• Бизниң сөһбәт
• 25 Желтоқсан, 2017

«Һәрбир адәм өзидин «мән хәлқим үчүн немә ишларни қилдим?» дәп сориши керәк»

Рустәм АБДУСАЛАМОВ: Рустәм Абдусаламов өзиниң яшлиғиға қаримай, һаятта хелә чоң утуқларға қол йәткүзди. Абройлуқ рәһбәр, муваппәқийәтлик тиҗарәтчи, Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң әзаси, «Нур Отан» партияси сәясий кеңишиниң әзаси, үлгилик ата. У һазир Астана шәһәрлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизигә рәһбәрлик қиливатиду вә, шуниң билән бир вақитта, җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи рәисиниң орунбасари. Бизниң Рустәм Абдусаламов билән сөһбитимиз пайтәхт уйғурлириниң бүгүнки һаяти, уларниң муәммалири билән муваппәқийәтлири тоғрилиқ болди. Рустәм, Алмутида туғулуп-өсүп, қандақларчә Астанаға келип қалдиң? Мән Астанаға 2005-жили КИМЭПниң магистратурисини тамамлиғандин кейин кәлдим. У вақитта йеңи пайтәхтниң мунчилик дәриҗидә путиға туруп кетишигә көпчилик ишинип кәтмигән. Мән Астанада өзәмгә мунасип иш орнини тапидиған пәйтниң кәлгәнлигини чүшәндим. Буниңдин ташқири, мениңдә вәтәнпәрвәрлик һис-туйғуси ойғинип: «Йеңи Астанани маңа охшаш яшлар бәрпа қилмамду?» дегән соал туғулди. Мана шуниңдин тартип мән өз йолумни башлидим. Хизмитимдә рәһбирий лавазимларғичә йәттим. Қазақстан тәрәққият банки, Казинвест, КТЖ, Астана-финанс, тиҗарәтчиләрниң «Атамекен» миллий палатиси вә шуниңға охшаш башқиму тәшкилатларда әмгәк қилдим  – башқурғучи мудир, башқарма әзаси, малийә мудири, иҗраий мудир охшаш җавапкәр лавазимларни егилидим. Әнди җәмийәтлик паалийәткә келидиған болсақ, мән илгириму униң билән шуғуллинип кәлгән. 2006-жили Астана шәһәрлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң яшлар қанитиға рәһбәрлик қилдим. Шәһәрдики уйғур яшлириниң бешини қошуш бойичә нурғунлиған ишлар әмәлгә ашурулди. 2007-жили, йеңи жил һарписида болса, 80 — 90 уйғур жигит-қизини жиғиш мүмкин болғанлиғи ядимда. Шу чағда Астанада истиқамәт қилидиған йүзгә йеқин аилила бир-бири билән арилишип кәлгән. Биз Астана шәһириниң һакимийити билән иш елип бардуқ, көплигән чарә-тәдбирләрни өткүздуқ. Әпсус, шу чағда асасий ишимниң көп болушиға бағлиқ мәзкүр паалийәттин бираз чәтнәшкә тоғра кәлди. Төрт жил илгири маңа җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң Астана шәһәрлик шөбисигә рәһбәрлик қилиш илтимаси келип чүшти. Разилиқ бериштин илгири, мән хелә ойландим. Чүнки бу көп вақитни тәләп қилидиған җавапкәр иш. Мән бир жилғичә мәркәз рәиси болуштин баш тартип кәлдим. Андин бизниң һөрмәтлик җәмийәт әрбаплиримиз вә абройлуқ акилиримиз – җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси Шаһимәрдан Нурумов, шу чағдики Мәҗлис депутати Мурат Әхмәдиев, Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң Пәхрий рәиси вә Алмута шәһәрлик мәслиһитиниң