• Асасий мақалилар
• 07 Наурыз, 2018

Қазақстан Президенти Нурсултан Назарбаевниң хәлиққә «Президентниң Бәш иҗтимаий тәшәббуси» мураҗиити

Құрметті қазақстандықтар! Наурыз айының еліміздің Тәуелсіздік күнтізбесінде ерекше орны бар. Көктемнің алғашқы күнінде біз Алғыс айту күнін атап өтеміз. Сонымен бірге, бұл – Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылған күн. Ұлыстың ұлы күні – Наурыз мейрамы шуақты көктем айының еншісінде. Қымбатты әйелдерімізді де мерекесімен наурыз айында құттықтаймыз. Осы ізгі оқиғалардың бәрі Қазақстан халқын біріктіре түседі. «Рухани жаңғыру» бағдарламасы да осыған бағытталған. Біз елдің бірлігі мен мемлекеттің сындарлы саясатының арқасында барлық сынақтардан абыроймен өттік. Ел иесі қазақ халқының маңына ұйысқан барша этностар оны жоғары бағалайды. Бүгінде Алматы, Батыс Қазақстан, Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан облыстарында «Қазақ еліне мың алғыс» атты монументтер бой көтерген. Осынау ізгі бастамалар халқымыздың кеңпейілі мен дархан көңілін көрсетеді. Жақсылықты жадында сақтай білген елдің рухы қашан да биік. Һөрмәтлик қазақстанлиқлар! Март – Мустәқиллик календаридики алаһидә ай. Мартта биз Миннәтдарлиқ күнини нишанлаймиз. Шу нәрсә рәмзгә егә болуватидуки, бу шуниң билән бир вақитта Қазақстан хәлқи Ассамблеяси қурулған вақит. Мартта хәлқимиз муқәддәс Норуз мәйримини нишанлайду. (Ахири 2-бәттә). Шундақла мартта биз әнъәнә бойичә қиммәтлик ханим-қизлиримизни тәбрикләймиз. Мошу барлиқ вақиәләр Қазақстан хәлқини җипсилаштуриду. Нәқ хәлиқниң бирлиги вә тоғра дөләт сәясити түпәйли биз барлиқ синақлардин шәрәп билән өтәлидуқ. Һазир Қазақстанниң төрт вилайитидә – Алмута, Җамбул, Ғәрбий Қазақстан вә Җәнубий Қазақстан вилайәтлиридә – қазақ хәлқигә Миннәтдарлиқ монументлири ечилди. Мошу барлиқ ядикарлиқлар Қазақстанниң түрлүк этник топлири тәрипидин уларни қийин пәйтләрдә қоллап-қувәтлигән йәргә вә хәлиқкә миннәтдарлиқ сүпитидә ихтиярий селинди. Мошуниң өзи бизниң миллий тарихимизға шунчилик чоңқур һөрмәт билдүргәнлиги үчүн қазақ хәлқиниң шуниңға җававән миннәтдарлиғини пәйда қилиду. Мошу өзара һөрмәт вә ишәнчә хәлқимизниң бирлигини вуҗутқа кәлтүриду. Бу барлиқ қазақстанлиқларниң кәң пейиллиғини тәстиқләйдиған муһим әхлақий башланмидур. Ишинимәнки, миннәтдарлиқ һәммимизни улуқлайду. Һәрбир қазақстанлиқ заманивий Қазақстанниң өсүшигә өз һәссисини қошти. Мән этномәдәний бирләшмиләрдин алаһидә миннәтдармән. Биз бирлишип наһайити мурәккәп дәвирдин өттуқ. Мән мустәқилликниң һәл қилғучи пәйтлиридә дайим мени қоллап-қувәтлигән хәлқимиздин миннәтдармән. Болуп өткән барлиқ президент сайламлирида хәлиқ мени йәкдиллиқ билән қоллап-қувәтлиди вә сайлиди. Бу мениң үчүн әң алий мукапат. Нәқ мана мошу маңа ишләш үчүн күч-қувәт әта қилди. Мән хәлқимизниң әтики күнгә ишәшлик қариши үчүн ишлигән, ишләватимән вә ишләймән. Нәқ шуңлашқиму бүгүн Қазақстан Җумһурийитиниң