• Замандаш
  • 29 Наурыз, 2018

Закир МӘМИРОВ: “Мениң һаятимда пәқәт бирла устазим болди”

Бәхтишат СОПИЕВ, “Уйғур авази”/ Закир Мәмиров – исми көпчиликкә тонулған шәхс. Миллий мәдәнийитимизниң җанкөйәри. Өз вақтида Уйғур наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизини башқурған. Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң әзаси болған. Икки қетим Қазақстан Җумһурийитиниң Президенти Нурсултан Назарбаевниң Тәшәккүр хети билән тәғдирләнгән. «Бірлік» алтун медалиниң саһиби. У бүгүнки күндә немә иш билән бәнт? Бу соал бизнила әмәс, көплигән гезитханлиримизни қизиқтуридиғанлиғи ениқ. Шуңлашқа йеқинда биз униңға мошу вә башқиму соаллар билән мураҗиәт қилдуқ. Сәксән яшлиғини нишанлаш алдида турған Закир Мәмир оғли бизгә ата-аниси, устази, хошнисиниң қизи вә һазир немә иш билән шуғуллинватқанлиғи һәққидә сөзләп бәрди. – Мән адәттики бир уйғур аилисидә дунияға кәлдим,– дәйду Закир ака. – Дадам – Мәмир Тохтибақиев, анам Хушнәм. Һәр иккилиси довунлуқ. Биз аилидә үч қиз, бир оғул. Дадам колхозда мирап, бригадир, ферма башлиғи болуп ишлигән. Апам өй ишидики аял болған. Мән йәттә яшқа кәлгәндә апам һаяттин өтүпту. Ана меһригә тоймай чоң болдум. Буниңға дайим өкүнимән. Житимларни көрсәм, бешини сийпашқа тиришимән. Мәғрурлинидиғиним, дадам бизни бирәвниң қолиға қаратмиди. Әлвәттә, қериндашлиримму анамниң йоқлуғини билиндүрмиди. Мән оттура билимни дәсләп Довунда, андин Кәтмәндә алдим. Мәктәптин кейин бир жил колхозниң қурулуш ишлирида әмгәк қилдим. Җапа тартиватқинимни көргән дадам бир сийиримизни сетип, мени Алмутиға оқушқа әвәтти. Шәһәргә келип, КазПИниң уйғур тили вә әдәбияти факультетиға оқушқа чүштүм. Уни 1962-жили тамамлап, дәсләпки паалийитимни Шуңқар оттура мәктивидә муәллимликтин башлидим. Андин Довун вә Ардолата йезилирида мудирниң орунбасари болуп ишлидим. Кейинирәк Дардамту оттура мәктивиниң мудири болдум. Хошнисиниң қизи һәққидә – Закир ака, өмүрлүк җүптиңиз Гүлпәрәм һәдимизниңму муәллим екәнлигидин хәвиримиз бар. Иккиңлар институтта тонушқанму? – Гүлпәрәм мениң хошнам. Хошнилиримиз Турсун вә Хушгүл Җаппаровларниң қизи. Иккимиз бир кочида мөкү-мөкүләң, қоғлашмақ, ағчиайлам ойнап чоң болдуқ. У яқ мениңдин икки яш кичик. Хаталашмисам, 7-8-синипларда оқуватқанда, бир-биримизгә болған сезимлар ойғинишқа башлиған болса керәк. Институтта у мениңдин бир курс төвән оқуди. Студентлиқ дәвримиздә достлуғимиз техиму күчийип, униң ахири муһәббәткә улашти. 1961-жили 22-апрельда өйләндуқ. Алмутида ятақханида курсдашлиримиз билән ихчам той өткүздуқ. Кейин Довунға келип, чоң той қилдуқ. Мана арилиқтин һәш-пәш дегичә 57 жил өтүпту. Үч бала тепип қатарға қоштуқ. Алтә нәврә, үч чәврә сөйдуқ. Һәдәңләр мән иш бабида қәйәрдә болсам, шу йәрдә жүрди. Һаятниң қийинчилиқлириға төзүп, көплигән шагиртларни тәйярлап чиқти. Әмгиги мунасип баһалинип, «Қазақстан маарип әлачиси» аталди. – Икки пешқәдәм устаз илгәрки оқуғучилар билән бүгүнки оқуғучиларни селиштурамсиләр? – Көңлүмдики соални қойдуңдә. Һәқиқәтәнму бу һәққидә көп