• Нәшрият төһписи
• 15 Ақпан, 2018

АЗАТНИҢ АЗАТИЗМЛИРИ

Кейинки жилларда мунчилик чоң һәвәс билән қизиқип вә раһәтлинип китап оқуғанлиғим ядимда йоқ. Раст, Азат Һекимбәкниң башланғуч синипларда оқуватқан чағлирида рус тилида шеирларни йезип, уларниң “Комсомольская правда”, “Ленинская смена” (һазирқи “Экспресс К”) “Дружные ребята” гезитлирида, андин бу әсәрләрниң уйғурчә тәрҗимилириниң “Коммунизм туғида” (һазирқи “Уйғур авази”) бесилғанлиғини биләттим. Амма көпчилик Азатниң бу йөнилиштики паалийитини балилиқ һәвәс сүпитидә қобул қилип (кичик чеғимизда қайсимиз шеир язмиған!), асасий җәһәттин уни кәспий антиквар, йәни һәрхил дәвирләргә мәнсүп болған кона әсәр-әтиқиләрни топлиғучи атақлиқ коллекционер вә шу саһа бойичә тәҗрибилик эксперт, шундақла көрнәклик җәмийәт әрбаби һәм меценат сүпитидә тонуйду. Шуңлашқа йеқинда у маңа телефон қилип, өзиниң шеирлардин вә қисқа эсселардин тәркип тапқан китавини нәширдин чиқарғанлиғини ейтқанда, мән өзәмниң һәйран болғанлиғимни йошуралмидим. Һәтта ичимдә “Азатқа буниң немә һаҗити бар? Униң шәхсий мирасгаһидики ишиму чечидин ешип туридиғу!” дәпму ойлидим. Амма Азат гепини давамлаштуруп, кичик форматта 500 бәткә йеқин һәҗимдә нәшир қилинған бу китаптики әсәрләрниң һәммиси аяллар һәққидә екәнлигини вә толуғи билән шуларға беғишланғанлиғини қәйт қилғанда, мән, очуғини ейтиш керәкки, немә дейишимни билмәй қалдим. Һәммимизгә мәлумки, шаирлар гөзәл қиз-җананлар һәққидә нурғун язиду, уларни мәдһийиләшкә кәлгәндә өзара бәс-бәскә чүшүп кетиду. Амма пүтүнсүрүк 500 бәтлик топламни пәқәт ханим-қизларға беғишлаш маңа ғәлитидәк туюлди... Униң үстигә бу йәрдә сөһбәтдишимниң кәспий шаир яки язғучи әмәслиги мәсилисиму бар еди. Лекин китап қолумға тәккәндә, әриксиз бу ойлиримдин ваз кечишкә мәҗбур болдум. Чүнки, “Пусть плачет небо. О любви, о женшине, о жизни” дәп аталған вә тоққуз қисимдин ибарәт бу топлам, һәқиқәтәнму толуғи билән аялларға вә муһәббәт мавзусиға беғишланған болуп, униң муәллипиниң кимлигидин қәтъий нәзәр, топламдин орун алған әсәрләр интайин қабилийәтлик шәхсниң қәлимигә мәнсүплүги бирдин байқилатти. Һәтта китапниң ахириға киргүзүлгән муәллипниң оқурмәнләргә мураҗиити умумкөпчиликкә әмәс, бәлки пәқәт аял оқурмәнләргә қаритилишиму тәсадипи болмай, муәллипниң бу топламни вуҗутқа кәлтүрүштә өзиниң алдиға қойған ой-мәхсәтлирини йәнә бир қетим ипадиләп турғандәк билиниду. Мән өмрүмдә мундақ топламни вә муәллипниң өз оқурмәнлиригә қаритилған мундақ мураҗиәтнамисини оқуғанлиғимни задила есимға алалмидим. Өз-өзидин чүшинишликки, миңлиған мисралардин ибарәт вә аялларниң көпчилигигә хас меһир-шәпқәт, паклиқ, һар-номус охшаш пәзиләтләрни күйләйдиған мундақ чоң һәҗимлик китапни бир яки бирнәччә жиллиқ иҗадий әмгәкниң мәһсули дәп ейтиш һеч мүмкин