• Бизниң сөһбәт
• 05 Қаңтар, 2018

Ертай СӘРСЕБЕКОВ: «Өм болсақ, һечқачан кам болмаймиз»

Биз – қазақстанлиқлар Шәмшидин АЮПОВ, «Уйғур авази»/  “Уйғур авазиниң” ениқлимиси: Ертай Сәрсебеков, 1951-жили Алмута вилайити Панфилов наһийәсиниң Чежин йезисида туғулған. Пәнҗим йезисида оттура мәктәпни тамамлиғандин кейин, Алмута дөләт медицина институтида тәһсил көриду. У өзиниң әмгәк паалийитини 1974-жили Гурьев (һазирқи Атырав) вилайәтлик Онкология диспансериниң тәшкилий-методикилиқ бөлүмигә рәһбәрлик қилиштин башлиған. Ертай Қожахметулы 1980 — 1990-жиллири Қазақ онкология вә радиология илмий-тәтқиқат институтида ишләйду. 1991-жилдин Урология илмий-тәтқиқат институтида йетәкчи илмий хадим, илмий-тәшкилий бөлүминиң башлиғи, институт мудириниң орунбасари хизмәтлирини шәрәплик атқурди. 2006-жили Қазақстан Җумһурийити Президенти Иш башқармиси Медицина мәркизи башлиғиниң орунбасари лавазимиға тайинланди. У 2010-жили Қазақстан Җумһурийити Президенти Иш башқармисиниң Алмута шәһиридики Мәркизий клиникилиқ ағриқханисиға ишқа йөткилип, у йәрдә пән бөлүми асасида Инновациялик илмий мәркәз тәшкил қилди. Ертай Сәрсебеков 300гә йеқин илмий әмгәкниң, униң ичидә 12 монографияниң, 8 методикилиқ қолланминиң, 5 илмий кәшпият вә 3 әқлий-хусусий мүлүк гуванамилириниң муәллипи. Қазақстан Җумһурийитиниң хизмәт көрсәткән әрбаби, Россия Медицина-техника пәнлири академиясиниң академиги. Алмута вилайити вә Панфилов наһийәсиниң Пәхрий граждини. У 2005-жили ҚҖ Һөкүмитиниң қарари билән «Нәрқ шараитида нәтиҗидарлиғи жуқури йеңи технологияләрни тәйярлаш вә йетилдүрүш модули» намлиқ илмий иши үчүн Дөләт мукапитини елишқа муйәссәр болса, 2017-жили Дөләт рәһбириниң Пәрмани билән Қазақстан Җумһурийити Иш башқармиси Медицина мәркизиниң баш илмий мәслиһәтчиси, илим-пән вә техника саһасида бәлгүләнгән әл-Фараби намидики Дөләт мукапитиға сазавәр болди. Аилиси, бир оғул, икки қизи вә улардин сәккиз нәвриси бар. Рәпиқиси Лиза – алий категориялик чиш дохтури. Һазир у пенсиядә, нәврилириниң тәрбийиси билән бәнт.  — Ертай Қожахметулы, Сизни икки қетим Дөләт мукапитини елишиңиз билән сәмимий тәбрикләймиз. Бу утуқ көпжиллиқ җапалиқ әмгәкниң мевиси болса керәк? — Рәхмәт. Еринмәй әмгәк қилсаң, чоқум униң һалавитини көридекәнсән. 1978-жили Гурьев вилайәтлик Онкология диспансериниң тәшкилий-методикилиқ бөлүминиң башлиғи лавазимиға тайинланғинимда, алий оқуш орнини әндила тамамлиған яш жигит едим. Шәхсән мениң рәһбәрлигим вә беваситә қатнишишим билән шу жиллири бу тәвәдә қизилөңгәч ағриғини әтраплиқ тәтқиқ қилиш паалийәтлири башланған еди. Мошу илмий тәтқиқатларниң нәтиҗисидә адәттики қара чайниң тәркивидин өңгәч ракини пәйда қилидиған һәрхил компонентларни таптим. Биз уни хелә узун