• Замандаш
• 08 Ақпан, 2018

Оттуз оғулниң гүли вә қули

Шәмшидин АЮПОВ, «Уйғур авази»/ Мошу ибарә жүригини оттузға бөлүп, оттуз оғулниң отида көйгән, достлуқни бөләкчә қәдирләйдиған «Регионаллиқ мәшрәпниң» беги Долқун Разиев охшаш адәмләр намиға ейтилған болса керәк, дәп ойлаймән. Ундақ дейишимниң сәвәви, униңсиз мәшрәп әһлиниң һечқандақ той-бәзмиси әвҗигә чиқмайду. “Қули” дегинимиз болса, һәрқандақ вәзийәттә у қолини көксигә тутқан һалда йениңдин тепилиду. Долқун ака җамаәтчилик арисидиму өзиниң милләтпәрвәрлиги, сахавәтлик ишлири билән яхши тонулған. Болупму буниңдин бирнәччә жил илгири уйғур яшлириниң бешини қошуп, һәрхил мәдәний чарә-тәдбирләрни уюштурушқа мунасип үлүшини қошқан еди. «Султанқорған» җәмийәтлик бирләшмисини башқурған жиллириму көпирәк жутниң ғемини қилишқа адәтләнгән. Шуңлашқа униң әл-жут арисидиму иззәт-абройи чоң. У шундақла һечкимгә охшимайдиған мүҗәзи, хушчақчиғи билән дост-яранлириниң қәлбидин орун алған мәрт-мәрданә инсан. Әйнә шундақ инсаний пәзиләтләрни дилиға муҗәссәмләштүргән, өз мәнпийитидин көрә, көпирәк көпчилик ғемини қилишқа адәтләнгән Долқун Разиевму мана атмишниң “ишигини” ечипту. “Яхшиларға тәбиийдур һөрмәт”, демәкчи, бүгүн биз әйнә шу һөрмәт йүзисидин, униң өмүр китавиниң сәһипилирини варақлап көрүшни мувапиқ көрдуқ. Биз дәсләп Долқун акиниң ғәмгүзар аниси Пашахан Разиева билән һәмсөһбәттә болдуқ. – Биз Ғулҗидин 1959-жили көчүп чиқип, Алмута шәһиригә орунлаштуқ, – деди ана өтмүшкә нәзәр ташлап. – Бир жилдин кейин Панфилов наһийәсиниң Пәнҗим йезисиға көчүп кәттуқ. Мән Ғулҗида «Иттипақ» театрида узун жил ишлигәнликтин, Пәнҗимгә келип, йезида тәшкил қилинған сәнъәт һәвәскарлири өмигигә ишқа орунлаштим. Бу йәрдә икки жилчә яшиғандин кейин, Яркәнт шәһиригә көчүп кәттуқ. Балиларниң дадиси Рәхмитуллам биз, аилисини, асраш үчүн кавапчилиқ билән шуғулланди. Долқун Яркәнт шәһиридики Киров намидики оттура мәктәптә (Һазирқи Х.Һәмраев намидики уйғур оттура мәктиви) оқуватқан чағлиридила дадисиға қол-қанат болуп жүрди. Мундақ ейтқанда, кичигидинла дадисиниң қешида жүрүп тавланди, әмгәксөйгүч болуп өсти. Мәктәптиму яхши оқуди. Чоң оғлумиз Сәйпидин моздузчилиқ билән шуғуллинип жүрди. Әсмитулла оғлум билән қизлирим – Гүлнарә билән Гүлзарә техи кичик еди. Кейинирәк йолдишим иккимиз Яркәнт шәһиридики умумтамақлиниш мәһкимисидә ишлидуқ. Мәзкүр мәһкимидә он жилчә ишлигәндин кейин, бирәтола Алмута шәһиригә көчүп кәлдуқ. Бу йәргә кәлгәндин кейинму Долқун йәнә шу бизниң ғемимизни қилип, қайнақ әмгәк қайнимиға шуңғуп кирип кәтти... Баламни махтиғиним әмәс, һәқиқити шуки, ата кәспини давамлаштуруш нийитидә, мана жигирмә жилчә болди «Манзура» дукинини вә бәш жилдин бери униң йенида ихчам ашханини ишқа қошуп, тирикчилик қиливатиду. Бириниң ала жипини атлимисаң, һарамлиқ қилмисаң, бирәвниң һәққини йемисәң, бәрикәт таписәнкән. Шуңлашқа һәдисий китапларда «Шүкри десәң сән, йәнә беримән мән», дейилгәнғу. Рәхмитуллам рәмити иккимиз «шүкри» дәп яшидуқ. Он тийин тапсақ, шуниң йеримини житим-йесир, мусапирларға бериштин қачмидуқ. Рәмити һәтта кечилири тенәп, кочида қалғанларни, мәйли уни тонисун-тонимисун, өйгә башлап келип ғизаландуруп, андин әтиси чирайлиқ йолға селип қоятти. Миллий нәширләргә йезилиштин, язғучи-шаирлиримизниң китаплирини сетивелиштин һечқачан баш тартқан әмәсмиз. Балилиримизниму шундақ тәрбийилидуқ. Һазир Долқунму тапқан тәргининиң бир бөлүгини муһтаҗларға аҗритип, қолидин келишичә ярдәм қолини сунуп