депутати Әхмәтҗан Шардинов, 153-мәктәп-гимназияниң мудири Шавкәт Өмәров вә баш жигитбеши Абдурешит Мәхсүтов билән болған сөһбәттин кейин мәркәзни башқурушқа келиштим. Һазирқи күндә пайтәхттики этномәдәнийәт мәркизиниң тиклиниши вә мустәһкәмлиниши бойичә нурғун ишлар қилинди. Биз мәркәз паалийитини дурус йолға селишқа тириштуқ. Нәтиҗидә шәһәрдә вә башқиму мәдәнийәт мәркәзлиридә, Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң кативатида, шәһәр һакимийити вә башқиму җәмийәтлик тәшкилатлар арисида бәлгүлүк абройға ериштуқ. Һазир пайтәхттә бәш әрләр мәшриви вә бәш аяллар «чайлири» паалийәт елип бериватиду. Аяллар «Гүлчайда» баш қошиду. У жилиға икки қетим миқияслиқ вә қизиқарлиқ форматта өтиду. Мән мошу вақит ичидә ишниң қандақ йолға қоюлғанлиғиға, қандақ нәтиҗиләргә қол йәткүзгәнлигимизгә адәмләрниң өзлири баһа беридиғанлиғиға ишинимән. – Рустәм, дунияда йүз бериватқан ахирқи вақиәләргә, ениғирақ ейтсақ, қачақлар, Йеқин Шәриқтики милләтләрара тоқунуш муәммалириға бағлиқ Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң ролиға қандақ баһа берисән? – Қазақстан хәлқи Ассамблеяси – әмәлиятта надир институт. У Қазақстанни мәзкүр проблемидин қутулдурди десәкму болиду. Президентимизниң дана миллий сәясити һәм өзи башқуруватқан Ассамблея түпәйли бизниң җумһурийитимиздә һәрбир этнос вәкилиниң ана тилида сөзлиши вә ана тилида билим елиши, урпи-адәт вә әнъәнилирини сақлиши үчүн барлиқ шараитлар яритилған. Әнди башқа әлләрдә вә регионларда азсанлиқ милләтләрниң һоқуқи дәпсәндә қилиниватқанлиғини билимиз. Биздә барлиқ милләтләр тәңһоқуқлуқ. ҚХА мәзкүр мәсилигә қарши күрәшмәй, әксичә, һәрбир этносниң тәң һоқуқта яшиши вә тәрәққий етиши үчүн дурус шараит яритишниң керәклигини намайиш қилмақта. Мошуниң билән Президентимиз мәсилини алдин-ала һәл қилишни яхши билиду. Дөләт рәһбири һәрбир қазақстанлиққа яхши яшап, әмгәк қилишқа қолайлиқ шараит яритип бәрди. Биздә ҚХА охшаш күчлүк органниң барлиғиға мән наһайити хошал, ойлаймәнки, һәрбир қазақстанлиқ мошундақ пикирдә. Һазирқи күндә көплигән әлләрдә тоқунушлар, рәңлик инқилапларниң йүз бериватқанлиғини көрүватимиз. Бәзи әлләрдә бу қайта-қайта орун алмақта. Худаға миң қатлиқ шүкри, Қазақстанда хатирҗәмлик вә течлиқ һөкүм сүрмәктә. Мошуниңға бағлиқ көплигән әлләрниң вәкиллири бизниң тәҗрибимизни үгинип, өзлиридә җарий қилиш үчүн җумһурийитимизгә пат-пат қәдәм ташлимақта. Әнди уларға вәзийәтни турақлаштуруш еғирға чүшиду. Чүнки мундақ вәзийәтләрни баштин кәчүрүп, қан төкүшни көргән, йеқинлиридин айрилған, җапа тартқан адәмләрниң бешини бирләштүрүш наһайити мурәккәп мәсилә. Бир адәмниң утуғи вә хатирҗәмлиги – бу пүткүл җумһурийәтниң утуғи. Шуниң үчүн ҚХА қурулған 1-март күни «Разимәнлик күни» дәп тәсис қилинди. (Ейтмақчи, мошу күни мән дунияға кәлгән екәнмән, Ассамблеяниң