• 7- май – Вәтән һимайичилири күни/
• 04 Мамыр, 2018

Шинель

Дәсләпки қетим шинельни һәрбий сәптә, йәни сержантлар курсини түгәткәндин кейин кийдим. Узун шинель сержант унвани билән солдатларниң учисида бәкму чирайлиқ көрүнидиған. Парадни қобул қиливатқан полк командири солдатларға һәвәслинип қаратти. Солдат өтүгиниң ток-ток авазиға қошулуп, шинельниң новәтлишип палақлаватқан қош етиги гоя бир һава симфониясини яритиватқандәк билинәтти. Балилиғимизда һәммимиз солдатларни яхши көрәттуққу. Кичигимдә мәнму солдатларға, болупму һәрбий сәптин қайтқанларниң кийимигә бәк қизиқип қараттим. Шинель һәрбий хизмәттә чиниққан, бәстини тик тутқан жигитләрни егиз, сумбатлиқ қилип көрситидиған. Бәзидә улар маңа һәрбий кинолардики иҗабий қәһриманлардәк көрүнәтти. Һелиму ядимда, вәтән адидики борчини ада қилған жигитләр кәч күздә шинельда қайтатти. Улар һәрбий кийимини адәм тониғусиз дәриҗидә өзгәртиветәтти. Кейин улар бизгә бу һәққидә сөзләп беридиған. “Дембельға” маңғанларниң қулақчә, өтүк билән биллә шинелиниму пәдәзләш услуби бар екән. Улар қишлиқ кийиминиң яқилирини көтирип, бәллирини тарайтип, пагонлирини ақ тасма билән айландуруп безәтекән. Өтүк қончилирини “гармошка” қилип қатуруп, өкчисигә егиз қошумчә резинка қақаттекән. Һә, көкләм-яз пәсиллиридә келидиған солдатлар кителиниң боюнлири пүлүч материаллар билән қаплинип, пагонлиридики СА һәрипини (Совет Армияси) мистин чекивалидекән. Йеңи барғанда буйруқ бойичә бәлни қисип туридиған бәлбағ кәңәйтилип, төмүри вал-вул пақирап туридиған. ...Москва вилайитиниң орманлиқлиридики күзниң қара соғидин шинель бизни сақлап қалди. Болупму, биз һәрбий қисимдин пәйтәхткә келип, бир кечини аэропортниң күтүш залида өткүзгинимиздә, бу кигиз чапанниң бәк әсқатқини ядимда. Москвадин Өзбәкстанға йолға чиқтуқ. Ташкәнтниң күзлүк тәбиити бизни иллиқ қарши алди. Боюнлиримизға орап бағлавалған шинельлиримизни көк чимәнгә селип, бираз һадуқ чиқарғандәк қилдуқ. Дәл мошу йәрдә һәммиси өз борчлирини өтәшкә атланған өзбәк жигитлирини учраттуқ. Улар самолет рейсини, һә, биз болсақ, нәгиду-бир яққа елип кетидиған машининиң келишини күтүп тураттуқ. Бир қизиғи, армиягә маңған жигитләр, һәрбий хизмәтниң қандақлиғини қизиқип соратти. Хизмитимизгә бари-йоқи йерим жил болсиму, гәплиримизни улар зеһин қоюп тиңшиди. Бәзи сәпдашлар уларниң армиягә елип маңған халтилириниң толиму йоғанлиғини ейтти. Гайида шу йоған халтилардики кишмиш, гүлқақ, бадам қәби йемәкләрдин дәм тартип, раһәтләнгинимизни әсләп қойимән. Буни улар бизгә армиядә өзини қандақ тутуши керәклиги тоғрилиқ “пайдилиқ мәслиһәтлиримиз” үчүн миннәтдарлиқ ретидә бәргән еди. Ноябрьниң бешидики қаттиқ соғи билән қаридин сақлиған шинель 4-5 сааттин кейин бизгә еғир кәлди. 12-ноябрь күни биз Ташкәнттики җәнубий аэродромдин Қабулға учтуқ. «Авғанстан Демократик Җумһурийитиниң чегарисидин өттуқ» дегән бортмеханикниң авазидин кейин, һәммимиз һәрбий учақниң санақлиқ илюминаторлириға йепиштуқ. Тағ ташлар билән өйләр қолдин ясиған макетларни әслитәтти. Самолетниң икки қанити астидин етиливатқан ракетилар бизни, һечнемидин хәвири йоқ жигитләрни, әндишигә салди. Чүнки мәзкүр рейста учқан нә-нә ширғуран оғланлар үчүн бу пәқәт биртәрәплик йол еди... Самолет Қабул аэродромиға қараңғуда қонди. У йәрдә өйлиригә қайтқан “дембельларни” учраттуқ. Уларниң чирайлири бизгә нисбәтән хелила чоң көрүнәтти. «Чоңлар» биздин шинельлиримизни сориди, әнди униң керәк болмайдиғанлиғини әскәртти. Бәзилири ихтиярсиз йешип бәрсә, номуси бар жигитләр уларниң тәкливини рәт қилдуқ. 180-мотоатқучилар полкидики чирақлар бирә-сирән янғинини демисәң, асасән өчүк еди. Йолда һерип кәткәчкиму казармиға берипла, қетип ухлап кетиптимиз. Әтигән охинипла шинель тоғрилиқ ойлидим. Вәтинигә қайтқан солдатларда бизниң шинельларни кийип өйлиригә теч-аман йетивелиш арзуси болғанлиғини мән кәч чүшәндим. Өз разилиғим билән шинелимни беривәтмигиним үчүн өкүндүм. Әйнә шундақ солдатларни өйлиригә елип маңған самолетниң һаваға көтирилип, партланғанлиғи һәққидики вақиә ядимға чүшти... ...1989-жилниң январида йәнила шу Қабул аэродромида, самолет бортида мошундақ тәшвишни һис қилдим. «Ана жутумға теч-аман йетивалсам болаттиғу» дәймән ичимдә. Орундуқларниң арисиға қоюлған көплигән тавутларниң яки, һәрбий тилда ейтқанда, «груз 200ниң» арисида биз билән қатар олтирип кәлгән жигитләрму бар еди... Минәмҗан АСИМОВ.