Парламентида мән хәлқимгә йеңи иҗтимаий тәшәббуслар билән мураҗиәт қиливатимән. Мән хелидин буян бу қәдәмни ойлап жүрәттим. Бирақ Қазақстанға күч вә мәбләғ топлаш керәк болди. Мана әнди вақит кәлди! Җәмийитимизниң иҗтимаий бирлигини мустәһкәмләш бойичә ениқ күч чиқириш вақти кәлди. Шундақла буни миқияслиқ иҗтимаий лайиһиләр арқилиқ әмәлгә ашуруш керәк. Дөләт әйнә шундақ әмәлиятта әмәлий чариләрни көрүватиду. «Қазақстан – бизниң умумий өйүмиз» идеяси йеңи чоңқур мәзмун билән бейиши керәк. Мән йеңи тәклипләрниң муһимлиғини һесапқа алған һалда өзәмниң һәрбир қазақстанлиқниң паравәнлигини техиму яхшилашқа қаритилған йеңи иҗтимаий тәшәббуслиримни силәр билән муһакимә қилиш үчүн Парламент палатилириниң вә Һөкүмәтниң бирләшкән мәҗлисини чақириш тәшәббусини көтәрдим. Дәрһал шуни ейтимәнки, бүгүн тәклип қилинидиғанниң һәммиси һесапланған программа. Бу хәлиқниң бәхит-саадити үчүн көздә тутулған әқилгә мувапиқ вә шуниң билән биллә келәчәкни көзлигән лайиһә. Мән ишинимәнки, гүлләнгән Қазақстан – бу һәммидин авал дөләтниң һимайисини, қоллап-қувәтлишини вә ғәмхорлуғини сезиватқан һәм униңға шундақ вәтәнпәрвәрлик билән җавап бериватқан өзигә ишәшлик адәмләр. Шуңлашқа биз бүгүн йеңи миқияслиқ иҗтимаий лайиһиләргә болған йолни ечиватимиз. Қиммәтлик достлар! Бүгүн биз иҗтимаий йеңилаш йоли бойичә йеңи, миқияслиқ қәдәмни ташлашқа тәйяр. Мән Президентниң Бәш иҗтимаий тәшәббусини тәклип қилимән. БИРИНЧИ ТӘШӘББУС: «ҺӘРБИР АИЛӘ ҮЧҮН ТУРУШЛУҚ ӨЙ СЕТИВЕЛИШНИҢ ЙЕҢИ ИМКАНИЙӘТЛИРИ» Биз гражданлиримизниң өй сетивелиш имканийитини кәңәйтиш үчүн кейинки жилларда нурғун ишларни әмәлгә ашурдуқ. 2017-жили 11,2 миллион квадрат метр турушлуқ өй пайдилинишқа берилди. Бу рекордлуқ рәқәм. Амма бу азлиқ қилиду. Мошу кәмгичә көплигән аилә өз өйигә егә әмәс. Бу наһайити иҗтимаий әһмийәткә егә проблема. Турушлуқ өй ипотекисидин кәң амминиң пайдилинишини ашуруп, уни һәл қилиш үчүн барлиқ шараитни яритиш керәк. Һәрбир ишләватқан адәм несийәгә пәтир сетивалалайдиған вә аиләвий бюджет имканийәтлирини һесапқа елип, мошу қәризни төләләйдиған әрзән ресурсларни бериш механизмлири керәк. Шуңлашқа мән «7 – 20 – 25» программисини ишқа қошушни тәклип қилимән. Һәрбир ишләватқан қазақстанлиқ төвәндики шәртләр бойичә тәңгә һесавида ипотекилиқ қәриз елиш имканийитигә егә болиду. Несийә бойичә мукапат ставкиси – жилиға һазирқидәк 14 – 16 әмәс, бәлки 7 пайиздин ашмайду. Әгәр бүгүн банклар дәсләпки бәдәлни 30, бәзидә 50 пайизғичә тәләп қилса, әнди мошу программа бойичә дәсләпки бәдәл 20 пайиздин ашмаслиғи керәк. Несийә қәрәли 10 – 15 жил әмәс, бәлки адәмләр үчүн айлиқ төләм миқдарини азайтиш үчүн 25 жилғичә болиду. Буниң үчүн Миллий банкниң, иккинчи дәриҗилик банкларниң вә фонд базириниң имканийәтлирини пайдилиниш зөрүр. Миллий банк мәхсус компанияни вуҗутқа кәлтүрүши керәк, у кам дегәндә 1 триллион тәңгини җәлип қилип, банклар жуқурида аталған шараитта беридиған йеңи