жил тәтқиқ қилдуқ. Қара чай билән көк чайни селиштуруш арқилиқ қара чайниң зийининиң көпирәк екәнлигигә көз йәткүздуқ. Чүнки, көк чай асасән тәбиий шараитта тәйярланса, қара чайни тәйярлаш үчүн йопурмақлар қорулуп, өзгиришкә учрайду. Тәкшүрүш җәриянида дуния әллиридиму чайни тәйярлашниң вә пайдилинишниң 120дин ошуқ усули барлиғини ениқлидим. Қизилөңгәч раки тоғрилиқ бу йеңилиғим Кеңәш Иттипақиниң медицина саһасидики йетәкчи «Вопросы питания» журналида бирнәччә қетим елан қилинди. Шуниңдин кейин ушбу илмий тәтқиқатимни СССР Саламәтликни сақлаш министрлигиниң Н.Н. Петров намидики Ленинград онкология илмий-тәтқиқат институтида давамлаштуруп, 1983-жили «Қизилөңгәч рак ағриғиниң пәйда болушидики һәрхил турмуш шараитиниң вә кәспий амилларниң тәсири» мавзусида намзатлиқ диссертацияни муваппәқийәтлик яқлидим. Махтанғанлиғим әмәс, һәқиқити шуки, Кеңәш Иттипақида дәсләпкиләрдин болуп Қазақстанда ишләп чиқирилидиған еғир нефть билән нефть-битум асасидики мәһсулатларниң бластомогенлиқ вә нефротоксикилиқ хусусийәтлирини мупәссәл тәтқиқ қилиш ишлири билән шуғулландим. Мениң бу йөнилиштики илмий тәтқиқатлирим СССРниң йетәкчи эксперимент-патолог алимлириниң алий баһасиға егә болуп, улар «Еғир нефть билән нефть-битум асасидики мәһсулатларниң бластомогенлиқ вә нефротоксикилиқ хусусийәтлирини тәпсилий баһалаш» мавзусидики докторлиқ диссертациямни 1992-жили Н.Н. Петров намидики Санкт-Петербург онкология илмий-тәтқиқат институтида һимайә қилғузди. — Ертай Қожахметулы, аңлишимчә, силәр елимиз билән хәлқимиз үчүн зөрүр һәм әһмийәтлик бир лайиһини қолға алған охшайсиләр. Әйнә шу лайиһә тоғрилиқ ейтип өтсиңиз? — Бизниң қолға алған ишимиз — хелә вақиттин бери мупәссәл тәтқиқ қилиниватқан илмий лайиһә. Бирқанчә тәшкилат билән һәмкарлиқта паалийәт елип бардуқ. Униң ичидә Назарбаев университетиму бар. Қазақстан Җумһурийити Президенти Иш башқармиси Медицина мәркизиниң ағриқханилирида әтраплиқ тәтқиқатлар жүргүзүлди. Мәсилән, умумхәлиқниң оттура өмүр сүрүш йеши – 72 яш болса, мәзкүр медицина мәркизиниң ағриқханилирида ройхәткә елинған адәмләрниң оттура йеши 88 яш арилиғида. Әтраплиқ жүргүзүлгән тәтқиқатларниң нәтиҗисидә биз көпирәк қазақстанлиқларниң йешини узартишқа вә униң сүпәтлик болушиға әһмийәт бәрдуқ. Дәсләп адәмниң қериши, гормезис вә қеришқа қарши йөнилишләр бойичә ушбу лайиһимизниң йәкүнини чиқардуқ. Тәтқиқатлиримизниң нәтиҗисидә қазақстанлиқларниң «эпидемиологиялик» шәкил-қияпитини тизип чиқтуқ. У һәрхил мәсилиләрни тәшкил қилди. Ейтайлуқ, статистикилиқ мәлуматларни, метагеномлиқ, шундақла микробиологиялик тәтқиқатларни вә клиникилиқ тәкшүрүшләрни өз ичигә алди. Биз униң һәр түрлүк сәвәплирини ениқлидуқ. Шуниңдин кейин бизни «Хәлиққә немә берәләймиз?», дегән ой беарам қилишқа башлиди. Йәкүн-хуласигә өзимизни ойландурған мәсилиләрниң һәммисини киргүздуқ. Адәм организми қериғансири, униң қайси нуқтисиға патогенезниң механизмлири арқилиқ қандақ тәсир қилишқа болиду? Мошу тәрипигә чоңқур чөктуқ. — Силәр бу лайиһә асасида хәлиққә немини тәвсийә қилалидиңлар? — Умумән, «Биз немини тәвсийә қилалаймиз?» дегән соалға җавап беришкә тириштуқ. Назарбаев университетидики Һаят тоғрилиқ илмий мәркәзниң мутәхәссислири билән бирлишип, қоллинишқа болидиған бирнәччә түрлүк қошмиларни ойлап таптуқ. Нәтиҗидә «Нәр» дегән су вуҗутқа кәлди. У метагеномлиқ тәтқиқатларниң нәтиҗисидә пәйда болди. Тамақ һәзим қилиш системисиниң қазақстанлиқ алаһидиликлири тәкшүрүлди. Лабараториялик вә клиникилиқ тәкшүрүштин өткүзүлди. Дәсләп һайванларға тәҗрибә ясалди. Шуниңдин кейин бирнәччә топтики адәмләргиму қошмилар берилди. «Нәрниң» тәсири адәм организминиң яхшилинишиға, өмүр сүрүш қабилийитиниң ешишиға көп пайдиси тегидиғанлиғи ениқ байқалди. Буму йеңи мәһсулат сүпитидә тәвсийә қилинди. Ушбу әмәлгә ашурулған ишлар цикли Дөләт рәһбириниң «Қазақстан-2050» стратегияси – қелиплашқан дөләтниң йеңи сәясий йөнилиши» намлиқ Мәктүбини, шуниң билән биллә, «Саламатты Қазақстан», «Денсаулық» дөләт программилирини вә Қазақстан Җумһурийити Һөкүмитиниң мәзкүр саһадики қарарлирини әмәлгә ашурушқа қаритилған. — Дохтур сүпитидә вәтәндашлиримизға қандақ мәслиһәт бәргән болаттиңиз? — Һәрбир адәмниң тәғдири – өз қолида. Адәмләргә беридиған мәслиһитим: майлиқ таамларни көп истимал қилмиғини әвзәл. Иккинчидин, иш-һәрикәткә алаһидә әһмийәт бериши керәк. Йошуридиғини йоқ, бәзи адәмләр пенсиягә чиқип: «Көридиғинимни көрүп, яшайдиғинимни яшап болдум», дәп өзини ташлаветиду. Бу натоғра чүшәнчә. У — өзини-өзи қерилиққа, ағриққа жиқитип бериш дегән сөз. Әслидә, адәм пенсиягә чиққандиму, иш-һәрикитини, меңиш-турушини көпәйтип, әмгәк қилиш реҗимини өзгәртмәслиги керәк. Тамақни азайтқини әвзәл. Униң ичидә майлиқ таамларни истимал қилишни чәклигини тоғра болиду. Һәрбир адәм өзини өзи сағлам һаят тәризигә дәвәт қилалиса, униң саламәтлигиму мустәһкәм һәм кәйпиятиму көтирәңгү болғуси, муһими, у мәзмунлуқ вә узақ һаят кәчүрүшкә қол йәткүзиду. — Ертай аға, сизниң дохтур болуш балилиқ арминиңиз едиму? — Исми мәшһур дохтурларниң бирини үлгә туттум яки бизниң йезида мошундақ бир дохтур кишини тонаттим десәм, ялған ейтқан болар едим. Әслидә, мени бу саһаға елип кәлгән шәхсий һаятимдики вақиәләр. Мәктәптә оқуватқинимда бизниң әвлаттин бирнәччә адәм, йәни бовам, момам, атам вә атамниң акиси, атамниң икки йәңгиси, өзәмниң ялғуз сиңлим вә бир иним вапат болди. Мошу җудалиқларниң һәммиси үч-төрт жилниң ичидә йүз бәрдидә, биз гаңгирап қалдуқ. Ой-хиялимда: «Мән дохтур болсам, мундақ вақиә йүз бәрмәс едиғу», дегән пикир шәкиллинип, бәк қайғурдум. Мана мошу жудалиқлар мени чапсанла әр йәткүзди. Әҗәлгә тақабил туралмисамму, адәмләрниң өмрини узартишқа азду-көпту болсиму пайдам тәгсекән, дегән арзу-арман билән әр йәттим. Шу үмүт мени медицина институтиға  елип кәлди. — «Инсан йоруқ дунияға көз ечип, киндиги чүшкәндин кейин, у киндик қени тамған жути билән мәккәм бағлинип кетиду», – дегән гәпләргә шәхсән сиз ишинәмсиз? — Ишинимән. Йезамдин жирақлап кәткинимгә талай жиллар өтсиму, әйнә шу туғулған жутқа бөләкчә меһрим чүшүп туриду. Чежин йезисида илгири-кейин йә мечит, йә клуб, йә бирәр дуканниң йоқлуғи җанға петип жүрди. Күнләрниң биридә жуттики тиҗарәтчи инилирим билән мәслиһәтлишип, уларға мечит селиш тоғрилиқ оюмни ейттим. У имарәт 2008-жили ечилди. Қурулушқа керәклик бираз мәбләғни өзәм чиқардим. Қалғинини жигитләр жиғди. Һазир шу мечит хәлиққә хизмәт қиливатиду. Буниңдин сирт, Чежин мәктивиниң әлачи оқуғучилириға стипендия тәсис қилип, уни өз янчуғумдин төләп келиватимән. Әйнә шу стипендия саһиблириниң алди мәктәпни әла баһаларға тамамлап, һазир алий оқуш орунлирида тәһсил көрүватиду. — Сиз һаятий зөрүр болған илим-пән вә маарип саһасиниң һәм медицининиң бүгүнки әһвалиға қандақ баһа бәргән болар едиңиз? Кеңәш дәвридики илим-пән билән һазирқи илим-пәнниң дәриҗисини әсла селиштурушқа болмайду, иккисиниң йәр билән асмандәк пәрқи бар. Бизниң дәвримиздә, ейтайлуқ, докторлиқ диссертация қоғдаштин илгири шу әмгәкниң истиқбаллиқ программисини Пүткүлиттипақлиқ комиссия қарап чиқатти. Комиссия тәрипидин йезилған илмий әмгәкниң актуаллиғи, йеңилиғи, йөнилиши тәпсилий тәкшүрүлгәндин кейинла, уни һимайә қилишқа рухсәт бериләтти. Әнди, әгәр Қазақстанни елип қарайдиған болсақ, һазирқи магистрлиқ һәм PһD докторлиқ диссертацияләрниң дәриҗиси бәк төвәнләп кәтти. Мәсилән, һазирқи PһD философия докториниң дәриҗиси Кеңәш дәвридә һимайә қилинған намзатлиқтин төвән. Тәкитләш керәкки, бәзи дөләтләр шу Кеңәш дәвридики диссертация қоғдаш системисини сақлап қалди. Мәсилән, Қирғизстанда илгәркидәк намзатлиқ вә докторлиқ диссертация һимайә қилиниду. Биз болсақ, Болон системисиға көчүп кәттуқ. Умумән, бүгүнки күндә илим-пәнниң тәрәққияти, мениң көзқаришимчә, жуқури дәриҗидә әмәс. Маарип саһаси тоғрилиқму шундақ дейишкә болиду. Мәктәпләрдә оқуватқан балилиримиз һазир билимгә иштияқ бағлаватқини йоқ, әксичә, Биртуташ миллий тестта жуқури балл елишқа, тест соаллирини ядлашқа көпирәк көңүл бөлүп кәтти. Муәллимләр шагиртлириниң билим дәриҗисини БМТта алған балли билән өлчәп, баһалайдиған болди. Шуңлашқа һазир бизниң көп балилиримиз Россиядә вә башқиму чәт әлләрдә оқушни әвзәл көрүватиду. Сәвәви, мәсилән, биздә