барлиқ әзалири мени тәбрикләйду). Март ейи – баһарниң башлиниши, гүллиниш пәйти, әтиязда йеңи һаят ойғиниду. Адәмләр бир-бирини қоллап-қувәтлигини үчүн миннәтларлиғини билдүриду, аилидики хатирҗәмлик вә течлиқ үчүн рәхмәт ейтишиду, болупму, башқа күн чүшкәндә ярдәмләшкәнләргә әң есил тиләклирини изһар қилишиду. Пайтәхт этномәдәнийәт мәркизиниң бүгүнки паалийити һәққидә ейтип бәрсәң? Астана шәһиридә асасий сәясий қарарлар қобул қилиниду, барлиқ қанунлар вә пәрманлар мошу йәрдин чиқирилиду. Силәр билисиләрки, ҖУЭМ рәиси Шаһимәрдан Нурумовму ҚҖ Парламенти Мәҗлисиниң депутати сүпитидә Астана шәһиридә яшап, әмгәк қилиду. Шундақ екән, биз мундақ ейтқанда, әмгәкниң алдинқи сепидә болуватимиз. Бу йәрдә чәт әл делегатлири билән учришишлар, музакириләр, кеңәшмиләр, әнҗуманлар, конференцияләр вә башқиму чарә-тәдбирләр турақлиқ өтүп туриду. Биз уларға дайим қатнишишимиз һаҗәт. Нәқ пайтәхттә чоң дөләт мәйрәмлири, хәлиқара учришишлар өткүзүлиду. Мәдәнийәт мәркәзлири дайим мошу муһим вақиәләрниң алдинқи сепидә. Шуниң үчүн Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси мени пәқәт шөбиниңла рәһбири әмәс, бәлки җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи рәисиниң орунбасари қилип тайинлаш тоғрилиқ қарарни қобул қилди. Мән бу йәрдә һәм шөбиниң, һәм җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң мәнпийәтлиригә вакаләтлик қилимән. Бу бизгә жуқури җавапкәрлик жүкләйду. Алмута вә Алмута вилайитидә уйғурлар зич яшайду, уйғурларниң асасий қисмиму шу зиминда. Шуниң үчүн пайтәхттә шөбилириниң болуши бизгә техиму чоң җавапкәрлик жүкләйду. Чүнки биз пүткүл хәлиқниң мәнпийитигә вәтинимиз пайтәхтидә вакаләтлик қилимиз. Астанаға чәт әлләрдин меһманлар көпләп келиду. Мошуниңға бағлиқ җумһурийәттә яшайдиған этнослар билән дәсләпки тонушуш нәқ мошу йәрдин башлиниду. Хәлиқ билән биллә дөләт органлири, хәлиқара тәшкилатлар вә башқиму органлар билән қоюқ мунасивәттә болуш – бизниң уттур вәзипимиз болуп һесаплиниду. Әгәр һазирқи күндики дуниядики турақсиз вәзийәтни, террористик ховупниң үстүнлүгини һесапқа алидиған болсақ, бизниң актив гражданлиқ мәвқәмиз муһим әһмийәткә егә. Шуниң үчүн ҚХАда, «Нур Отан» партиясидә вә дөлитимизниң башқиму муһим җәмийәтлик-сәясий қурулумлирида миллий мәдәнийәт мәркәзлири кәң даиридә тәвсийә қилинған. Бизгә пат-патла алий дәриҗилик һәрхил чарә-тәдбирләргә иштрак қилишқа тоғра келиду. Шуларниң биридә миллий тамиғимиз – ләңмәнни тәйярлиғинимизда, Президентимизниң зиярити шуниңға тоғра келип қалди. Йәнә бир чарә-тәдбирдә уйғур мәһәллисини бәрпа қилдуқ. Бу йәрдә очақ, тонур, бүглүк вә башқа нәрсиләр болди. Буниму Дөләт рәһбиригә көрситишкә муваппәқ болдуқ. Шундақла көргәзмиләрни уюштуруп, һәрхил, болупму хәйрихаһлиқ акциялирини өткүзимиз. Ейтайлуқ, өткән жили биз 100гә йеқин мәрасимни