келиватиду. Шуңлашқа тонуш-билишләрниң Долқунни «Бу биз яхши билидиған мәрт-мәрданә Чапайкам билән Пашахиндәмниң дуасини алған сахавәтлик оғлидә!», дәп һөрмәт билән тилға алидиғини бекар болмиса керәк. (Ейтмақчи, Рәхмитулла ака тарихий вәтинимиздә партлиған миллий инқилапқа қатнашқан екән. Униң шу жиллири ямғурдәк йеғиватқан оққа пәрва қилмай, солдатларға жүгрәп жүрүп, су тошуп жүргинини көргән сәпдашлири униңға «Чапай» дәп ләқәм қоюптекән. Бу бара-бара униңға исим сүпитидә сиңишип кәткән. Пашахан аниниң ейтишичә, көплигән адәмләр йолдишиниң исминиң Рәхмитуллам екәнлигини у дуниядин өтүп, намизини чүшәргән күни билипту). Дадиси иккимизни бир күн көрмисә, Долқунниң көңли имин тапмайдиған. Һәр күни дегидәк әһвалимиздин хәвәр елип, жириғимизни йеқин қилип туратти. Һазирму шундақ. Ағрип-силап қалғидәк болсам, пайпетәк болуп кетиду. Бирәр ишқа тутуш қилиштин авал, мениңдин мәслиһәт соримай, у ишни һәргиз қолға алмайду. Мана, оғлумму атмишниң босуғисидин атлиди. У мошу яшқа кәлгичә мениң йенимдин бир күн нери кәткән бала әмәс. Қериндашлириғиму қанитини тәкши йейип келиватиду. Бир чинә чайни мениң билән ичмисә, қосиғи тоймайду. Илаһим, мошу баламниң Худайим өмрини бәрсун, мениң йешимға кирсун, мени узатсун. Балам билән келиним Алидәм иккисигә узақ өмүр тиләймән. Иккиси тәң муңуп, тәң қерисун. Төрт пәрзәнди билән сәккиз нәврисиниң қизиғини көрүп, чәврә очумидин су ичишигә несип қилсун, дәймән. Мән йеқинлири үчүн һәрқандақ ишқа бәл бағлайдиған һәм әтрапидикиләрни хошаллиққа бөләшни билидиған Долқун баламдин миң рази. ...Африкида бир гүл бар екән, униң һәр бәргидики гүл-порәк өзигә хас рәңгә егә болуп, һәрқайсисидин алаһидә йеқимлиқ пурақ чиқиридекән. Мән сәксәндин алқиған Пашахан аниниң гәплирини тиңшап олтирип, у яқни әшу хисләтлик гүлгә тәхлит қилдим. Ундақ болғини, аниниң балисиға хас меһри-муһәббити пүтүн барлиғидин қуюлуп турса, иккинчи тәрәптин буниңдин хелә жиллар илгири паҗиәлик вапат болған йолдиши Рәхмитуллам акиға нисбәтән латапити аниниң риштини бағлап, у һәм буниңға алаһидә йеқимлиқ һид әта қилатти. Мана мошундақ латапәтлик вә диянәтлик аилиниң пәхирлинәрлик оғли Долқун ака бүгүнки күнгә қәдәр аддий, пак, адил яшиди. Мәдәнийәт, маарип, мәтбуат, әдәбият, сәнъәт саһалириниң адәмлиригә қолидин кәлгән ярдимини айимай, уларниң йеқин дости вә ғәмхорчиси болуп келиватиду. Өз новитидә биз Долқун акини атмиш яшлиқ тәвәллуди билән қизғин тәбрикләп, униңға мустәһкәм саламәтлик, узақ өмүр тиләймиз. СҮРӘТТӘ: Д.Разиев аниси Пашахан вә нәврилири билән. Мәшүр САСИҚОВ чүшәргән сүрәт. МУӘЛЛИПТИН: Долқун Разиев дәсләп «Алматымебель» комбинатида ишлиди. Алий милиция мәктивидә оқушқа бериведи, мәлум сәвәпләр түпәйли, комиссия һөҗҗәтлирини қобул қилмиди. Шуниңдин кейин у «ДОСААФта» шоферлиқ курста оқуди. Һәрбий хизмитини өтәп қайтқандин кейин, дәсләп Алмута вилайәтлик йеза егилиги мәһсулатлирини сетивелиш вә сапасини тәкшүрүш дөләтлик инспекциясиниң баш инспектори Кинтал Бақиевниң шофери, кейинирәк вилайәтлик мәһкимиләрни қурулуш материаллири билән тәминләш идарисидә мәсъул хизмәттә ишләйду. Шуниңдин кейин мәзкүр идарә башлиғиниң тәминләш ишлири бойичә орунбасари болиду. Өткән әсирниң 90-жиллири тиҗарәт билән шуғуллиниду. Шу жиллири «Йеңи заман» гезитида тарқитиш бөлүминиң башлиғи болуп ишләйду Қисқиси, у қәйәрдә ишлимисун, өзигә жүкләнгән вәзипиниң һөддисидин чиқишни билди. Адиллиғи, тиришчанлиғи, әмгәксөйгүчлүги билән алаһидә пәриқлинип турди. Һазирму шундақ.