ойлаймиз. Мәдәнийәт мәркизигә рәһбәрлик қилғанда көплигән йезиларда болдум. Бизчә бурунқи балиларниң оқушқа болған қизиқиши тамамән башқичә еди. Муәллим билән оқуғучиниң арисида асман билән йәрдәк пәриқ болидиған. Кочида келиватсақ, оқуғучилар «муәллим келиватиду» дәп әйминәтти. Бәзидә дәрис оқумиғанларниң «дәккисини» берип қояттуқ. Һазирчу? Мениңчә, муәллим билән оқуғучиниң арисидики мунасивәт суслишип кетип барғандәк. Оқуғучиларни тиллаш бу яқта турсун, һәтта үнүңни көтирипму сөзләлмәйсән. Закир Мәмиров кимниң мәктивидин өтти? – Бир арилиқта Дардамту билән Довун Свердлов намидики колхозға қошулди, – дәп сөзини давам қилди Закир Мәмир оғли. – У вақитларда мәзкүр колхозға йеза егилигиниң маһир тәшкилатчиси Мирзигүл Насиров рәһбәрлик қиливататти. У мени өзигә мәдәний ишлар бойичә орунбасари лавазимиға тәклип қилди. Кейинирәк мәзкүр егиликниң башланғуч партия тәшкилатиниң кативи болуп сайландим. Мән Мирзигүл акамниң «мәктивидин» өттүм, дәп ишәшлик ейталаймән. Бәзидә тонушлардин «саңа һаяттин өз орнуңни тепишиңда у яки бу ярдәм қилған» дегән гәпләрни аңлаймән. Мениң һаятимда бирла устазим болған. У – Мирзигүл Насиров. Униңдин көп нәрсиләрни үгәндим. Һаяттин өз орнумни тепишимда әйнә шу устазим чоң роль ойниди. Униң көрсәтмиси билән он жил XXІІІ партия съези намидики егиликтә партия тәшкилатиниң кативи болуп ишлидим. Мирзигүл акам наһайити тәләпчан инсан еди. Иш биләнла болуп кәтмәй бәзидә чақчақму қилатти. Униң билән биллә жүрүп байқиғиним, өзи ишқа алған яки йеңидин тонушқан адәмниң дадисини, болмиса ләқимини сорайдиған. Мошундақ хисләтлири арқилиқму адәмләрни өзигә җәлип қилишни биләтти. СПТУда өткән он бир жил – Йәтмишинчи жилларниң ахири, сәксининчи жилларниң башлирида наһийәдә ишләпчиқириш билән йеза егилиги мәһсулатлирини йетиштүрүш көләминиң өсүшигә бағлиқ саһаға салаһийәтлик мутәхәссисләр һаҗәт болди. 1977-жили наһийә рәһбәрлиги мени шу вақиттики 144-кәспий-техникилиқ училищеға мудир қилип тайинлиди. Яхши мутәхәссис тәйярлаш үчүн немә қилиш керәк? Алди билән училищениң техникилиқ базисини яхшилаш һаҗәт. Муәллимләрниң иҗтимаий әһвалини жуқури дәриҗигә көтириш лазим. Бу йәрдиму Мирзигүл акамниң мәслиһити билән иш туттум. Мән мудир болуп сайлинипла, училищеға йеңи бена салмақчи болдум. Шу вақитта Мирзигүл ака мени өзигә чақиривелип: «Алдирима, алди билән муәллимләргә шараит яратқин, уларниң балилири үчүн бағчә сал» деди. Дегәндәк, 30 орунлуқ бағчә салдим. Муәллимләрниң бир проблемиси болсиму йешилди. Кейин оқуғучилар үчүн 300 орунлуқ ятақхана, шундақла улар әмәлий тәҗрибидин өтидиған һәрхил ишханиларни бәрпа қилдуқ. Ахирида оқутқучилар үчүн 24 пәтирлик 2 қәвәтлик 2 өй салдуқ. Шу жиллири биздин жилиға 150 – 200 мутәхәссис пүтирип чиқатти. Уларниң арисида ашпәз, шофер, тракторист вә йеза егилигигә һаҗәт башқиму мутәхәссисләр бар еди. Мирапниң оғли Мирапниң оғлиниң училищедин кейинки һаяти суға мунасивәтлик болуп қалди. Һәзили ярашқан Закир акиға бу қетим ағинилири чақчақ қилди. «Ат айлинип қозиғини тапиду» демәкчи, әнди орнуңни таптиң, мирапниң оғли әмәсму» дәп һәзилләшкәнләрму болди. 