• Бизниң сөһбәт
• 15 Ақпан, 2018

Сәнъәткарларни сәнъәткә башлиған дәргаһ

(П.Чайковский намидики музыкилиқ колледжға – 85 жил) Мәшүр САСИҚОВ, «Уйғур авази»/ Бийил Қазақстандики бирдин-бир кәспий музыкилиқ билим беридиған дәргаһ – П.Чайковский намидики музыкилиқ колледжиниң қурулғиниға 85 жил толди. Мошу вақит мабайнида ушбу билим дәргаһидин онлиған һәтта йүзлигән кәспий музыкантлар йетилип чиқти. Улар қазақстанлиқ музыка сәнъитини дунияға тонутти. Өткән әсирниң оттузинчи жиллири һули селинған мәзкүр билим дәргаһини тамамлиған учумкарларниң исмини һазир пәқәт Қазақстандила әмәс, бәлки дунияниң башқа әллиридики сәнъәтхумар амма пәхирлиниш илкидә тилға алиду. Чүнки, һәқиқәтәнму, уларниң арисида өз елиниң сәнъитини риваҗландуруш арқилиқ дуния сәнъитиниң тәрәққиятиға бебаһа һәссә қошқан шәхсләр көпләп санилиду. Шуңлашқа һазир уларниң көпчилиги һаят болмисиму, җумһурийитимиздики чоң-чоң кочилар, мәдәнийәт өйлири, театрлар вә башқиму җәмийәтлик орунлар шуларниң нами билән атилиду. Демәк, хәлиқ өзигә хизмәт қилған сәнъәткарни һечқачан ядидин чиқармайду. Шу нәрсә диққәткә сазавәрки, әйнә шундақ бүйүк сәнъәткарлар билим алған колледжда исми хәлқимизгә яхши мәлум уйғур сәнъитиниң пешивалириму оқуған. Мәсилән, көплигән унван-атақларға егә шәхсләрни ейтмиғанниң өзидә, Москвадики Большой театрда дирижерлиқ қилған Ғәзиз Дугашев билән композитор, педагог, уйғур кәспий музыкисиниң асасини салғучи, мәшһур Қуддус Ғоҗамияров әйнә шулар җүмлисидиндур. Уйғур хәлқиниң бу бүйүк пәрзәнтлири өзлири учум болған дәргаһта Уйғур бөлүминиң ечилишиғиму түрткә болғанлиғини алаһидә тәкитләш лазим. Шу түпәйли һазир сәнъәт әһлигә яхши мәлум мәрһум Азат Бурһанов, Марат Норузов, Абләһәт Исламов, Нуралим Варисов, Дилмурат Баһаров мәзкүр билим дәргаһида тәһсил көргән. Буниңдин ташқири, кейинки вақитларда шәкиллинип, амминиң сөйүмлүк нахшичилириға айлиниватқан яш иҗрачиларниң һәммиси дегидәк сәнъәтниң қир-сирини мошу йәрдә үгәнгән. Буниңдин шундақ хуласә чиқидуки, сәнъәткарға адил баһасини бәргүчи тамашибинниң алқишиға сазавәр болушни үгитиватқан колледжда билим сүпитиниң жуқури вә у йәрдики устазларниң шагиртлириға қойидиған тәливиниңму қаттиқ екәнлигини көрсәтсә керәк. Йеқинда мана мошундақ алаһидиликлири билән пәриқлинидиған билим дәргаһида болуп, уйғур бөлүминиң йетәкчиси Сабирҗан Манашов билән сөһбәтләшкән едуқ. – Сабирҗан, биринчидин, колледжниң шанлиқ сәнәси билән тәбрикләймиз. – Рәхмәт. Бизни тәбрикләп кәлгиниңлар үчүн миннәтдарлиғимиз чәксиз. – Хаталашмисам, өзәңму ушбу билим дәргаһиниң учумкариғу дәймән. Бу йәрдә ишләватқиниңға хелә болдиму? – Шундақ. Мән бу колледжни 2001-жили тамамлидим. Әнди бу йәргә ишқа орунлишишим мениң үчүн күтүлмигән вақиә болди. Чүнки мән қолумға диплом елипла, А.Розибақиев намидики 153-мәктәп-гимназиягә музыка пәниниң муәллими болуп ишқа орунлишивалған едим. Арилиқта, көп вақит өтмәй, «Сени колледжға келип кәтсун дәватиду» дегән хәвәр кәлди. Кәлсәм, колледж рәһбәрлиги «мошу йәрдә устазлиқ қилишқа сениң намзитиңни лайиқ дәп таптуқ. Әтидин башлап ишиңға киришкин» деди. «Башқа җайға ишқа орунлишип қойдум вә ойлинип көрәй» дегәнлиримниң һечқандақ пайдиси болмиди. Маңа хәлқимгә хизмәт қилишни ишәш қилип тапшуруватса, униңдин баш тартиш җавапкәрликтин қачқандәк билиндидә, бу тәклипни қобул қилдим. – Сабирҗан, колледжда асасән дәрисләр музыкиниң қайси йөнилишлири бойичә жүргүзүлиду? – Бу йәрдә асасән классикилиқ музыкиға көпирәк көңүл бөлүниду. Биринчи новәттә, фортепиано, вокал, хорға дирижерлиқ қилиш вә миллий чалғу әсваплири билән музыкилиқ-нәзәрийә оқутулиду. Һәрқандақ кәсипниң өзигә хас қийинчилиқлири болғинидәк, музыкидиму тинмай издиниш билән мәшиқлиниш тәләп қилиниду. Әйнә шундақ җапа-мәшәқәтләргә бәрдашлиқ бәргән студентла, өзиниң талантини намайиш қилип, нами улуқ, жуқурида тәкитлигинимиздәк, бүйүк сәнъәткарлар учум болған бизниң дәргаһниң учумкари атилиш һоқуқиға егә болалайду. – Һазир бу йәрдә билим еливатқан уйғур студентлири һәққидә ейтип өтсәң. – Бәлгүлүк сәвәпләр түпәйли, өткән жили Уйғур бөлүмигә студентлар қобул қилинмай қалди. Әнди 2-3-4-курста оқуватқан балиларниң умумий сани — 15. Шуни алаһидә тәкитләймәнки, уларниң билим дәриҗиси башқиларниңкидин кам әмәс. Улар бу тәрәптин бизниң үзимизни йәргә қаратмайватиду. Әксичә, бирлишип, өмлишип дегәндәк, чоң-чоң мәрасимларда өз һүнәрлиримизни көрситиватимиз. Мәсилән, 1-декабрь — Тунҗа Президент күни Дөләт рәһбири Нурсултан Назарбаев иштрак қилған чарә-тәдбиргә миллий кийимләрдә қатнаштуқ. Мундақ мисалларни көпләп кәлтүрүшүм мүмкин. Буниңға қошумчә, колледж студентлиридин тәркип тапқан «Достлуқ» ансамблиму бар. Пурсәттин пайдилинип, бийил колледж мудири Биржан Хасанғалиевниң қоллап-қувәтлиши билән Уйғур бөлүмигә студентларниң қобул қилинидиғанлиғини йәткүзмәкчимән. Униңға 9 – 11-синипни тамамлиған талантлиқ, сәнъәтни сөйидиған қиз-жигитләрни тәклип қилимиз. 9-синиптин кейин кәлгәнләр мәктәп программисиниму биллә елип маңиду. Оқуш қәрәли — 4 жил. – Мәзкүр билим дәргаһини тамам-лиғанларниң һәммиси иш билән тәминлинәмду? – Ишәшлик ейталаймәнки, бизниң учумкарлиримизниң һечқайсиси ишсиз қалмайду. Улар һазир йезилар билән җай-җайлардики оттура вә алаһидә музыка мәктәплиридә, һәрхил чоң-кичик сәнъәт топлирида һәм, әлвәттә, Уйғур театрида әмгәк қиливатиду. — Сөһбитиңгә рәхмәт. Колледж тарихидин: 1931-жили Қазақ ССР Хәлиқ комиссарлири кеңишиниң «...1931-жилниң күзидин башлап Алмутида музыкилиқ-драма техникумини ечиш вә униңға ишчиларниң, кәмбәғәлләрниң, колхозчилар билән батракларниң балилирини қобул қилиш» пәрмани чиқирилиду вә 1932-жилниң сентябрь ейида Алмутида музыкилиқ-драма техникуми ечилиду. Униң дәсләпки мудири болуп язғучи Сағыр Қамалов тайинлиниду. Техникум ечилған биринчи күндин башлап, фортепиано, вокал синиплири, хорға дирижерлиқ қилиш, хәлиқ чалғу әсваплири вә музыкилиқ-нәзәрийә бойичә дәрисләр жүргүзүлиду. Дәсләп техникумға һәрхил милләт вәкиллиридин тәркип тапқан 30 студент қобул қилиниду. Уларниң арисида – Ғәзиз Дугашев, Шабал Бейсеков, Ришат билән Муслим Абдуллинлар, Қапан Мусин, Гүлжауһар Чумбалова вә башқилар болиду. Кейинирәк хәлиқ музыкисини йезиш һәм тәтқиқ қилиш бойичә илмий-тәтқиқат кабинети ечилиду. Униңға келәчәк академик, көрнәклик қазақ композитори Ахмет Жубанов йетәкчилик қилиду. 1940-жили Петр Ильич Чайковскийниң туғулғининиң 100 жиллиғиға мунасивәтлик училищеға бүйүк композиторниң нами берилиду. Улуқ Вәтән уруши жиллири һөкүмәт хираҗәтни теҗәш мәхситидә үч билим дәргаһини – П.Чайковский намидики музыкилиқ училищени, Ә.Қашаубаев намидики балилар музыка мәктивини вә Хореография училищесини Музыкилиқ хореография комбинатиға бирләштүриду. Бүгүнки күндә колледжда рус, қазақ вә уйғур миллий ансамбльлири, «Алатау» яшлар хори, «Жигер» домбричилар ансамбли вә А.Жубанов намидики қазақ вә рус миллий чалғу әсваплири оркестри моҗут.