уюштурдуқ. Қисқиси, ҚХА өткүзгән чарә-тәдбирләрниң барлиғида биз бар. Бу наһайити еғир һәм җавапкәрлик иш. Мошу йәрдә рәисимиз Шаһимәрдан Нурумовниң һәртәрәплимә ярдимини алаһидә тәкитлигән дурус. – Рустәм, бу һәқиқәтәнму жуқури җавапкәрликни тәләп қилидиған мәшәқәтлик әмгәк. Әнди йениңда жүргән ярдәмчилириң, биллә тәр төкүп әмгәк қиливатқан адәмләр һәққидә ейтип өтсәң? Бир адәмгә мунчилик нурғун ишниң һөддисидин чиқиш тәс, әлвәттә. Пикирдашлирим, мәдәнийәт мәркизиниң активистлири дайим йенимда. Атап ейтқанда, яшлар ишлири бойичә комитетниң рәиси вә көплигән мәсилиләр бойичә мениң орунбасарим Наргиза Маһмудова, Ханим-қизлар кеңишиниң рәиси Гүлмира Бақиева, анам Сарсенгүл Зиявдинова шулар җүмлисидиндур. У биз өткүзгән барлиқ чарә-тәдбирләрниң актив ишракчиси, «Қазақстан ишбиләрмән аяллири» кеңишиниң әзаси. Шундақла Сәвирдин Бақиев, Мурат Мурдинов, Ялқун Ләтипов, Пәрһат Һәмраев, Ялқун Бәраев, Ринат Тохтәмов, Абдумүлүк Сәйдуллаев вә башқиму яшлиримиз дайим хәлқимизниң хизмитидә. Йәнә бир тәкитләп кетидиған нәрсә, техи йеқинда Астанаға көчүп кәлгән Азиза Тайирова исимлиқ қизимиз мәркәздә һәқсиз ишләшкә келишти. Бу яшлар үчүн яхши үлгә. Буниңдин бираз илгири хелә нурғун җанкөйәрлиримиз мәркәз ишлириға йеқиндин ярдәм көрситип кәлди. Лекин һәрхил сәвәпләргә бола, улар җәмийәтлик ишлардин бираз чәтнәп қалди. Уларниң бәзилири башқа шәһәрләргә көчүп кәткән болса, йәнә бирлири тиҗарәт билән бәнт. Саламәтлигигә бола ярдәм қолини суналмайватқанларму бар. Пурсәттин пайдилинип, уларниң барлиғиға сәмимий миннәтларлиғимни изһар қилимән. Өзәм ишләватқан ширкәтниң хадимлири вә, әлвәттә, мени қоллап-қувәтләватқан ата-анамниң ярдими зор. Уларниң барлиғиға рәхмитимни ейтмақчимән. Һәммигә мәлумки, һәрқандақ чарә-тәдбирни өткүзүш ахирқи һесапта мәбләқкә келип тақилиду. Мошу йәрдә имканийитиниң баричә, биркишилик ярдимини көрситип келиватқан, баш қошушларни өткүзүштә йенимда ярдәмчи болуп жүргән Камал Надиров, Рустәм Ниязов, Арманҗан Розахунов, Бәхитҗан Һапизов, Әзиз Нурумов, Абдурешит Қурванбақиев, Рустәм Зерилов охшаш достлиримғиму чәксиз миннәтдарлиғимни билдүрмәкчимән. – Ейтмақчи, мәбләғ һәққидә, бу әң асасий мәсилиләрниң бири болмисиму, мурәккәп вә чоң мәсилә, уни сән қандақ һәл қиливатисән? – Бу йәрдә йошуридиған һечнәрсә йоқ. Мәдәнийәт мәркизиниң паалийәт елип бериши вә өткүзүлидиған чарә-тәдбирләр бойичә асасий мәбләғ хираҗити маңа һәм аиләмгә жүкләнгән. У бизниң қиливатқан паалийитимиз вә тиҗаритимиз һесавиға һәл қилинип келиватиду. Мәсилән, йеқинда бизгә “Достлуқ өйидә” алаһидә бөлмә аҗритилди. Уни җабдуш ишлириға ахча жиғишқа урунуп көрдүм, бу иш мүмкин болмиди. Ахири өзәмниң янчуғидин 500 миң тәңгилик җиһаз, компьютер вә башқиму нәрсиләрни сетивелишқа тоғра кәлди. Мәбләғ мәсилиси – паалийитимиздики асасий