1988-жили Закир Мәмиров наһийәдә биринчиләрдин болуп, «Йолчи» дәм елиш вә давалиниш мәркизини қуриду. У Аришаңдики иссиқ суда адәмләрни давалашни қолға алиду. У йәргә Чонҗидин Нурмәһәмәт Мәсүтов врач болуп бариду. Наһийәдә һәрхил саһаларда ишләп көзгә челиққан Закир Мәмиров 1996-жили наһийәлик «Водоканалға» рәһбәрлик қилиду. Кейин у «Уйғур су қубыры» дәп аталди. Мирапниң оғли мана мошу йәрдин пенсиягә чиқти. Мәдәнийәт мәркизидики муһим мәсилиләр – Закир ака, хаталашмисам, җәмийәтлик ишларға хелә чоң яшта арилаштиңизғу дәймән? Бу пикиргә толуқ қошулуп кәтмәймән. Кеңәш Иттипақиниң пәйтидики муәллим, мудир, партия тәшкилатиниң кативи җәмийәтлик ишларғиму йеқин болди. Раст, у вақитларда вәзийәт тамамән башқичә еди. Сениң соалиңдин «миллий мәсилиләргә» демәкчи болуватқиниңни чүшәндим. Милләтпәрвәр болуш үчүн чоң яки кичик болуш шәрт әмәс. Пәқәт һәммә нәрсини жүрәк билән сезиш керәк. Мәдәнийәт мәркизидә иш наһайити көп. Бир вақитта қанун даирисидә мәктәпләрдә қазақ тили билән уйғур тилиниң қатар жүрүш мәсилисини көтәрдуқ. Күн тәртивигә Уйғур наһийәсиниң намини өзгәртиш мәсилиси қоюлғандиму бир топ ақсақаллар өзимизниң мәвқәсидә турдуқ. Һәр икки мәсилә иҗабий һәл болди. Өтүватқан һәрхил мәдәний чарә-тәдбирләр өз алдиға. Дәстихан йейип, дап-думбақ чалидиғанға биз маһир. Бәзидә мошуларниму қилидиған адәмләрниң тепилмайдиғанлиғиға ечинисән. Уйғур наһийәлик этномәдәнийәт мәркизиниң сәккиз йезида шөбиси бар. Уларниң арисида ишләватқанлири санақлиқла. Йәнә бир ейтип кетидиғиним, мәдәнийәт мәркизи хәйрихаһлиқ билән шуғулланмайду. Мәркәзгә ярдәм сорап мураҗиәт қилмайдиғанлар йоқниң орнида десәмму болиду. Һәтта отун-көмүр сорап келидиғанларму учришатти. Мундақ пәйтләрдә наһийәдики бәзибир чоң-кичик карханиларниң рәһбәрлириниң ярдимигә тайинаттим. Әву бир жили җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи арқилиқ төрт балиниң чәт әлдә оқушиға имканийәт яраттуқ. Бу башқа гәп. Биз болупму балиларниң билим елишиға көп көңүл бөлүшимиз керәк. «Йәттә қериндаш» һәққидә Бийил Закир акиниң «Йәттә қериндаш» мәшрәп әһлигә 40 жил толди. Буни өз вақтида наһийәлик автопаркни башқурған Йолдаш Ахмоллаев тәшкил қилған екән. Әзалири илгири наһийәдә җавапкәр хизмәтләрдә болған бирдемәтликләр. Җүмлидин Коммунар Тохтибақиев, Нурвәг Сейитов, Һасан Мәшүров, Әхмәтҗан Тейипов, Махмут Қасимов, Һәмзахун Һосманов. Кейин уларға Марс Әхмәтов билән Молут Һевизов қошулиду. Мәшрәп әһлиниң беши қошулуп қалса, өтмүшниң гепини қилиду. Закир акиниң һәзил-чақчақчилирини тиңшайду. У турупла милләт тоғрилиқ қайнап сөзләп кетиду. – Шундақ қилип, һазир Закир Мәмир оғли немә иш билән бәнт? – «Данияр» дехан егилигигә рәһбәрлик қилимән. Тоққуз гектар йәрдә абрикос өстүрүватимиз. Рәисликтин бошап кәткиним билән җәмийәтлик иштин қол үзгиним йоқ. Пәхрий рәис болғанлиқтин, һаҗәт болғанда, йол-йоруқ көрситип, ақсақаллиқ мәслиһитимни берип туримән.

692 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы