• Асасий мақалилар
• 19 Сәуір, 2018

Эволюциялик йеңилашниң илмий асаси

Нурсултан Назарбаев “Йеңи гуманитарлиқ билим. Қазақ тилидики 100 йеңи дәрислик” лайиһиси даирисидә нәшир қилинған китапларни тонуштуруш мәрасимиға қатнашти. Бу вақиәниң 2017-жили 12-апрельда Президентниң “Келәчәккә нишан: мәнивий йеңилиниш” программилиқ мақалиси елан қилинип, топ-тоғра бир жилдин кейин болуп өткәнлиги алаһидә рәмзгә егә. Шуниңдин етиварән “Рухани жаңғыру” чүшәнчиси қазақстанлиқларниң аң-сәвийәсидә муқум орун алди. Бу программа кәң етирап қилинип, пүткүл җәмийәтни йеңилашниң бәрпакарлиқ принциплириға бирләштүридиған стратегиялик нишанға айланди. Мәлумки, Дөләт рәһбири “Йеңи гуманитарлиқ билим. Қазақ тилидики 100 йеңи дәрислик” лайиһисини “Рухани жаңғыру” роһий йеңилаш программиси даирисидә әмәлгә ашурушни тәклип қилди. Униң идеяси студентларниң дөләт тилида гуманитарлиқ пәнләр бойичә толуқ мәзмунлуқ билим елиши үчүн шараит яритиштин ибарәт. Тәрҗимә қилиш үчүн китаплар тарих, сәясәтшунаслиқ, социология, философия, психология, мәдәнийәтшунаслиқ, диншунаслиқ охшаш йөнилишләр бойичә таллавелинди. Тәрҗимә ишлири өткән жили мәхсус қурулған “Ұлттық аударма бюросы” җәмийәтлик фонди асасида башланди. Мана әнди Нурсултан Назарбаевқа җәмийәтлик аң-сәвийәни йеңилаш даирисидә тәрҗимә қилинип, нәширдин чиққан дәсләпки 18 китап тонуштурулди. Тонуштуруш мәрасимида Президент “Рухани жаңғыру” программисиниң айрим йөнилишлири бойичә жүргүзүлгән ишларниң бәзибир нәтиҗилиригә тохталди. — Барлиқ регионлар “Туған жер”, “Қазақстанниң муқәддәс җайлири” вә “100 йеңи исим” лайиһилиригә қошулди. Бир жилда иҗтимаий инфрақурулумни тәрәққий әткүзүшкә меценатлар мәблиғидин онлиған миллиард тәңгә җәлип қилинди. 700дин ошуқ мәдәнийәт ядикарлиғи җөндәлди вә әслигә кәлтүрүлди, йүзлигән илмий экспедицияләр уюштурулди, – деди Дөләт рәһбири. Президентниң сөзичә, йеңи қазақ алфавитини муһакимә қилиш җәмийитимизниң бәрпакарлиқ бирлигини намайиш қилидиған тарихий қәдәм болди. “100 йеңи исим” лайиһиси мәмликәтни Қазақстанниң бепаян территориясидә яшаватқан адәмләрниң чәксиз ихтидарини ачидиған утуқ-муваппәқийәтләр тарихи билән тонуштурди. Чәт әлләрдә заманивий Қазақстан мәдәнийитини илгирилитиш даирисидә болса, елимизниң иҗадий коллективлири дунияниң әң яхши сәһнилиридә өз һүнирини намайин қиливатиду. Нурсултан Назарбаев җәмийәтлик аң-сәвийәни йеңилаш бойичә паалийәтниң әһмийәтлик екәнлигини тәкитләп, яш әвлатни оқутуш ишида “Қазақ тилидики 100 йеңи дәрислик” лайиһисиниң алаһидә рольға егә екәнлигини тәкитлиди. — Яшлар алий илмий үлгиләргә мувапиқ билим елиши керәк. Шуңлашқиму биз әң яхши дәрисликләрниң 800 китаптин ибарәт чоң тизимини тәйярлидуқ. Миллий тәрҗимә бюроси қурулуп, ишқа киришти. Бүгүн биз дәсләпки 18 китапниң тонуштурулушиниң гувачиси болуватимиз, – деди Президент. Дөләт тилиға тәрҗимә қилинған китаплар арисида Дерек Джонстонниң “Философияниң қисқа тарихи”, Энтони Джон вә Патрик Кенниниң икки томлуқ “Ғәрип философиясиниң йеңи тарихи”, Реми Хессниң “ Философия тоғрилиқ 25 муһим китап”, Дэвид Бринкерхофниң “Социология асаслири”, Джордж Ритцерниң “Социологиялик нәзәрийә”, Элиот Аронсонниң “Иҗтимаий һайван”, Дуэйн Шульц вә Эллен Шульцниң “Һазирқи психология тарихи”, Дэвид Майерсниң “Иҗтимаий психология” Грегори Мэнкью вә Марк Тейлорниң “Экономикс”, “Дональд Кураткониң “Тиҗарәтчилик: нәзәрийә, җәриян, әмәлият”, Рикки Гриффинниң “Менеджмент”, Карен Армстронгниң “Худа тарихи: йәһудий, христиан вә ислам динидики 4 миң жиллиқ издинишләр”, Виктория Фромкин, Роберт Родман вә Нина Хаймсниң “Тилға киришиш”, Светлана Тер-Минасованиң “Тил вә мәдәнийәтләрара коммуникация”, Алан Барнардниң “Антропология тарихи вә нәзәрийәси”, Клаус Швабниң “Төртинчи санаәт