мәктәптә оттура билим алғандин кейин билимини давамлаштуруш үчүн алий оқуш орниға һөҗҗәтлирини тапшурғанда, әйнә шу БМТта алған баллиға қарайду. Андин у институтқа чүшүш үчүн қайтидин тест тапшуриду. Мана мошуниң өзи учумкарға психологиялик җәһәттин сәлбий тәсирини йәткүзиду. Әнди Россиядики көплигән алий оқуш орунлири учумкарниң БМТта алған баллиға қаримайду. Уларда илгәрки билим бериш системиси сақланған. Ениғирағи, оқушқа барған тәләпкар дәсләп йезиқчә, андин еғизчә емтиһан тапшуриду. Бизму өз вақтида мәктәпни пүтәргәндә вә институтқа оқушқа чүшүш үчүн әйнә шундақ емтиһан тапшурғандуқ. Емтиһан алғучи соал қоюш арқилиқ, билимиңни тәкшүрәйдиған. Улар кимниң билидиғанлиғини яки болмиса билмәйдиғанлиғини бәргән җававиға қарапла чүшинивалиду. Әнди тест синиғи болса, карта охшаш нәрсә. Билидиған соаллириң чиқиши яки чиқмай қелишиму мүмкин. Бәзи балилар тест соаллириға җавапни гайида ойланмастинла, бәзидә ойлинип бәлгүләйду. У тоғра яки натоғра болуп чиқиши мүмкин. Қисқиси, БМТ – һәқиқий билимни тәкшүрәйдиған услуб әмәс. Әнди медицининиң бүгүнки әһвалиға келидиған болсақ, уни асасән үч басқуч турғусида қараштурған тоғра. Мәсилән, биринчиси — дәсләпки медицинилиқ- санитарлиқ ярдәм көрситиш, йәни йезилардики шипаханилиқ  хизмәтләр. Униңдин кейинкиси — мәхсус ихтисаслашқан медицинилиқ ярдәм. Андин кейин алий дәриҗилик ихтисасландурулған медицинилиқ ярдәм көрситиш хизмити. Биздә бүгүнки күндә алий дәриҗилик ихтисасландурулған медицинилиқ ярдәм көрситиш хизмити яхши тәрәққий әткән. Ейтайлуқ, Қазақстанда бүгүнки күндә кардиохирургия, нейрохирургия мәркәзлири изчил паалийәт елип бериватиду. Жүрәккә, мейигә, жулунға, беғирға, бөрәккә ясилидиған операцияләрниң һәммиси өзимиздә қилиниватиду. Астанадики миллий кардиохирургия вә нейрохирургия һәм транспатология мәркәзлири дунияға тонулуватиду. Кардиохирургия мәркәзлири барлиқ вилайәтләрдә ечилған. Йошуридиғини йоқ, биздә һазир дәсләпки медицинилиқ-санитарлиқ ярдәм көрситиш асқаватиду. Ядиңларда болса, заманисида америкилиқлар тәрипидин әмәлгә ашурулған ислаһатқа яндишип, аиләвий тиббий ярдәм көрситиш хизмитини тәшкил қилимиз дәп, йезилардики, наһийә мәркәзлиридики, шәһәрләрдики барлиқ шипаханиларни йепивәттуқ. Улар техичә өз орниға кәлгини йоқ. Бүгүнки күндә йезиларда пәқәт амбулаторияләрла ишләватиду. Ечинарлиғи, йезиларда мутәхәссисләр йетишмәйду. Сир әмәски, ишләватқанларниң көпчилиги пенсия йешиға йетип қалғанлар яки пенсионерлар. Яшлар бу саһаға кәлмәйватиду. Сәвәви, айлиқ мааши аз. Иҗтимаий әһвалиму көңүлдикидәк әмәс. Мошу йәрдә йәнә бир ейтип кетидиған нәрсә, һазир хәлиқ өзиниң турақлиқ давалинидиған шипаханисини, ағриқханисини һәм давалиғучи дохтурини өзи таллавелиши керәк. Мана