ипотекилиқ несийәләрни сетивелишқа әвәтиду. Программини әмәлгә ашуруш турушлуқ өй қурулушиға күчлүк сүръәт бериду. Нәтиҗидә миллионлиған қазақстанлиқлар үчүн турушлуқ өй сетивелиш оңай болиду. Бу шундақла ихтисатниң, кичик вә оттура тиҗарәтниң өсүшигә ишләйду, йеңи иш орунлирини вуҗутқа кәлтүриду. Көплигән гражданлиримизниң арманлири реаллиққа айлиниду. ИККИНЧИ ТӘШӘББУС: «ИШ ҺӘҚҚИ ТӨВӘН ХАДИМЛАРНИҢ ИШ ҺӘҚҚИНИ АШУРУШ ҮЧҮН СЕЛИҚ ЖҮКЛИМИСИНИ ТӨВӘНЛИТИШ» Иш һәққи миқдари төвән иш һәққи елип ишләватқан қазақстанлиқларни қоллап-қувәтләш мәхситидә 2019-жилниң 1-январидин тартип уларниң селиқ жүклимисини 10 һәссә – 1 пайизғичә төвәнлитишни тәклип қилимән. Һәр айда әң төвән һесап көрсәткүчниң 25 һәссиләнгән миқдаридин аз иш һәққи еливатқанларға селинидиған кирим селиғини азайтиш арқилиқ уларниң селиқ жүклимисини йениклитиш керәк. Буниңда шу нәрсә зөрүрки, мундақ төвәнлитиштин бошиған мәбләғ уларниң әмгигигә һәқ төләшни көпәйтишкә әвәтилиши шәрт. Нәтиҗидә мәмликәт ялланма ишчилириниң үчтин бириниң, бу 2 миллиондин ошуқ адәм, иш һәққи ишбәргүчигә жүклимини көпәйтмәстин өсиду дегән сөз. Униңдин кейин Һөкүмәт кирим селиғиниң прогрессив өлчимини җарий қилиш имканийитини қарап чиқиши керәк. ҮЧИНЧИ ТӘШӘББУС: «АЛИЙ БИЛИМГӘ ЕГӘ БОЛУШНИ ҺӘМ УНИҢ СҮПИТИНИ АШУРУШ ВӘ СТУДЕНТ ЯШЛАРНИҢ ЯШАШ ШАРАИТИНИ ЯХШИЛАШ» Бүгүнки таңда мәмликәт алий оқуш орунлирида 530 миңдин ошуқ яш оқуватиду, уларниң 30 пайизға йеқини дөләт тәрипидин бериливатқан грантлар бойичә билим алмақта. Алий билимгә егә болушни вә униң сүпитини ашуруш үчүн төвәндики чариләрни тәклип қилимән. 2018 – 2019-оқуш жилида һәр жили бөлүнүватқан 54 миң грантқа қошумчә 20 миң грант бөлүш керәк. Уларниң 11 миңи техникилиқ мутәхәссисликләр бойичә бакалаврларни оқутушқа бөлүниду. Бу төртинчи санаәт инқилави шараитидики йеңи ихтисатта тәләп қилинидиған миңлиған мутәхәссисләрни тәйярлаш имканийитини бериду. Сөз һәммидин авал әхбарат технологиялири, робототехника вә нано-технология саһалиридики инженерлар, мутәхәссисләр тоғрилиқ болуватиду. Буму дөләтниң яшлиримизға ғәмхорлуқ қилишидур. Техникилиқ вә йеза егилиги мутәхәссислиги бойичә барлиқ алий оқуш орунлиридики йеңи грантлар баһасини миллий алий оқуш орунлиридики грантлар дәриҗисигичә ашуруш зөрүр. Бу чариләр оттура мәктәп учумкарлириниң алий билим елишқа җәлип қилинишини көпәйтиш имканийитини бериду, буму умумдуниявий тренд болуп һесаплиниду. Бу инсан ресурсиға бөлүнүватқан мәбләғ. Дуниявий үлгиләр бойичә билим бериш системисини вуҗутқа кәлтүргәндә студентларниң оқуш вә яшаш шараитиға мунасип диққәтни көпәйтиш керәк. Һазир алий оқуш орунлири вә колледжларниң студентлирини ятақханилар билән тәминләш мәсилиси кәскин туруватиду. Бу вәзипини һәл қилиш үчүн алий оқуш орунлириниң, колледжларниң, девелопер компаниялириниң дөләт-хусусий шериклик принциплирида ятақханиларни селиш ишини қанат яйдуруш лазим. Дөләт, өз тәрипидин, Билим вә пән министрлиги арқилиқ ятақханиларни селишқа сәрип қилинған инвестицияләр қисмини пәйдин-пәй төләшни капаләтләндүриду. 