муәммаларниң бири. Бу йешилмигән чоң мәсилә. Биз пайтәхттә яшаватқан һәрбир уйғур аилисигә мәдәнийәт мәркизигә бәдәл сүпитидә малийә ярдимини көрситиш тәкливи билән мураҗиәт қилдуқ. Бир күни биз чоң жиғинда бир адәмдин ейиға 2 миң тәңгидин жиғишқа келишкән едуқ. Һә, дәсләпки бир-икки айда уни турақлиқ жиғип турдуқ. Кейинирәк, һәрхил сәвәпләргә бола, бу ишимиз тохтап қалди. Шуниңдин кейин пәқәт өзәмниң яки айрим җанкөйәрлиримизниң ярдимиға тайинидиған болдум. Мениңчә, бу мәсилә – пайтәхт уйғурлириниңла әмәс, пүткүл җумһурийәт уйғурлириниң чоң муәммаси. Мәдәнийәт мәркизиниң ишлиши, һәртәрәплимә тәрәққий етиши үчүн бизни җамаәтчилигимиз һәртәрәплимә қоллап-қувәтлиши керәк. Өз вақтида АҚШниң сабиқ президенти Джон Кеннеди: «Мәмликитим мениң үчүн немә қилди?» дәп һечқачан сорима. Сән өзәңгә «мән мәмликитим үчүн немә қилалаймән?» дегән соални қойғин» дегән екән. Мәнму өз хәлқимгә: «Сән өз хәлқиң үчүн немә иш қилдиң?» дегән соал билән мураҗиәт қилғум келиду. Бәзи адәмләр «мәдәнийәт мәркизи немә иш билән шуғуллиниватиду? Биз һечқандақ нәтиҗиләрни көрмәйватимиз», дегән пикирни ейтиду. Мундақ адәмләргә мән: «Бу йәрдә немә иш қилиниватқинини билиш үчүн сән униң паалийитигә қатнишиватамсән? Мәдәнийәт мәркизи саңа паалийәт нәтиҗисини көрситиши үчүн сән қандақ ярдәм көрсәттиң?» дегән соалларни қайтуруп қойғум келиду. Һә, бизни қоллап-қувәтләп, дайим ярдәм қолини сунидиған адәмләрму аз әмәс. Әпсус, адәмләрниң көпчилиги хәлқимизниң җәмийәтлик һаятиға чәттин байқиғучи сүпитидә қарап, күтүш мәвқәсини егиләп келиватиду. Әгәр елимиздики уйғур өз тәрәққияти үчүн жилиға миң тәңгидинла бәдәл төлисә, миллионлиған тәңгә пул жиғилидекән. Бу ахчиға биз мәктәп, ағриқхана, балилар бағчилирини салған болар едуқ, йеңи китапларни нәшир қилаттуқ. Қалған ахчини уйғурлар зич яшайдиған регионларға сәрип қилар едуқ. Устазларниң, тардаирилик мутәхәссисләрниң әмгигигә һәқ төләттуқ, илим-пән, сәнъәт вә башқиму саһаларни тәрәққий әткүзүшкә сәрип қилар едуқ. Ойлаймәнки, бу мәдәнийәт мәркизиниң ишиға болған дурус яндишиш вә бизниң җумһурийитимизниң тәрәққиятиға қошқан салмақлиқ һәссимиз болар еди. – Бүгүнки күндә мәдәнийәт мәркәзлириниң тәрәққияти үчүн немә йетишмәйду дәп ойлайсиз? Биринчи новәттә, бу, әлвәттә, мәбләғ мәсилисидур. Активистлиримизниң айлиқ мәсилиси. Һазирқи күндә бу йәрдики адәмләр ихтиярий рәвиштә, пәқәт вәтәнпәрвәрлик кәйпиятта, йәни һәқсиз ишләватиду. Лекин биз уларниң асасий ишиниң вә аилисиниң барлиғини һечқачан унтумаслиғимиз керәк. Һәрқандақ әмгәк баһалиниши керәк. Әгәр биз мәдәнийәт мәркизи хадимлириниң әмгиги үчүн чоң ширкәтләрдикигә охшаш 200 – 400 миң тәңгә мааш төлигән болсақ, биз ундақ хадимдин ишни қәтъий тәләп қилған болар едуқ. Шу чағда бу адәмләр мәдәнийәт мәркизидә хелә нәтиҗидарлиқ ишларни әмәлгә ашуратти. Иккинчиси, бу