• Асасий мақалилар
• 26 Сәуір, 2018

«Әдәбий достлуқ — әбәдий достлуқ»

Шәмшидин АЮПОВ, «Уйғур авази»/ Мәлумки, биз, Қазақстан уйғурлири, қедимий заманлардин келиватқан бай мәдәний мираслиримизни, урпи-адәтлиримизни сақлап, уни тәрәққий әткүзүп, мәмликитимиздики барлиқ изгү башланмиларни қоллап-қувәтләп, мәмликитимизниң дуниядики абройиниң өсүшигә, униң ихтисадий тәрәққиятиға, мәдәний җәһәттин гүллинишигә мунасип төһпимизни қошуп келиватимиз. Дөләт рәһбириниң «Келәчәккә нишан: мәнивий йеңилиниш» мақалисида тәвсийә қилинған пикир-тәклипләр елимизниң бүгүнки еғир синақлардин сүрүнмәй өтүп, дунияниң алдинқи сепидики тәрәққий әткән аброй-инавәтлик мәмликәтлири қатаридин орун елишиға, шундақла хәлқимизниң бирлигини, иттипақини йәниму мустәһкәмләшкә кәң йол ачидиғанлиғи муқәррәр. Өткән һәптидә Алмута шәһиридики А.Розибақиев намидики 153-мәктәп гимназиядә өткүзүлгән «Әдәбий достлуқ – әбәдий достлуқ мавзусидики поэзия кечиму томуридики қени бир, дили бир, әзәлдин қериндаш қазақ-уйғур достлуғиға, җүмлидин икки милләтниң сәнъәттики, әдәбияттики, шеирийәттики, шундақла һаяттики достлуғи вә қериндашлиғиға беғишланғанлиғи жуқурида қәйт қилинған пикримизниң ярқин мисалидур. Мәзкүр баш қошушқа 153-мәктәп гимназияниң оқуғучилиридин сирт, җәнубий пайтәхттики 123-қазақ гимназиясиниң әлачи оқуғучилири, Алмута шәһәрлик мәслиһәтниң депутатлири, уйғур вә қазақ миллитиниң шаир-язғучилири, алимлири вә җәмийәтлик тәшкилатларниң вәкиллири қатнашти. Кәч җәриянида мәзкүр чарә-тәдбирниң өткүзүлүшини йеқиндин қоллап-қувәтлигән Алмута шәһәрлик мәслиһәтниң депутатлири — филология пәнлириниң доктори Кенжехан Матыжанов, «Алматы ақшамы» гезитиниң баш муһәррири Қали Сәрсенбай, А.Розибақиев намидики 153-мәктәп гимназияниң мудири Шавкәт Өмәров, шундақла «Бейбітшілік әлемі» қазақ иҗадий бирләшмисиниң президенти Абен Нурманов, Алмута шәһәрлик яшлар сәяситини тәрәққий әткүзүш дөләт фонди тәркивидики «Әдебиет әлемі» мәркизиниң рәиси, шаир Муратқан Шоқан, шаир вә тәрҗиман Дәулетбек Байтурсынулы, Қазақстанниң хизмәт көрсәткән әрбаби, язғучи-драматург Әхмәтҗан Һашири, шаир Илахун Җәлилов, «Туран дунияси» җәмийәтлик фондиниң мудири Карлин Мәхпиров вә башқилар сөзгә чиқип, милләтләрара разимәнлик, хәлиқләр достлуғи вә яш әвлатни вәтәнпәрвәрлик роһида тәрбийиләш тоғрилиқ өз ой-пикирлири билән ортақлашти. Кәч давамида әдәбият ишқивазлири яш шаирлар Вильям Молотовтин, Сабирәм Әнвәровадин, Улан Ысқақтин, Нуртас Турғанбектин, Қурбангүл Ағабектин вә «Ғунчә» балилар журналиниң иҗраий мудири Диләрәм Җәлиловадин өзлирини қизиқтуридиған соаллириға җавап алди. Дәсләпки қетим өткүзүлгән поэзия кечи «Бүгүнки заманда бизгә әдәбият керәкму, йоқму?» дегән соалға җавап тепипла қоймай, келәчәк яш әвлатқа әдәбиятниң керәклигини, шеирийәт мухлислири өз шаирлирини сөйидиғанлиғини, қәдирләйдиғанлиғини, шеирийәткә шәйдалиғини көрсәтти. Бирнәччә саат давам қилған кәчтә униң қатнашчилири мошундақ изгү ишни – яхши башланмини келәчәктә давамлаштурушниң наһайити һаҗәтлигини, униң яш әвлатқа роһий байлиқ әта қилишта чоң роль атқуридиғанлиғини билдүрүшти. Бу һәқтә алим Кенжехан Матыжанов (сүрәттә оңда) қәлб сөзини мундақ изһар қилди: Өзәңларға мәлум, җәнубий пайтәхтимиздә күндә