2022-жилниң ахириғичә кам дегәндә 75 миң орунлуқ йеңи студентлар ятақханилириниң селинишини тәминләшни тапшуримән. Бу йеқинқи жилларға болған тәләпниң өсүшини һесапқа алған һалда мәсилини толуқ һәл қилиш имканийитини бериду. ТӨРТИНЧИ ТӘШӘББУС: «МИКРОНЕСИЙӘНИ КӘҢӘЙТИШ» Өз иши билән бәнт вә ишсиз аһали арисида аммивий тиҗарәтчиликни тәрәққий әткүзүш бойичә жүргүзүлүватқан иш даирисидә имтиязлиқ микронесийә бериш әң нәтиҗидарлиқ механизм болуп һесаплиниду. 2017-жили 32 миллиард тәңгилик 7200 микронесийә берилди. Буниңда «Бастау Бизнес» лайиһиси бойичә оқуған йәнә 5 миң адәм өз ишини башлаш алдида микронесийә алалмиди. 2018-жили қошумчә 20 миллиард тәңгә бөлүп, микронесийәниң умумий баһасини 62 миллиард тәңгигичә йәткүзүшни тапшуримән. Нәтиҗидә микронесийәгә умумий җәлип қилиш 14 миңдин ошуқ адәмни тәшкил қилиду, бу 2017-жилқи дәриҗидин икки һәссә ошуқтур. Бу ишни униңдин кейинки жиллардиму актив давамлаштуруш керәк. Мәзкүр тәшәббусниң әһмийити шуниңдики, у миңлиған адәмләргә өз ишини ечиш имканийитини бериду. Буниң йеза үчүн, йезида тиҗарәтчиликни тәрәққий әткүзүш үчүн алаһидә муһим екәнлигини тәкитлигүм келиду. БӘШИНЧИ ТӘШӘББУС: «МӘМЛИКӘТНИ ГАЗ БИЛӘН ТӘМИНЛӘШ» Мустәқиллик жиллирида мәмликәттә газ чиқириш жилиға 8 миллиард кубометрдин 52 миллиард кубометрғичә йәтти. Бүгүнки күндә мәмликәттә аһалини газ билән тәминләш дәриҗиси аз-кам 50 пайизни тәшкил қилиду. Тоққуз вилайәт газ билән тәминләнди. Амма мәмликәтниң мәркизий вә шималий регионлири техичә газсиз қеливатиду. Биз Қараөзек (Қизилорда вилайити) – Жезқазған – Қарағанда – Темиртав – Астана маршрути бойичә магистраль газ проводини селиш лайиһисини әмәлгә ашурушимиз керәк. Буниң үчүн тегишлик мәбләғ, җүмлидин хәлиқара малийә институтлириниң лайиһилирини җәлип қилиш тәләп қилиниду. Бу пәқәт 2,7 миллион адәмни газ билән тәминләшла әмәс, бәлки шуниң билән биллә кичик вә оттура тиҗарәтниң йеңи иш орунлирини вуҗутқа кәлтүрүш имканийитини бериду. Шундақла экология яхшилиниду. Пәқәт Астанада газға көчүш атмосфериға зиянлиқ чиқиндиларниң ташлинишини жилиға 6 һәссә яки 35 миң тонна төвәнлитиду. Мәзкүр лайиһини әмәлгә ашуруш кейин мәмликәтниң башқа регионлириниму газ билән тәминләш имканийитини бериду. Мана Президентниң Бәш тәшәббуси. Уларни әмәлгә ашуруш йеңи иш орунлирини вуҗутқа кәлтүрүш имканийитини бериду вә мәмликәт ихтисадиниң техиму өсүшигә ярдәм қилиду. Һөкүмәткә вә Миллий банкқа уларни әмәлгә ашуруш механизмлирини пухта ишләп чиқишни тапшуримән. Парламент депутатлириниң өз вақтида қанунға зөрүр өзгиришләрни киргүзүшини илтимас қилимән. Мошу тәшәббусларниң муһим әһмийәткә егә екәнлигини һесапқа алған һалда уларни нәтиҗидарлиқ әмәлгә ашуруш яндишишлирини кәң муһакимә қилиш тәләп қилиниду. Шундақла аһали вә тиҗарәтчиләр арисида чүшәндүрүш