, сизгә ялған, маңа раст. Һә дегәндә Турсунмәһәмәтни тонумай қалдим. Мениң алдимда қәдди-қамити келишкән, өткүл, чақнап-күлүп турған бүркүт көз, һәзил-чақчаққа маһир, сумбатлиқ жигит әмәс, бәлки ақ арилған сақал-бурути мәйдисигә чүшкән, көзлири ойчан, сөзара «иншаалла, машааллани» қайтилап туридиған тәқвадар бир бовай олтиратти. Өткән жили пенсиягә чиқивалдим. Оғлумни өйләп, қизимни ятлиқ қиливалдим. Һәр бирсидин иккидин-үчтин нәвриму сөйдуқ. Худаниң бәргән бу күнлиригә миңларчә рәхмәт! — деди у сөһбәтара. —Өмримиз оюн-тамашә, «һа-һа» билән өтүпту. Мана әнди худаға қулчилиқ қилиштин башқа иш қалмиди. Ойлап қарисам, яшлиғимизда көп сәвәнликләрни өткүзүптимиз. У дунияға барғанда, худаниң алдида немә дәп җавап беримиз? Ахирәтни ойлап, у дуниядики соал-сорақни көз алдимизға кәлтүрүп яшиғинимиз әвзәл. Худаниң бәшвақ намизини оқуп, билип-билмәй өткүзгән гуналиримиз үчүн Алладин мәхпирәт тиләп, товва-истиқбар оқушимиз керәк екән!.. Турсунмәһәмәт сөзләватиду, мән тиңшаватимән. Шунда буниңдин бирнәччә жиллар бурун мошу өйдә, мошу җозиниң әтрапида олтирип, «өз терисигә сиғмай» ейтқан сөзлирини ядимға алдим. «Қойсаңчу, адаш, «хәққә ейтсаң гәп, ейтмисаң дәрт» дегинидәк, қизимни ятлиқ қилип, ай өтмәй күйоғул қизимға һиҗап кийгүзүп, намазхан қиливәтти. «Боптула, уларниң аилисигә немә дәп арилишимән. Қиз бурун мениң еди, һазир уларниң. Иш қилип, қизимниң көзидә нәм болмай, бәхитлик яшисила, бизгә кериги шу!» дедим. Худаға шүкри, күйоғулму иман-етиқатлиқ, яхши бала. Ичмәйду-чәкмәйду. Һәрхил яхши-яман йоллардин жирақ. Өзиниң биркишилик оқитини қилип жүргән. Турмушиму яман әмәс, яхши. Онниң алди болса, онниң кәйни. Амма униң жил өтмәй бизниң оғулниму өз сепигә елип кирип кәткини яман болди. Мечиттин қалмайду, бәшвақ намазни өткүзмәйду. Иманлиқ, пак, таза жүрсун» дәп униңғиму қаршилиқ билдүрмидим. Кейинирәк сақал қоюшқа башлиди. «Хәп, мону балиниң түрини қара» дәймән ичимдә. «Саңа һазирчә сақал қоюшқа әтигән» дәп, қанчә несиһәт қилсамму, гепимни қулиғиға қисар әмәс. Сөзгә кирмәйду. «Өзәм тапқан балаға, нәгә барай даваға» дегинидәк, һәммини ичимгә жутуп келиватимән, адаш?..». Чүшинишлик. Бир чағларда оттуз оғул бу яқта турсун, икки-үчимиз бир болсақ, «бәзмә-җамшит» қуруп олтиридиған бу өйдә һазир у ишлардин сир-әсәрму қалмиған. — «Сөзниң көрки мақал, әрниң көрки сақал» дегән екән әҗдатлиримиз. Яш йәткәндә қойған сақал, һәқиқәтәнму әр кишиниң көрки, — дедим мән Турсунмәһәмәткә қарап. — Сақал пәйғәмбиримиздиму болған. Бирақ мундақ тетиқсиз әмәс, өзигә яришимлиқ, чирайлиқ, қисқа қоюлатти. Вақти-вақтида сақал-бурутини чекип турған. Мечитқа, чоң-кичик сорунларға беришниң алдида сақал-бурутини чирайлиқ тарап, өзигә хуш пурақлиқ нәрсиләрни чечип, хәлиқниң алдиға чиқатти. — Билмәй жүргән екәнмиз, сақалда бәк чоң хасийәт бар екән җуму! — Хош, қандақ хасийәт екән у? — дәп соридим униң чүшәнчисини билишкә алдирап. — Биләмсән, адаш, — деди у узун, чаңгал болуп кәткән сақилини очумдап сийпиған һалда.