инқилави” вә Ли Анна Пекниң “Медиа-этика” охшаш китаплири бар. Тәрҗимә қилинған китаплар 10 миң нусха билән чиқирилди вә бир ай җәриянида мәмликәт алий оқуш орунлири билән китапханилириға һәқсиз йәткүзүлиду. Уларни 2018 – 2019-оқуш жилидин башлап билим бериш программилириға киргүзүш планлиниватиду. Умумән, мошу 18 китап 47 миллион нусха билән дунияниң 34 тилиға тәрҗимә қилинипту. Әнди бу тилларға қазақ тилиниңму қошулғанлиғи алаһидә диққәткә сазавәрдур. — “100 йеңи дәрислик” лайиһиси муһим вәзипини һәл қилишқа – гуманитарлиқ билимни йеңилашқа қаритилған. Дәрисликләрни вә академиялик ресурсларни йеңилаш җәмийәт аң-сәвийәсини эволюциялик йеңилаш үчүн илмий асасни яритиду. Мошу китапларни варақлиғач, уларниң мавзулирини көргәндә, немишкә илгири шундақ қилмидуқ? дәп һәйран болусән, – деди Нурсултан Назарбаев. Президент мәзкүр китапларниң қазақ тилиға әсли нусхисидин – инглиз, рус, француз тиллиридин уттур тәрҗимә қилинғанлиғиға диққәт ағдурди. Буниңда мошу дәрисликләрниң әң йеңи нәширлири елинди. Дөләт рәһбириниң пикричә, лайиһә даирисидә йеңи китапларни тонуштуруш җәмийәт аң-сәвийәсини йеңилаш программисиниң йеңи басқучини башлап бәрди. — Бу кәңәйтилгән энциклопедиялик издиниш арқилиқ инсанийәт тәрәққиятиниң упуқлириға йол ачидиған басқуч, – дәп билдүрди Нурсултан Назарбаев. Президент шундақла қазақ тилиға тәрҗимә қилинған йеңи чәтәллик дәрисликләрниң елимиз алимлирини әйнә шундақ әһмийәтлик вә тәләп қилиниватқан әмгәкләрни йезишқа илһамландуридиғанлиғи тоғрилиқ пикирни билдүрди. Униңдин ташқири Дөләт рәһбири “100 дәрисликниң” мәмликәтниң, җәмийәтниң риқабәткә қабиллиғини ашуруш үчүнму муһим екәнлигини тәкитлиди. Шундақла Президент үч тилниң бирлиги принципиға әмәл қилишниң муһимлиғини атап көрситип, бийил бирнәччә чәтәллик дәрисликни рус тилиға тәрҗимә қилишниму көздә тутушни тапшурди. Дөләт рәһбири Қазақстан Һөкүмитигә вә Миллий тәрҗимә бюросиға бирқатар ениқ тапшурмиларни бәрди. — Биринчидин, 2018-жилға бәлгүләнгән 30 китапниң сүпәтлик тәрҗимә қилинип чиқирилишини тәминләш зөрүр. Мәбләғ өз вақтида вә толуқ көләмдә бөлүнүши шәрт. Келәр жилларға тәрҗимә қилишқа планланған дәрисликләр өз вақтида таллавелинип, тәһлил қилиниши керәк. Иккинчидин, әң муһим вәзипиләрниң бири – мошу дәрисликләрни билим бериш системиға нәтиҗидарлиқ җарий қилиш. Улар бойичә үгиниливатқан пәнләр йеңи оқуш жилида билим бериш программисиға җарий қилиниши шәрт. Үчинчидин, илмий әмәлиятта қоллиниливатқан аталғуларни системиға селишни вә гуманитарлиқ һәм ихтисадий лексикиниң йеңи изаһлиқ луғитини нәшир қилишни тапшуримән, — деди Нурсултан Назарбаев. Тунҗа Президент – Милләт Лидери Китапханисида болуп өткән “Йеңи гуманитарлиқ билим. Қазақ тилидики 100 йеңи дәрислик” лайиһиси даирисидә тәрҗимә қилинған дәсләпки китапларни тонуштуруш мәрасимиға атақлиқ җәмийәт әрбаплири, алий оқуш орунлириниң ректорлири, илмий гуманитарлиқ мәркәзләрниң хадимлири, оқутқучилар вә яш алимлар, зиялилар вәкиллири, шундақла лайиһигә қатнишиватқан муһәррирләр, тәрҗиманлар һәм нәшрият хадимлири қатнашти. Қазақстан Җумһурийитиниң билим вә пән министри Ерлан Сағадиев рәислик қилған тонуштуруш мәрасимида “Миллий тәрҗимә бюроси” җәмийәтлик фондиниң иҗраий мудири Рауан Кенжеханулы, Л.Гумилев намидики Евразия миллий университетиниң ректори Ерлан Сыдықов, “Қазақстан ”ҖТРК” акционерлиқ җәмийити башқармисиниң рәиси Ерлан Қарин, И.Жансүгиров намидики Жетысу дөләт университетиниң кафедра мудири Айымжан Рысқиева, “Қазақстан-2050” Умуммиллий һәрикитиниң рәиси Мухтар Манкеев вә башқилар сөзгә чиқип, мәзкүр китапларниң тәрҗимә қилинишиниң муһим вақиә екәнлигини вә бу қәдәмниң мәмликәтниң мустәқиллик жиллирида барлиққа кәлгән әқлий ихтидарини намайиш қилғанлиғини тәкитлиди.