ишлирини жүргүзүш муһим. «Нур Отан» партияси хәлиқ үчүн муһим болған мошу чариләрниң орунлинишини назарәт астиға алиду. Һөрмәтлик вәтәндашлар! Дөләтниң йеңи чарилири барлиқ қазақстанлиқлар үчүн, елимизниң барлиқ гражданлири үчүн сезиләрлик болиду. Җәмийәт өз тәғдирини Қазақстан билән мәккәм бағлап, келәчәкни планлашниң йеңи имканийитигә егә болиду. Мошу программини қануний бәкитиш зөрүр дәп һесаплаймән. Программиниң әмәлгә ашурулуши «иҗтимаий дөләт» тоғрилиқ конституциялик нормини йеңи ениқ мәзмун билән бейитиду. Һазирқи аләмшумул шараитта миллий бирлик – бу иҗтимаий бирлик, шәкилләнгән дөләт болса – бу иҗтимаий дөләт. Биз кәйнимизгә әмәс, бәлки алдимизға қараватимиз. Шундақла мән ишинимәнки, биз бирлишип, иҗтимаий дөләтниң вә миллий паравәнликниң реал, прагматикилиқ қазақстанлиқ үлгисини сөзсиз шәкилләндүримиз. Ардақты ағайын! Бүгінгі бастамалар еліміз тұтас, қоға­мымыз тұрақты болса ғана табысты жүзеге асады. Ал, ел бірлігі – ең бірінші, қазақтың бірлігі. Жаһандық көштің басында жүретін мерейлі ел болу үшін бірлік пен ынтымақ алдымен өзімізге, қазаққа керек. Тарихтың өзі дәлелдеген бір ақиқат бар – халқымыз бірлікте болса күшейген, бірлігі қашса әлсіреген. Қасқа жолды Қасым хан жұртын жұдырықтай жұмылдыра білгенінің арқасында қазіргі қазақ жерінің негізгі аумағын біріктірді. «Ел бірлігі – ел теңдігі» деген – осы! «Қазақ ордасының Ликургы» – Әз Тәуке елін татулыққа ұйыта білгендік­тен қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заман орнатты. «Байлық – байлық емес, бірлік – байлық» деген сөз сол заманнан қалған қағида. Ел басына күн туған кезде барша қазақ Абылай ханның ақ туының асты­на жиналған соң ғана жерін жаудан та­зарта алды. «Біріккен жүз бытыраңқы мыңды ала­ды» деп бабаларымыз осыны айтқан. Қазақтың осынау 3 ханы – ел тарихындағы 3 асқар тау, оларды асқақтатқан – ел бірлігі. Сонымен бірге, алтыбақан алауыз­дықтың кесірінен еліміз аңырап, жеріміз қаңырап қалған кездер де аз емес. Бұл да – тарихтың ащы сабағы. «Өткенге қарап, ертеңіңді түзе» деген өсиет бар, себебі, өткеннің өнегесі – бүгінгі күннің баға жетпес байлығы. Осыны жадында тұтып, тарихтан тағылым ала білген халқымыз Тәуелсіз­дік дәуірінде татулық пен бірліктің, тыныштық пен тұрақтылықтың арқа­сында талай табыстарға кенелуде. Табысымызды еселеп, тәуелсіз дігімізді баянды ете түсу үшін біз­ге балталаса да бұзылмайтын берік ауызбіршілік керек. Берекелі бірлігімізді көздің қара­ шығындай сақтай алсақ, мерекелі тір­лігімізге төнетін қауіп жоқ. Ел мен жердің иесі ретінде Қазақ­стандағы жақсы мен жаманның бәріне қазақ жауапты. Осы ұлы жауапкершілікті сезініп, барша ұлыстардың ұйытқысы болып, өзгеге өнеге көрсете білейік. Сонда ғана, халқымыздың атын иелен­ген қасиетті Қазақстанымыз көркейіп, дами береді. Еліміздің көңілі жайлы, тұрмысы май­лы болады. Осыны үнемі есте тұтып, тың міндет­терді тындырымды жұмысқа ұластырайық! Іске сәт!