• Достлуқ риштилири
• 15 Желтоқсан, 2017

Икки милләткә ортақ есил акилирим

  Илгәрки Кеңәш һөкүмитиниң дәвран сүрүватқан пәйтлири. 1983-жили январь ейидин башлап, Уйғур наһийәлик Мәдәнийәт бөлүминиң башлиғи Мелис Ахметжанов мени Кәтмән йезисидин Түгмән йезисидики автоклубниң башлиғи қилип авуштурди. Мениң вәзипәм автоклуб ишини башқуруш вә йеза әмгәкчилиригә мәдәний хизмәт көрситиш, йәни малчилар билән деханларға һәм мәвсүмлүк ишлар билән бәнт колхозчиларға бәдиий фильмларни көрситиштин ибарәт. Шундақла уларға китапларни тарқитип, гезит-журналлардики сәясий йеңилиқлардин әхбарат беримиз. Пат-пат йезидики Мәдәнийәт өйидә һәрхил мәдәний чарә-тәдбирләрниму уюштуруп туримиз. “Тонумайдиған йәрниң адәмлири қандақ болидекин?” дегән нийәттә Түгмән йезисиға қарап йол туттум. Жуттики инақ-иҗил яшаватқан қазақ вә уйғур хәлқи мени иллиқ қарши алди вә улар билән аз вақит ичидила худди кона тонушлардәк ичәкишип кәттим. Бизниң ишимиз колхоз партия комитетиниң кативи Аблеким Әкбәров билән мунасивәтлик болғанлиқтин, униң билән пат-пат учришип турдум. Өзи ақ көңүл, қәлби наресидиниңкидәк пак, сәмимий киши еди. У мени: «Балам, кәлдиңму? Әһвалиң яхшиму? Мениңдин қандақ ярдәм керәк?» дегән соаллар билән күлүмсирәп қарши алди. Шу чағдики мәктәп мудири Қәһриман Өмәрбақиев, устазлардин Летип Җәлилов, Оқан Бурқанбаев, Елеусиз Исаев вә Коммунар Авутов дадам қатарлиқ кишиләрдин болсиму, биз улар билән ака-ука вә аға-инилардәк илпәтлишип кәттуқ. Әпсуслинарлиғи, һазир Аблеким, Оқан, Елеусиз ағилар һаят әмәс. Әнди Қәһриман, Летип вә Коммунар акилиримға узақ өмүр тилигәч, «Әвлия чоққидәк» мәғрур, сақ-саламәт жүрүвериңлар дегән тиләкни ейтмақчимән. Шуниңдин бир жил өтүп, мән Кегән наһийәлик «Коммунизм нуры» гезитиға авушуп кәттимдә, бираз жиллардин кейин йәнә Түгмәнгә қайтип кәлдим. 1991-жили наһийәлик «Қазақ тілі» җәмийитигә җавапкәр катип болуп сайландим. Иш баби билән жуқурида исми аталған ағилирим билән қайтидин учришип туридиған болдум. Мениң йеқинлиримниң қатарини Муһидин Әкбәров билән оттура мәктәпниң мудири Шарванәм Төреева толуқтурди. Бу йәрдә Муһидин Махмут оғли һәққидә қисқичә тохтилип өтүшни мувапиқ көрүватимән. У мениңдин бир-икки яш кичик. Бирақ аддийлиғи, адәмләргә болған иззәт-һөрмити вә кичикпейиллиғи түпәйли иккимиз чапсанла тил тепишип, қәдинас достлардин болуп кәттуқ. Муһидин оттура мәктәпни тамамлиғандин кейин, ҚазПИға оқушқа чүшиду. У йәрдин устаз кәспини егиләп, уттур ана жутиға қайтиду. Әмгәк паалийитиниң дәсләпки жиллири биз жуқурида исмини атиған устазлардин тәлим-тәрбийә елип, таллиған кәспиниң қир-сирлирини чоңқур үгиниду. Шу жиллири йеза һакими Тохтәм Бектемисов яш мутәхәссисниң бойидики тиришчанлиқни байқап, униңға һәрхил жәмийәтлик ишларни тапшуриду. Мәсилән, у йезилиқ сайлам комиссиясиниң вә мәктәп кәспий иттипақ комитетиниң рәиси охшаш җавапкәрликни тәләп қилидиған ишларниң һөддисидин муваппәқийәтлик чиқиду. Кейинирәк мәктәп таза қазақ вә уйғур тиллирида алаһидә паалийәт жүргүзүшкә башлиғанда, йәни 1997 — 2008-жиллири, уйғур тилидики билим дәргаһиға Муһиддин Әкбәров мудирлиқ қилди. Бу җәриянда икки мәктәп арисидики өзара мунасивәтни тоғра йолға селишта униң атқурған ишлирини тилға алмай мүмкин әмәс. Чүнки дәл мошу пәйтләрдә милләтләрара разимәнликни сақлаш мәсилиси әң муһим муәммаларниң бири еди. Шуңлашқа шу чағдики қазақ оттура мәктивиниң мудирлири болған Оқан Бурханбаев билән Қудайберген Жылқыбаев «Муһидин икки милләткә ортақ есил пәрзәнт» дәп ейтидиған. Муһидин өзигә һәрип тонутқан дәсләпки устазлиридин қандақ рази болса, шагиртлири биләнму һәқлиқ түрдә пәхирлиниду. Чүнки улар устазиниң еқидисини ақлиған һалда җәмийитимизгә биркишилик һәссисини қошуп келиватиду. Муһидин Әкбәров өмүрлүк җүпти Санийәм Нәсирдин қизи билән бәш пәрзәнт сөйгән бәхитлик ата-анилар. Улар пүткүл аңлиқ һаятини мәрипәт саһасиға беғишлиғандин ташқири, шу балилириға заман тәливигә лайиқ тәлим-тәрбийә бериш билән бәнт. Һә, қазақ хәлқидә «Тату елге тыныштық орнайды, бейбіт елде ғана береке болады» дегән мақал бар. Бу нәқил, мениңчә болса, мән жуқурида мәмнунийәт билән тәкитлигән акилиримдәк адәмләргә беғишланған болуши керәк. Қуанышбек ҚОЖАХМЕТ, Қазақстан Журналистлар иттипақиниң әзаси.