• Әдәбият гүлзари
• 07 Наурыз, 2018

Пахтәк маҗраси (Һәҗвийә)

Қар ерип, әтияз келиши биләнла, беғимға паxтәк үгинивалди. Һәр күни дегидәк сәhәрдә туруп, қолумға гүҗәк елип, “бисмилла” дәп ишқа киришим биләнла, паxтәк мениң билән бәсләшкәндәк, сайришини башлайду. Униң «xотунидин қорқиду!», «xотунидин қорқиду!» дегән очуқ, зилва авази қулиғимға, xудди гүлдүрмомидәк, ениқ аңлиниду. Униң hәрбир қайтилиған авази, әсәбимни қозғап, оюмни башқа яқларға әпқечип, ишниң мәнасини қачуридиған болди. Теxи, xошнамниң қушниң сайриши биләнла қашаниң қешида пәйда болуши, униң бир көзини қисип, еғизини қиңғир чиқирип, «қушниң сайриши дурус» дегәндәк, мерәз күлкиси, мени техиму қолайсиз әһвалда қойидиған болди. Һәркимдә «униңға неманчә қилип кәтти, у бир асманда учуп жүргән қуш турса, униң бизниң турмушумизға қандақ алақиси бар, сайриши бизниң сөзүмизгә тәсадипи оxшап қалғанду», дегән пикир пәйда болуши мүмкин. «Уғу шундақ, бирақ, бизниң xәлиқ арисида, hәрxил иримға ишиниш адити наhайити чоңқур йилтиз тартип кәткән. Буниң сәвәви, айрим вақитларда, бәзибир тәбиәт hадисилириниң сирлирини ечиш тәс болғанлиқтин болуши керәк. Шуниң үчүн һаятта дитимизға мувапиқ кәлмәйдиған бир нәрсиләрни көргәндә, биринчи новәттә, илимға мураҗиәт қилисән, у йәрдин җавап тапалмисаң, илаҗә йоқ, «xәлиқ буни қандақ чүшәндүриду», дегән соал асасида, қедимидин келиватқан әнъәниләргә чөкүсән. Мону қушниң сайришиға илимму, динму, философияму җавап берәлмәйдиғу дәймән. Чүнки мән дәсләп, бу мәсилә тоғрилиқ хелә издинип, Интернетқиму кирдим, китапларни ақтуруп бақтим, лекин һеч ениқ җавап тапалмидим. Бу мәсилигә қанчә чоңқур чөккәнсири, шунчә көп соал пәйда болушқа башлиди. Паxтәк немишкә xотун тоғрилиқ сайрайду? Немишкә яxши нәрсиләр тоғрисида баян қилмайду. Мәсилән, «аялиға ярдәмлишиду», «кирни яхши жуйиду», «тамақни дәмлик тәйярлайду» яки «һарақ-пива ичмәйду, тамака чәкмәйду» вә шуниңға оxшаш? Униң каллисида немишкә пәқәт аял тоғрисидила ой? Немишкә 8-март йеқинлашқандила сайрайду? У мениң аялим билән болған мунасивитимни нәдин билиду? Турупла иккилинип, униңға ишинипла қалисән, мүмкин, у һәқиқәтән әқиллик қушту! Болмиса һәммини нәдин билиду? Шундақ ойлар задила ядиңдин кәтмәйду. Әгәрдә бу қушниң сайришини хошнам мәлигә таритивәтсә, әң ямини, оттуз оғулниң қулиғиға йәтсә, маңа күн йоқтә! Паxтәктин қутулуш үчүн қилмиған амалим қалмиди. Пленкини җала-җала кесип, мевиләргә бағлапму көрдүм. Әски кийимлиримни кийгүзүп, қочақни өйниң өгүзигә бәкитипму бақтим. Бу ишлирим hеч нәтиҗә бәрмиди. Бири тапшурма берип, сайраш кәштисини түзүп бәргәндәк, паxтәк бир күнни бошқа өткүзмәй, саат, минути билән һәр күни өз қәрәли кәлгәндә, җаһиллиқ билән сайравәрди. Бир