мошу тәрипини көпчилик техи дегәндәк чүшәнмәйватиду. — Ертай аға, билишимчә, сиз оттура мәктәпни Пәнҗим йезисида тамамлапсиз. Соримақчи болғиним, уйғур миллитиниң вәкиллиридин кимләр билән арилишип турисиз, умумән, достлуқ, милләтләрара разимәнлик мәсилисигә мунасивәтлик ой-пикриңизни билгүм келиду. — Биз Чежин йезисида туғулуп өстуқ. Мошу кичиккинә йезиниң әҗайип гөзәл тәбиитини заманисида қазақ хәлқиниң көрнәклик мой қәләм саһиби, хәлиқ рәссами Әбилхан Қастеев тәсвирлигәнди. Биз әйнә шу көрнәклик рәссамниң инилири болумиз. Чежин кичик йеза болғанлиқтин, башланғуч мәктәпни пүтәргәндин кейин, мән 5 — 8-синипни Башчи йезисида оқудум. Мениңдин кейинки инилирим башланғуч синипни пүтәргәндин кейин оқушини давамлаштуруши керәк болди. Шуңлашқа ата-анимиз пәрзәнтлириниң келәчәк тәғдирини ойлап, Пәнҗим йезисиға көчүп кәлди. Мән тоққузинчи синиптин башлап Пәнҗим йезисидики оттура мәктәптә оқудум. Оттура мәктәпни бир қазақ, бир уйғур синипи пүтәрдуқ. Пәнҗимдә уйғур қериндашлар көпирәк болғанлиқтин, уйғур синипи бизгә дайим көрүк болди. Биз уйғур синипиниң балилири билән йеқин дост болуп, бир-биримиз билән қоюқ арилишип жүрдуқ. Мәрһум Муңдаш Йолдашев билән йеқин арилаштим. У Алмутиға кәлсә, бизниң өйгә йолуқмай кәтмәтти. Мән Пәнҗимгә барсам, уни чоқум издәттим. Униң атиси, мәрһум Йолдаш ака еғир ағриққа гириптар болғанда, уни ятқан ағриқханисидин «оғрилап», чоң бир институтта операция қилишқа ярдәмләшкән едим. У киши шуниңдин кейин хелә вақит яшиди. Раст, арида көп жил өткәнликтин, арилишип жүргән көплигән уйғур жигитлириниң исим-шәрипи ядимдин көтирилип кетипту. Хошнилиримиз уйғурлар болди. Уларниң һәммиси билән һазирму салам-саатимиз түзүк. Уйғур вә қазақ синипида биллә оқуған сабиқ синипдашлар мәктәпниң 80 жиллиқ сәнәсидә җәм болуп, бир-биримизниң өйидә меһман болуштуқ. Биз һечқачан «сән уйғур, мән қазақ», дәп бир-биримизни бөлмәттуқ. Һазирму шундақ. Бизгә дәрис бәргән уйғур муәллимлири һели ядимда. Хелил Һәмра, Җамалидин Босақов, Мутәллип Еләмов, Ғәлим Ниязбақиев, Әхмәтҗан Надиров, Нуржан Олатаев әйнә шулар җүмлисидиндур. Улар билән йеқин арилишип жүрдүм. Пәнҗимгә барғинимда уларниң һал-әһвалини сорашни унтуматтим. Гайида улар мениң жутқа кәлгинимни аңлап, өзлири йетип келидиған. Мән биринчи қетим Дөләт мукапитини алғанда Пәнҗимгә бардим. Шу вақитта мәйли уйғур яки қазақ болсун, һәммиси хошаллиғим билән ортақлишип, өйгә тәбрикләп келишти. У чағда Алмута вилайитидә илим-пән саһаси бойичә Дөләт мукапитиға сазавәр болған мениңдин башқа һечким йоқ еди. Шу чағда мени дәсләпкиләрдин болуп Әхмәтҗан ака Надиров тәбриклигән. Мошу йәрдә йәнә бир тәкитләп кетидиған нәрсә, өз вақтида мән көплигән уйғур сәнъәткарлирини, шу җүмлидин Қазақстанниң