һәрхил лайиһиләрни вә чарә-тәдбирләрни мәбләғ җәһәттин тәминләш. Улар миллитимизниң мәдәнийитини техиму жуқури дәриҗигә көтәргән болар еди. Атап ейтиш керәкки, айрим лайиһиләр һәтта қошумчә кирим беришиму мүмкин. Мәсилән, паалийитини йеңидин башлиған тиҗарәтчиләрни, сәнъәт әрбаплирини, иҗадий шәхсләрни қоллап-қувәтләш. Әң асаси – бу һаҗәт кадрларни тәйярлаш, уларға алий дәриҗидә билим бериш, салаһийитини вә кәспини ашуруш. Шундақ екән, мошуниң барлиғиға қол йәткүзүш үчүн, сөзсиз, аһалиниң ярдими керәк. Шуни тәкитләймәнки, бу пәқәт Уйғур этномәдәнийәт мәркизинила әмәс, бәлки әмәлиятта барлиқ этномәдәний бирләшмилирини тәрәққий әткүзүш үчүн һаҗәт. Әң асаси, аһали мундақ мәркәзләрниң өзи үчүнла әмәс, умумән, хәлиқ үчүн ишләйдиғанлиғини чүшиниши керәк. Мән бу йәрдә «хәлиқ» сөзи астида пүткүл Қазақстан хәлқини көздә тутуватимән. Әгәр бизниң Вәтинимиз гүлләнсә, униң шарапитиниң барлиқ хәлиққә вә, биринчи новәттә, һәрбир аилигә тегидиғанлиғи сөзсиз. Биз һазирқи күндә, умумән, җәмийәт үчүн, һәм айрим шәхс үчүн әмгәк қиливатимиз. Һәр икки мәсилиниң мурәккәплигини әскә алсақ, биздин техиму шиҗаәтлик әмгәк тәләп қилиниду. Умумән алғанда, һазирқи күндә мәркизимизниң абройи сезиләрлик дәриҗидә өсти. Биз өзимизни әмгигимиз билән тонуттуқ: бизни билиду, бизни һөрмәтләйду, биз билән мәслиһәтлишиду вә һесаплишиду. Шундиму қәлбиңдә техиму нурғун ишларни қилишни халайсән, һәрбир адәмгә ярдәмләшкиң келиду. Җәмийәтниң талантлиқ вә әмгәксөйгүч қатлимини қоллап-қувәтләшни мәркәзниң асасий йөнилишлириниң бири қилсаң яки болмиса, бәзи шәхсләргә билим елишқа грант бәрсәң, қандақ яхши! Униң үчүн бәзи сәлбий ой-пикирләрдин қутулуп, инсан сәвийәсини өзгәртишимиз керәк. Әгәр адәмләрниң көпчилик қисми мошуни чүшинип, ярдәм көрсәтсә, мәдәнийәт мәркизи тәрәққий етип, техиму жуқури пәллиләрдин көрүнәр еди. Мошу асасий үч йөнилиш: мәбләғ билән тәминләш, кадр мәсилиси вә аһалиниң қоллап-қувәтлиши – бизниң мәдәнийәт мәркәзлиримизни техиму тәрәққий әткүзгән болар еди. Әнди дөләт вә һөкүмәт тәрипидин қоллап-қувәтләшму бар. Мәсилән, дөләт һәрхил чарә-тәдбирләрни, концертларни, көргәзмиләрни уюштурушқа беналарни бериду. Аддий сөз билән ейтқанда, ишләш вә риваҗлиниш үчүн барлиқ шараит бар. Пәқәт уни пайдилинишни билиш керәк. Ейтайлуқ, биз Астанадики Гумилев намидики Евразия миллий университетиниң бенасида әдлийә пәнлириниң доктори, мәрһум Әнвәр Һаҗиевниң намидики кабинетиниң ечилишиға ахчилиқ ярдәм көрсәттуқ, һәрхил акцияләрни өткүздуқ, китап нәшир қилдуқ, уйғур китаплириниң китапханисини ачтуқ, язғучиларни, рәссамларни, спортчиларни қоллидуқ. Лекин буниң барлиғи биз үчүн азлиқ қилиду. Шуни тәкитләймизки, жуқурида ейтқан үч шәрт болғинида, биз хәлқимиз үчүн униңдинму нурғун ишларни қилған болар едуқ. – Рустәм, сән мәдәнийәт мәркизигә