күни әтигәнлиги шундақла баққа чиқишим билән, паxтәк өз «концертини» башлиди. Тақитимниң чеки қалмиди. Қарисам, жиғип қойған ташларниң қешида туруптимән, қолумға бир ташни алдимдә, паxтәккә аттим. Қеришқандәк атқан тешим паxтәккә тәгмәй, алминиң ғолидин қаңқип, бизниң ятақxаниниң деризисигә тәгди. Әйнәк шундақ қаттиқ җараңлап чеқилдики, авазидин чөчигән паxтәк пурридә учуп кәтти. Хошниларниң иштлири hавшуп кетишти. Бу келишмәсликтин xиҗаләт болуп, өзәмни қойидиған җай тапалмай қалдим. Сәвәви мениң сөйүмлүк аялим теxи шерин уйқида еди. «Униң татлиқ уйқисини бузувәттим, әнди немә болидекин», дәп қаққан қозуқтәк турған йеримдә турупла қалдим, бешимдин бир қапақ су қуюлдидә, айиғимдин чиқти. Хошнамниң қақақлап күлгән авазини аңлап, һошумға кәлдим. Қарисам, xошнам еғизини йоған ечип, асманға қарап қаттиқ күлүветипту. Ғәзивим қайнап кәтти. Гелидин тутувелип йәргә бир уруш нийитидә йениға бүркүттәк учуп бардим. Униң яқисидин тартиведим, у чуғи кичик болған билән, xудди тулуқ таштәк еғир екән, чамим йәтмәй қалди. Йәргә уруш бу яқта турсун, пут-қолумниң дәрмани кетип, өзәм оңдамға чүштүм, хошнамниң яқисини мәккәм тутувалған екәнмән, уму қашар билән биллила үстүмгә чүшти. Бешим көтәккә тегип, көзүмдин от чиққандәк болди, мәйдәм болса, шундақ қаттиқ бесилдики, үстүмдин поезд өтүп кәткәндәк сезилди, андин көзүм қараңғулишип кәтти. Шу вақитта аялимниң үни аңланди: Немә дегән өлүк бу, heчнемигә чами йәтмәйду! Дәрру һошумға кәлдим, көзүмни ечип қарисам, алдимда, икки қолини йениға қилип, қапиғини түрүп, аялим турупту. Аялимдин қорққинимдинму яки байиқи бесивалған қашаниң ағриғидинму, билмәймән, көңлүм ақтурулуп кәтти. – Вай, җан! – дәп вақиравәткинимни туймай қалдим. – Саңа охшаш әргә җанниң немә кериги бар? – деди аялим алийип. Андин аялим алдиримай, қашарниң үстидә боң-боң қоңғуздәк тепирлап ятқан xошнамниң гәҗгисидин елип чөрүведи, өз өйиниң ташқарқи ишигиниң алдиға бир қап тезәктәк «пақ» қилип чүшти. Андин мени қашаниң астидин суғиривалди. – Сениң билән өйдә аләйтән сөзлишимән, – дәп ямпишимниң юмшақ йеригә иккини салдидә, қулиғимни буриди вә «Қуш билән xошнида немә гуна бар, барлиғини өзәңдин көрмәмсән, hәй болумсиз!» деди ғәзәп билән. Қулиғимни қоймайла өйгә дақиритип сөрәп елип кирип кәтти. Өйгә киргәндә деризә үчүн hағичә аhaнәт аңлидим… Аяллар мәйрими һарписида, деризиниң әйнәклирини селиветип, аялимға қиммәт соға елип, униң билән яхши-хоп болувалдим. Шу арилиқта пахтәк йоқап кәтти. Әндики баһарда учуп келәмдекин яки башқа бир баққа берип уга селивалдимекин, билмәймән. Мабада силәрниң беғиңларда пахтәк пәйда болуп, сайрап кәтсә, таш атмаңлар, қулиғиңларни йопуруп, аңлимасқа селип жүривериңлар! Һакимҗан ГҮЛИЕВ.