хәлиқ артисти Мурат Әхмәдиев бәдиий рәһбири болған «Яшлиқ» ансамблиниң әзалирини яхши биләттим. Ойлап көрсәм, Астанаға кәткинимгиму он бир жил бопту. Шуңлашқа уларниң көпчилигиниң исим-шәрипи ядимдин көтирилип қапту. Улар билән бәтму-бәт учришип-көрүшүп қалсамғу, әлвәттә, тонуймән. Қисқиси, мән ойлаймән, биз бир-биримизни қазақ-уйғур дәп бөлмишимиз керәк. Чүнки туруватқан йеримиз, ичиватқан сүйимиз, йәватқан ненимиз бир. Биздә, Пәнҗимдә, у дәвирләрдә қазақ-уйғур дәп, бөлүнгән әмәс. Бәлким, айрим бәңваш балиларниң арисида тоқунуш болғанду. Бирақ жут чоңлири ундақ бәңвашларни дәрру йолға салидиған. Умумән, биз бөлүнидиғандәк, бир-биримизгә ят әмәс. Биз тилимиз билән динимиз һәм дилимиз бир қериндаш милләтләрдин болумиз. Мошу қериндашлиқ риштилиримиз һечқачан үзүлмәслиги керәк. Уни әвлаттин-әвлатқа сиңдүрүшкә ат селишишимиз лазим. Мениң Яркәнттә йеқин көридиған Тасқын Жапарқулов, Серик Ақсубаев дегән инилирим бар. Улар һөрмәт билән тилға алидиған Алмута вилайәтлик мәслиһәтниң депутати, көрнәклик меценат Закир Кузиев вә башқиму шуниңға охшаш тәдбирчан уйғур пәрзәнтлири билән мәнму йеқиндин арилишип туримән. Өткән жили Тасқын Жапарқуловниң атмиш яшлиқ тәвәллудида көплигән уйғур достлар билән бир дәстиханда җәм болуп, узақ муңдаштуқ. Өткән-кәчкәнләрни әсләп, өмүр китавимизниң бираз сәһипилирини варақлидуқ. Умумән ейтқан болар едимки, хәлиқләр достлуғи – һаят нишанини бәлгүләп, тоғра йол көрситидиған қибилнамә. Мәлумки, Дөләт рәһбири өзиниң «Келәчәккә нишан: мәнивий йеңилиниш» намлиқ стратегиялик мақалисида мана мошу мәсилигә алаһидә әһмийәт бериду. Мәнивий йеңилиниш дегәнниң өзи –адәмниң мәнивий байлиғини көпәйтиш. У асмандин чүшидиған яки илмий җәһәттин тәстиқләйдиған нәрсә әмәс. Мәнивий йеңилиниш — хәлиқләр достлуғи билән милләтләрара разимәнликни техиму мустәһкәмләш. Адәм адәм билән дост, сирдаш-мәсләкдаш болуши керәк. Бир хәлиқтә болидиған мәдәний байлиқни башқа хәлиқ чоқум билиши тегиш һәм униң билән пәхирлиниши керәк. Бирла мисал, һазир җай-җайларда қазақ тилида көплигән конкурслар, фестивальлар, байқаш-көрүкләр өткүзүлүватиду. Уларға һәммә милләт вәкиллириниң балилири иштрак қилип, өз қабилийәтлирини намайиш қилип келиватиду. Мошуниң өзи яхшилиқниң, иҗил-инақлиқниң, бирлик-иттипақлиқниң ипадиси әмәсму! Демәк, биз, адәмләр, бир ата-аниниң балилиридәк, бир-биримиз билән иҗил-инақ, разимәнликтә яшишимиз керәк. Әйнә шу чағдила бизниң һаятимиз хатирҗәм, ишлиримиз утуқлуқ болиду. — «Уйғур авази» гезитиниң оқурмәнлиригә қандақ йеңижиллиқ тилигиңиз бар? Барчә қазақстанлиқларға, җүмлидин уйғур қериндашларға саламәтлик, бәхит тиләймән. Биз өм болсақ, һечқачан кам болмаймиз. Қәдәм тәшрип қилған Йеңи жил һәммигә амәт вә утуқ елип кәлгәй!