— Бу сақалниң һәрбир түкигә бирдин периштә орунлашқанмиш. Шуңлашқа уни кесишкә, умумән тегишкә болмайдекән. — Пай-пай-пай, пүтүн периштәләрни иңигиңгә чаплавалғичә, бирәрсини бизгиму бәрсәң болидекән. — Ундақ демә, адаш, яман болиду, — деди у териккән әлпазда. — Сөз дегәнничу әркәк-чишисиға қарап сөзлигән әвзәл! — Шундақ дегин... — Һә-ә-ә, шундақ. «Байқимай сөзлигән, ағримай өлиду» дегән екән конилар. — Артуқ кәткән болсам, кәчүр, адаш. Сақални чоң қоямсән, кичик қоямсән яки бом қоямсән, инчикә қоямсән — өзәңниң ихтияридики иш. Бу мениң саңа узун жиллиқ ағинә сүпитидә ейтиватқан сәмимий сөзүм, халас. Пикримни достлуқ мәслиһәт сүпитидә чүшәнсәң болиду? Иншаалла, әлвәттә, шундақ болмамдиған!—дегән Турсунмәһәмәт тамдики саатқа қариди. — Һой, пешин вақти болуп қапту. Мән тәрәт елип, пешин намизини оқувалай! Мәнму орнумдин турдум. — Ундақ болса, бопту адаш, сәнму намизиңдин қалма, мәнму қайтай. — Қуруқла қайтамсән, тамақ ичип кәтсәң болматтиму. Рәхмәт, тамақ ичмигән өйләрму бу? Бопту, хош, хәйир!.. Һә, мана, заман қандақ өзгәрди. Адәмләрму шундақ тезлик билән өзгиришкә башлаватиду. *** Алмутида Иминҗан дегән достум бар. Бир мәһәллидә, удул хошна болуп турдуқ. Худаға шүкри, балилиқ дәвримиздин тартип, та өйлинип, бала-чақилиқ болғичә айрилмай келиватимиз. Иминҗан ата-анисидин қалған чоң өйдә туриду. Икки оғул, бир қизи билән бир қорада иҗил-инақ һаят кәчүрүватиду. Чоң оғли машина җөндәш билән шуғуллиниду, кичиги — җиһаз ясайду. Күйоғли ашпәз. Һалал ашханиси бар. Умумән, һәммисиниң оқәт-тирикчилиги бәк яхши, һаяти хатирҗәм. Бу қора-җайниң бир булуңиға оғуллири билән күйоғли чоң бир еғизлиқ намазхана салған. Қорадики әр кишиләрниң һәммиси сақаллиқлар. Әнди аяллири болса, әрәпниң, авғанниң кийимидә, йәни үстидә һиҗап. Һәммиси бәшвақ намаз. Улар қанчә тиришсиму, Иминҗанни өз сепигә қошалмай келиватиду. «Биз мундақ жүрсәк, сиз ундақ жүрсиңиз, задила қамлашмайдиған ишкән. Ундақ қилмаң, намазға жиқилиң?.. Намаз оқуғанниң, худаға қулчилиқ қилип яшиғанниң немиси яман? Оюн-тамашини қачан ташлайсиз, дада? Уят әмәсму? Сизгә охшаш адәмләрниң һәммиси һазир бәшвақ намаз. Задила чоң болмайдекәнсизкәндә?..» дәп, уларниң «еғизиниң бир қат териси союлуп кәтти». Бирақ бу гәпләрни тиңшаватқан Иминҗан йоқ. У өз алдиға, хотун, бала-чақиси өз алдиға жүрүватқан. «Вақти кәлсун, шу чағда сақалму қойимән, бәшвақ намазму өтәймән. Һазирчә силәр оқуп туруңлар!» дегән пикирдин задила қайтмайватиду. Иминҗанға шу яшқа кәлгәндә хотуниниң ят хенимлардин орунсиз күнлиши яқматти. — Билмәймән, адаш, бу бизниң хотунниң ичигә җин киривалғанму, әйтәвир, мени орунсиз қизғанғини-қизғанған. Әл-ағиниләр билән бир йәрдә баш қошуп сәл кечикип қалсам, болди, җаңҗалниң йоғинини шунда көр. «Докни пәқәт гөрла түзәйду», дәп бекар ейтмиған екән. Бу ишиңизни қачан ташлайсиз, һә?.. Мән билимән, жүригим сезип туриду, сиз әшу хотунға берип турисиз тайлиқ?..» дәп, қулақ-мейәмни йегини-йегән. Бу хотун киши дегән ахмақ болидекән. Ахмақ болмиса, яш вақтимизда ойнидуқ, тамашидинму қилмидуқ. У чағда бир еғиз сөз қилматти. Әнди қериғанда, йәни пенсиягә чиққинимизда қизғанчуқ болуп кәткинигә һәйранмән?.. Һәммә бала мәрһум болуп кәткән Әсқәрниң тул хотунидин башланди, десәмму болиду. Өзи шундақ кичикпейил, ақ көңүл, хушчақчақ жигит еди. Йол һалакитидә өлүп кәтти. Әйнә шуниң хотунидин өлгидәк қизғиниду, мени!.. «Шамал чиқмиса, дәрәқ лиңшимайду» дегән екән. — Қериғиниңда чандуруп қойған бир йериң барду? — дедим тәнә қилип.  —Худа бар, һечқандақ гуналиқ бир иш болғини йоқ. Өзәң ойлиғина, ағинәң өлгәндин кейин униң тул қалған хотуниға көз ташлисаң, бу инсанчилиққиму һеч тоғра кәлмәйдиған иштә, адаш? Бу дегиниң тоғра, мән саңа йүздә йүз қошулимән. Бирақ, шундиму... — Яқ, яқ, худа сақлисун, мән у дәриҗидики пәскәш-ипласлардин әмәс!.. Ундақ болса, бәш вақ намаз, тәқвадар хотуниң немигә шунчилик күнләйду сени? — Билмәймән, адаш. — Өткәндә шу мәрһум ағинәмниң хотуни телефон қипту. «Иминҗан, ахшам ағиниңиз чүшүмгә кирип қапту, қурьан қилғузиветәй дәп, жит селип қойған едим. Хошнилардин икки бовайни чақирип қойдум. Вақтиңиз болса, келип-кетәрсиз?», деди. Қандақ «яқ» дәймән. «Хоп, әлвәттә, баримән!» дедим. Шуниң билән хотун иккимизниң арисида йәнә җаңҗал башланди. Уни дәп бақтим, буни дәп бақтим. Хотун чүшинәр әмәс. «Униң пәйлини яхши билимән, ялған ейтиватиду. Әрдин әргә чиқип жүргән нәрсә. Әшундақ дәп, сиз билән көңүл хуши қилмақчи у...» дәп, һойлини бешиға кийди. Җан аччиғида һәтта машинамниң маңлай әйнигини чеқивәтти!.. Шундақму техи? Ундақ болса, хотуниңниң ичигә растинла җин киривапту? Җин болғандиму раса бир родупай җин дегинә? Мәрһум Әсқәр ағинәмниң хотуниниң исми атилип қалсила, иштинини бешиға кийиду. Балиларниң алдидила гәпниң әркәк-чишисиға қаримай, еғизиға кәлгинини дәп салиду. Мени қип-қизилла бузуққа чиқириветиду. Мана, ағинәңниң бүгүнки әһвали. Бирсигә ейтсаң, ишәнмәйду. Немә қилишимни билмәймән. Яш вақитлирим болған болсиғу, башқа гәп еди. Амал қанчә... Шундақ дегин, —дедим мән ағинәмгә қандақ мәслиһәт беришниму билмәй. Һәммидин балилиримниң: «Дада, бу ишиңиз задила тоғра болмапту. Биз, иншаалла, мусулман бәндиси! Әлһәмдулилла, Алланиң мусулман бәндисидә зинадин артуқ чоң гуна болмайду. Мундақ чоң гуна өткүзгичә, у хотунни нека қилип, өз илкиңизгә еливалсиңиз болмамду?» дегән сөзлири җенимдин өтүп кәтти. «Һой балам, бу яшқа кәлгәндә хотун алимән дәватқан мән йоқ. Бу апаңлар мени орунсиз күнләйду, қизғиниду», дәп, бир мунчә сөзләрни қилдим. Миң қилған билән балилар атиниң әмәс, аниниң сөзини тиңшайдекән җуму. Шундақ дегин, — дедим мән ағинәмгә .— Қериғиниңда тәс күндә қапсән, адаш. Ейтма, — дәп ағинәм улуқ кичик тинди. — Берип-берип буларниң мәхсити мени бәш вақ намазға жиқитиш. Намазхан болуп жүрүшниң немиси яман? Яман дәватқан мән йоқ. Әлһәмдулилла, мәнму саңа охшашла мусулман. Исламийәттин өзәмгә чушлуқ азду-тола чүшәнчим бар. Намаз оқуш керәк. Намазниң һечқандақ зиян-зәхмити йоқ. Күнигә бәш қетим тәрәт елип жүр. Саламәтликкиму пайдиси чоң. Яратқучи егимизгә қулчилиқ, ибадәт қилисән. Яман ишлардин нери болуп, изгүлүк, соваплиқ ишларни тиләйсән. Мана, намазниң пайдилиқ тәрәплири! Буни яхши чүшинимән. Бирақ, немишкиду, бәшвақ намазға һазирчә тәйярлиғим йоқтәққутаң? Балилиримға: «Силәр мени көп зорлимаңлар, һәрнәрсиниң өз вақти-саати бар» десәм, улар «Вақит-саатиңиз өлгәндә келәмду?» дәп аччиқ қилишиду... Мана, Бишкек вә Алмутидики икки достумниң бүгүнки әһвали. Униңға ким мәслиһәт берип, йол-йоруқ көрситиду? Мүмкин, сиз бир нәрсә ейтарсиз, һөрмәтлик гезитхан? Алимҗан БАВДИНОВ.