мунасивәтлик наһайити җиддий мәсилиләрни көтәрдиң. Сениң бу ейтқанлириңни пикирдашлириң қолламду? – Астанаға һәрхил сәвәпләргә бола, нурғунлиған адәмләр келиду. Кимду-бири илтимас билән, йәнә бири өзиниң мәсилилири билән, йәнә бирлири йол үстидә дегәндәк. Биз имканийитимизниң баричә, уларға ярдәмлишимиз, мәсилилирини һәл қилишқа тиришимиз. Ейтайлуқ, кимду- бириниң уруқ-туққини вапат болди. Улар бизгә телефон қилип, җәсидини Алмутиға йәткүзүшкә ярдәм сорайду. Әнди мән кимгә ярдәм сорап, мураҗиәт қилишим керәк? Әлвәттә, биз өзимизниң ахчиси һесавиға ярдәмлишимиз. Гайида мәхсус хизмәтләр билән келишип, мәсилини һәл қилимиз. Бу гезитта ейтидиған мәсилә әмәс, лекин һәқиқәтқу. Йәнә бир мисал. Йеқинда Алмута вилайити Әмгәкчиқазақ наһийәлик Уйғур мәдәнийәт мәркизиниң рәисиниң орунбасари Майдин ака телефон қилип, Астанаға бәдиий һәвәскарлар конкурсиға қатнишидиған балиларға ярдәм беришимни илтимас қилди. Имканийитимизниң баричә ярдәмләштуқ. Нәтиҗидә улар күч синашта биринчи орунни егилиди. Растини ейтсам, шунғичә мән Майдан акини тонуматтим вә тонушимәнму дәп ойлимиған. Кейин қоюқ арилишидиған болдуқ. Биз отөчәргүчиләр вә медицинилиқ тез ярдәм көрситиш хадимлириға охшаш күндилик турмуш мәсилилиридинму хали әмәс. Пайтәхткә бизниң рәссамлиримиз, язғучилиримиз, спортчилиримиз келиду. Биз уларға ярдәмлишишкә тиришимиз. Мениң һәрқандақ җайға берип, барлиқ ишни уюштуралайдиған командам бар. Лекин кимду-бириниң бизгә телефон қилип, «Келиңлара, мән силәргә ярдәмлишәй» дегән сөзиниму бәк аңлиғимиз келиду. «Немә ишиңлар бар? Силәргә қандақ ярдәм керәк?» десә, нур үстигә нур болар еди. Бизни дәрдини ейтиватиду дәп ойлап қалмаңлар. Биз қиливатқан ишлиримиз билән пәхирлинимиз. Худаға миң қатлиқ шүкри, биз ишләймизу, амма һечқачан миннәт қилмаймиз. – Башқа миллий этномәдәнийәт мәркәзлири билән алақәңләр қандақ? Қазақстан хәлқи Ассамблеясидә кативат бар. Биз һәм шәһәрлик, һәм җумһурийәтлик органлар билән қоюқ алақидә. Мән һәм шәһәрлик, һәм җумһурийәтлик этномәдәнийәт мәркәзлириниң барлиқ рәислири билән тонуш. Бәзи чарә-тәдбирләрни һәмкарлиқта өткүзимиз. Биз достанә, яхши мунасивәттә вә бир-биримизгә ярдәмлишимиз. Келишмәйдиған мәсилилиримиз йоқ. Тойларға, туғулған күнләргә, тәвәллудларға, очуқ ишикләргә, концертларға биллә баримиз. Тәҗрибә алмаштуримиз, бәзи мәсилиләрни бирлишип һәл қилимиз. Рустәм, һазирқи күндә мәдәнийәт мәркизиниң маддий-техникилиқ базиси қандақ? – Һәқиқитини ейтсам, Астана шәһәрлик мәдәнийәт мәркизиниң илгәрки рәһбәрлигидин маңа пәқәт тәсис һөҗҗәтлири, мөрә вә қандақту-бир қәризләрла қалди. Мәркәзгә соға қилинған музыка мәркәзлири, телевизорлар, миллий кийимләр вә һаказиларниң һечқайсиси йоқ. Улар из-тизсиз йоқап кәтти вә қәйәрдә екәнлигини һечким билмәйду. Маңа буларниң барлиғини өзәмниң шәхсий ахчисиға