әмәс. Бу 68 яшқа қәдәм ташлиған Азат Һекимбәкниң кичик чеғидин башланған шеирийәткә болған һәвәс-муһәббитиниң өткән жиллар җәриянида һеч тохтимай давамлашқанлиғидин далаләт бериду дегән сөз. Шуни алаһидә қәйт қилиш лазимки, Азатниң шеирлирини вә эсселирини оқуш, муәллип яратқан сирлиқ муһитқа чоңқур чөкүш оңай әмәс. Буниң үчүн оқурмәнләрдин мәлум тәйярлиқ тәләп қилиниду. Гәп бу әсәрләр мәтинлириниң, стилиниң мурәккәплигидә яки башқа бир мәсилиләр һәққидә әмәс, бәлки әйнә шу шеир вә эсселар мәзмуниниң чоңқурлуғида, уларниң һәммисиниң әвришим ой-пикирләргә толуп-ташқанлиғида. Әгәр бу әсәрләрниң умумий сани бәш-ондин ашмиған болса, һәрқандақ оқурмән бәһримән болуп, мүмкин уларни ядқа еливалған болар еди. Чүнки, уларниң һәммиси йеник, раван оқулиду, ениғирақ ейтқанда, қандақту-бир музыкилиқ ритмға егә. Әсәрләрниң биридин алған тәсиратиңиздин иккинчиси үстүн чүшүп, әриксиз ишқиңизни мәһлия қиливалиду. Бу хил һаләт топламниң бешидин та ахириға қәдәр сақлиниду. Әсәрләрдики ой-пикирләрниң чоңқурлуғи вә оқурмәнни толуғи билән өз илкигә еливелишиниң асасий сәвәви, уларниң һәммисиниң дегидәк афоризмлар — ибрәтлик ибариләрдин тәркип тапқанлиғи билән мунасивәтлик десәм, ашурувәткәнлик болмас дәп ойлаймән. Улар оқурмәнни ойландуриду, толғандуриду, аялларға, муһәббәткә, умумән, һаятқа болған көзқарашлирини йәнә бир қетим мулаһизә қилип чиқишқа дәвәт қилиду. Азатниң пәқәт өзигә хас стильда, бирдә муңға чөкүп, бирдә һаяҗанлиниш һиссиятиға берилип, йәнә бирдә әвришим юмор арилаштуруп йезилған шеир вә эсселирини — афоризмлирини мән өзәмчә «азатизмлар» дәп атап қойдум. Чүнки уларниң һәммиси өзиниң надирлиғи, пәқәт бирла адәмгә — Азат Һекимбәккә мәнсүп услубта иҗат қилинғанлиғи билән башқа әдипләрниң әсәрлиридин кәскин пәриқлинип туриду. Әнди муәллипниң һәм нәсрий һәм нәзмий әсәрлиридә Флобер, Гете, Гейне, Стендаль, Илья Репин, Антон Чехов, Марина Цветаева вә башқиму бүйүк шәхсләрниң иҗадийитигә, қанатлиқ сөзлиригә мураҗиәт қилишини нәзәрдә тутсақ, бу униң тинимсиз издинидиғанлиғидин, дунияқаришиниң интайин кәңлигидин далаләт бериду. Китапниң алаһидә дит вә маһарәт билән безәлгәнлиги, көрнәклик рәссамларниң әмгәклири билән орунлуқ толуқтурулғанлиғи өз алдиға алаһидә бир мавзу. Топламниң ахирида, муәллипниң тәкитлишичә вә сөһбәтара маңа ейтип беришичә, һазир униң йәнә бир китави нәширдин чиқиш алдида туриду. Мән Азат Һекимбәкниң йәнә шу аяллар вә муһәббәт, шундақла тарих вә һаят, шәриқ хәлиқлириниң исимлири вә тәхәллуслири мавзулириға беғишлинип, һәрқандақ адәмни ойлинишқа мәҗбурлайдиған пәм-парасәтлик афоризмлар –азатизмлар тәхлитидә йезиливатқан кәлгүси әсәрлирини тақәтсизлик билән күтидиғанлиғимни изһар қилмақчимән. Йолдаш АЗАМАТОВ,  Қазақстан Җумһурийитиниң хизмәт көрсәткән әрбаби.