дегидәк һәрхил чарә-тәдбирләр, семинар-симпозиумлар өткүзүлиду. Бирақ, мән ойлаймән, уларниң ичидики әң яхшиси вә адәмниң жүригигә арамбәхш дәмләрни беғишлайдиған мошундақ балиларниң кечи болса керәк. Бүгүн бизни хошаллиққа бөләватқан нәрсә — балиларниң үзидики хуш тәбәссүм. Әнди «Балиларни қандақ тәрбийилишимиз керәк вә тәрбийә қурали немә?» дегәндә, дәсләп әскә чүшидиғини — у әдәбият, мәдәнийәт, сәнъәт, адәмләрни, хәлиқләрни бир-бири билән йеқинлаштуридиған, умумән, пүткүл инсанийәтни меһриванлиққа, төзүмлүккә, бирлик-иттипақлиққа дәвәт қилидиған упримас қурал — мәдәнийәт, сәнъәт вә әдәбият. Шуңлашқа бүгүнки кәч мавзуси «Әдәбий достлуқ – әбәдий достлуқ», дәп тәсадипи аталмиса керәк. Балилиримиз бүгүн бир-бири билән достлишип, ушбу кәчтин роһий озуқ елип қайтидиғиниға ишәнчим камил. Биз бүгүн мошу әҗайип әдәбий кәчни көргили кәлдуқ. Бу бизниң депутатлиқ вәзипимизла әмәс, бәлки бу бизниң инсаний пәрзимиздур. Һәқиқитини ейтидиған болсақ, кейинки вақитларда биз «яшлиримиз әдәбияттин жирақлишиватиду, улар китап оқумайдиған болди», дегән гәпләрни көп ейтип жүримиз. Ейтишниғу ейтимиз, бирақ шуниңға тақабил туридиған иш-паалийәтләрни өзимиз жүргүзүватимизму? Мана шу паалийәтниң бир көрүнүши бүгүн өткүзүлүватқан поэзия кечи дәп ойлаймән. Йошуридиғини йоқки, кеңәш дәвридә уйғур хәлқи билән қазақ хәлқи бир-биримизни рус тили арқилиқ чүшинидиған дәриҗигә йәткән едуқ. Әслидә биз бир-биримизни һечқандақ тәрҗимисиз чүшинидиған хәлиқләрдин. Келәчәктә бүгүн мошу кәчкә қатнишиватқан оқуғучиларму бир-бирини тәрҗимисиз чүшинидиған, достлуқни қәдирләйдиған дәриҗигә йетиду, дәп ойлаймән. Пурсәттин пайдилинип, бүгүн Шавкәт Нияз оғли рәһбәрлигидики гимназия коллективиға, болупму мошундақ милләтләрара достлуққа, қериндашлиққа, бирлик-иттипақлиққа дәвәт қилидиған мәдәний чарә-тәдбирни өткүзүшкә ат селишқан муәллимләр билән оқуғучиларға, кәчни уйғур вә қазақ тилида саватлиқ һәм тәсирлик елип бериватқан риясәтчиләргә сәмимий миннәтдарлиғимизни билдүрмәкчимиз. Дәрвәқә, икки қериндаш милләтниң арисида шәкилләнгән достлуқ пәқәт әмәлий һаяттила әмәс, шеирийәт дуниясидиму өз әксини тапқан. Әдиплиримиз қазақ тилидики әсәрләрни уйғур тилиға, уйғур тилидин қазақ тилиға тәрҗимә қилип, ушбу достлуқниң жиплирини үзмәй, әвлаттин-әвлатқа сақлап кәлгән. Бу пикирләрниң һәққанийлиғи яш ғунчилиримиз тәрипидин ипадилик оқулған отлуқ шеир мисралирида вә улар тәрипидин тәйярланған концерт программисида, һәтта меһманлар һөрмитигә йейилған дәстихан әтрапида техиму яққал ипадиләнди. Кәч ахирида Инстаграмда “Поэзия достлуғи” топи қурулуп, рәмзлик лентиси қийилди. Демәк, яш шаирлиримизға роһий мәдәт берип, илһам-ойға қанат пүтидиған мундақ чарә-тәдбирләрниң мәктәпләрдә пат-пат өткүзүлүп турғини бәк әһмийәтликтур. Келәчәктә бу башланма давамини тапса, шеирийәткә һәвәс бағлиған оқуғучиларму шаир акилиридин, һәдилиридин илһамлинип, шеирийәт гүлзариға ишәшлик қәдәм ташлишиға, әлвәттә, йолланма алиду. Һә, хәлиқләр достлуғи мавзусиға беғишланған ушбу поэзия кечи бүгүнки күндә бир чағлардики өсүп-улғийип, тәрәққий қилған әдәбий достлуқни қайтидин җанландуруп, тикләйдиған башланма болсекән дегән тиләкниң бу күни уни көргән һәрбир кишиниң қәлбидин орун алғини талашсиз.