яңливаштин сетивелишқа тоғра кәлди. Бизниң активистимиз Дилшат ака Йүсүпов уйғур бүглүгини вә җоза соға қилди. Мәркәзниң һазирқи күндә балансида болуватқан мүлүкниң барлиғи шәхсий мәбләғкә сетивелинди. – Пайтәхттә меһманларни тәклип қилғидәк, уйғурларниң таамини тонуштурғидәк орунлар барму? – Пайтәхттә уйғур миллий таамлириниң кәң түркүми тәвсийә қилинғанлиғи билән пәхирлинимән. Мәсилән, шәхсән өзәм пайтәхттә бәш «12 муқам» ресторанлар түркүмини ачтим. Ейтмақчи, йеқинда Алмутидики мәркизи – Желтоқсан вә Җамбул кочилириниң қийилишида әйнә шундақ ресторанниң йәнә бири ечилди. Буниңдин башқа мениң достум Рустәм Ниязовниң «Достархан», «Турпан», «Әссаламу әләйкүм» охшаш ресторанлири бар. «Ғулҗа», «Уйғур қизи» охшаш кафелар ишләватиду. Биз қоюқ мунасивәттә вә дайим бир-биримизни қоллап-қувәтләймиз. Мәзкүр дәм елиш вә көңүл ечиш җайлири пайтәхт турғунлирини вә меһманларни қучақ ечип күтүвалиду вә уларни миллитимизниң әҗайип таамлири билән тонуштуриду. – Рустәм, гезитханлар билән һаятий активлиғиңниң, тиришчанлиғиңниң қир-сирлири билән ортақлашсаң. Муваппәқийәт қазинишиңниң асаси немидә? – Мән еринмәй әмгәк қилғанни яқтуримән, һорунлуқниң дүшмини. Мениңчә, һәрқандақ муваппәқийәтниң сири – ишни дурус уюштуруш вә планлашта. Көзлигән мәхситиңгә қол йәткүзүш үчүн дайим интилишта болушиң керәк. Һазир Хәлиқ егилиги университетиниң иш мәмурийити программисиниң докторанти, Алла халиса, бу дәргаһтин төртинчи дипломимн алимән. Алға қойған мәхсити вә интилиши болсила, адәм уни қандақ әмәлгә ашурушниң амилини сөзсиз тапиду. Мениңдә һаятта қандақту-бир алаһидә ишни әмәлгә ашуруш хаһиши бар. Әгәр һаятта кимду-биригә бирәр нәрсини дәлиллимәкчи болсаң, авал өзәңгә бу ишниң һөддисидин чиқалайдиғанлиғиңни дәлиллишиң керәк. Әң муһими, өзәңниң күчигә ишәнгиниң әвзәл. Җәмийәтниң тәрәққий етишиниң бирдин-бир усули бүгүн түнүгүнкидин яхширақ болуш вә ишләватқан саһариңда дайим алдинқи сәптин көрүнүштур. Йәнә бир ейтип кетидиған нәрсә, тәбиитимдин «үлгирәлмидим, қилалмидим, қолумдин кәлмиди» дегән сөзләргә наһайити өч. Мениңдә «сән өз хәлқиң үчүн немә иш қилдиң?» дегән соалға тәйяр җавап бар: қиливатқан ишниң барлиғи – миллитимниң тәрәққиятиға қошуватқан шәхсий үлүшимдур. Бүгүн қол йәткүзгән утуқлирим келәчәктә қилинидиған чоң ишларниң яхши башланмиси. – Ахирқи соал. Сән замандашлириңға немә тилигән болар едиң? – Биринчи новәттә, мән барлиқ адәмләргә арман қилишни, иккинчидин, әшу арманға қол йәткүзүшини тилигән болар едим. Үчинчидин, мошу мәхсәткә йетиштә тиришчанлиқ вә бәрдашлиқ керәк. Төртинчидин, йешидин қәтъий нәзәр, қол йәткүзгән утуғи билән тохтап қалмай, дайим оқуп, издиниши шәрт. Умумән, һаят билән һәмнәпәс болғини әвзәл. Сөһбәтләшкән Туғлуқ ТОХТӘМОВ, «Экспресс К» гезитиниң мухбири – мәхсус «Уйғур авази» үчүн. Астана шәһири.